De vrijheid van Tariq Ramadan
Peter Breedveld
Foto: Calethia DeConto
Moslims zijn veel te veel bezig met haram en halal, vindt Tariq Ramadan. En de islamgeleerden van deze tijd zijn geobsedeerd door regels en wetten. “Wat heb je aan wetten, als je niet meer weet wat de bedoeling erachter is?”
Ramadan sprak gisteren met collega-filosofen Ad Verbrugge en Govert Buijs, beide verbonden aan de Vrije Universiteit, in een stampvol grand café Bright City (op de Zuidas, op een steenworp afstand van de VU) over zijn favoriete filosoof Nietzsche – de man die God doodverklaarde, inderdaad. Ramadan heeft alles gelezen dat ooit van Nietzsche is gepubliceerd. Niet dat hij het in alles eens is met Nietzsche – verre van dat. Nietzsche was volgens Ramadan antisemiet, wat hij onverteerbaar vindt, net als zijn stuitende arrogantie en het feit dat hij geen greintje compassie toont voor zijn medemens.
“Maar Nietzsche stelde de juiste vragen”, aldus Ramadan: “Hoe word je een verantwoordelijk mens zonder te worden geplaagd door schuld? En wanneer ben je waarlijk vrij?” Nietzsche stelt dat je vrij bent als je je van je ego hebt bevrijd en weer een kind wordt. En die notie is volgens Ramadan essentieel in alle belangrijke religieuze en filosofische stromingen.
De nadruk op schuld in de westerse filosofie vindt volgens Ad Verbrugge haar oorsprong in het christendom. “Wat hebt u eigenlijk tegen schuld?” vroeg hij Ramadan. Die antwoordde dat hij niet zozeer iets tegen schuld heeft, maar dat de idee van onschuld hem erg aanspreekt. Daarom heeft hij niks met de rationalistische filosofen. Want die zijn bezig met Waarheid, waaruit volgt dat er dus ook ónwaarheid is en dat resulteert weer in een tegenstelling tussen goed en kwaad en dus moraliteit en immoraliteit.
“Rationaliteit kan een gevangenis zijn”, zei Ramadan. Hij wil juist vrij zijn. Ramadan wil vrij zijn én hij wil trouw zijn aan God.
Dit was voor Verbrugge en Buijs het teken om rechtstreeks de vraag te stellen die ze de hele tijd op allerlei omfloerste manieren hadden geprobeerd te berde te brengen: hoe combineert Ramadan Nietzsches gedachtegoed met de islam? Dat doe ik niet, antwoordde Ramadan. Nietzsche heeft hem in staat gesteld zijn eigen islamitische traditie kritisch tegen het licht te houden. “Je kunt geloven én blijven nadenken, hoor. Vrijheid bereik je volgens Ramadan via innerlijke vrede, ‘inner peace‘. “Absolute vrijheid van gedachten bestaat toch niet.”
Verbrugge en Buijs kregen de vinger er niet achter. Ramadan liet zich niet vastpinnen. Dat kwam ook omdat er niet werd doorgevraagd. Verbrugge vond het bijvoorbeeld belangrijker om zijn eigen visie op Nietzsche uiteen te zetten dan eens concreet te vragen waar volgens Ramadan dan wel de grenzen liggen aan wat een mens allemaal kan en mag denken.
Toen er vragen door het publiek mochten worden gesteld, werd Ramadan iets concreter. Een jongeman vroeg wat de gevolgen zouden zijn als je de koran leest en niet geraakt wordt door die tekst. “Dat weet ik niet”, zei Ramadan. “God weet het beter, alleen Hij kan in de harten van mensen kijken. We kunnen alleen ons best doen, maar daar ligt ook ons grootste probleem: we doen ons best niet. Intellectueel gezien zijn we verschrikkelijk lui.”
Een dooddoener van jewelste, als Ramadan daarna niet meteen had gezegd dat hij moslims altijd voorhoudt dat ze niet mogen oordelen over anderen, omdat alleen God dat kan. Helaas trok hij niet de consequentie van dat uitgangspunt, namelijk dat alle shariarechtbanken overal ter wereld onmiddellijk dienen te worden afgeschaft, dat bijvoorbeeld iemands homoseksuele geaardheid een zaak is tussen de homoseksueel en God, waar verder niemand zich mee heeft te bemoeien.
Maar nee, in plaats daarvan ontkrachtte hij zijn kritiek op de religieuze scherpslijpers meteen weer door erop te hameren dat wetten er niet voor niets zijn. Dat ouders, die hun kind straffen voor het overtreden van hun regels, dat uit liefde doen. Hij zette kanttekeningen bij de verklaring van Mohammed Sayyed al-Tantawi, de belangrijkste islamitische geestelijke van Egypte, dat het dragen van de niqaab geen islamitisch voorschrift zou zijn. Ramadan vindt ook dat de niqaab niks met de islam te maken heeft, maar Tantawi is benoemd door de de regering Mubarak, waardoor zijn gezag in de islamitische wereld is aangetast. Het is niet aan officiële hoogwaardigheidsbekleders om de islamitische wetten te interpreteren, “wij moet zelf onze verantwoordelijkheden nemen”, zei Ramadan.
Ramadan is dus geen islamitische Luther, die de directe lijn tussen God en de mens herstelt, eerder een islamitische Oliver Cromwell. Een conservatief die rebelleert tegen de autoriteiten, maar niet tegen religieuze wetten. Integendeel, hij vindt dat die moeten worden gehandhaafd, uit liefde, door de gemeenschap.
Peter Breedveld wil ook weer kind worden en bevrijd zijn van zijn schuldgevoel.
Peter Breedveld, 13.11.2009 @ 10:31
13 Reacties
op 13 11 2009 at 10:45 schreef Max J. Molovich:
Wat wellicht ook helpt voor Ramadan is dat Nietzsche intellectuele bewondering koesterde voor de islam, een strijdbare religie die zichzelf niet te gronde richt, dit in tegenstelling tot het Christendom, in Nietzsches ogen een mietjesreligie die zwakte beloont.
Ik zag ooit een uitzending van Paul de Leeuw waarin Regilio Tuur te gast was. Die had ook Nietzsche gelezen. Maar hij sprak het zo uit dat ik steeds de neiging had om ‘gesundheid’ tegen m’n televisie te zeggen. Dit uiteraard geheel en al terzijde.
op 13 11 2009 at 11:04 schreef Max J. Molovich:
Ik wist trouwens niet dat Nietzsche antisemiet was. Ik dacht dat hij juist een fel bestrijder van antisemitisme was. Of is Ramadan vooral fan van Friedrichs zus?
op 13 11 2009 at 12:23 schreef J.Morika:
Ze hadden tegen die Ramadan moeten zeggen dat binnen het rationalisme (waar hij kennelijk zo’n hekel aan heeft) de moraliteit niets meer of minder is dan hoe men als mens met zijn vrijheid om gaat. (Dingen die niet met vrijheid te maken hebben, hebben ook niets met moraal te maken. Niet dat ze dan immoreel zouden zijn maar dan zijn ze amoreel.)
En dat die rationalisten iets met ”waarheid” hebben, tsja, wat wil je. Als je iets doet of nalaat omdat het (im)moreel is, dan ben je geen knip voor de neus waard als je niet meer in de waarheid van die (im)moraliteit gelooft.
op 13 11 2009 at 17:41 schreef hj:
Peter Breedveld wil ook weer kind worden en bevrijd zijn van zijn schuldgevoel.
Drop acid man!
op 13 11 2009 at 19:08 schreef Eric:
Voor Ramadan bestaat er geen moraliteit zonder god. Dat doet me denken aan een discussie tussen Richard Dawkins en een beller op de Amerikaanse TV. Die beller beweerde dat als er geen god was die regels stelde, er niets op tegen was om bijvoorbeeld zijn buurman te vermoorden.
Ramadan denkt net zo, zie bijvoorbeeld dit interview:
RAMADAN: My belief and my faith in God is a protection in the way I am using my reason…..I am very suspicious with someone who is coming with a pure rationalist approach without limits. The people who don’t have limits are really scary people. I am scared of these people.
http://news.bbc.co.uk/nol/shared/spl/hi/programmes/analysis/transcripts/16_03_06.txt
Mensen die denken zoals Ramadan, dat ze aan het moorden slaan zonder geloof in god, die zijn pas eng.
op 13 11 2009 at 19:32 schreef Asmodeus:
Die Antisemiten vergeben es den Juden nicht, daß die Juden „Geist“ haben — und Geld: der Antisemitismus, ein Name der „Schlechtweggekommenen“ [Nietzsche, Kritische Gesamtausgabe Werke]
Zowel in ‘Der Fall Wagner’ als ‘Nietzsche contra Wagner’ hekelt de filosoof met de hamer het antisemitisme van de componist. In Der Fall verwijt Nietzsche Wagner dubbelhartigheid: enerzijds de ‘christelijke’ naastenliefde prediken, anderzijds de haat tegen joden omarmen en uitdragen.
Het andere werk (Nietzsche contra Wagner)geeft beter weer hoe Friedrich over het verschijnsel denkt:
Schon im Sommer 1876, mitten in der Zeit der ersten Festspiele, nahm ich bei mir von Wagnern Abschied. Ich vertrage nichts Zweideutiges; seitdem Wagner in Deutschland war, condescendirte er Schritt für Schritt zu Allem, was ich verachte — selbst zum Antisemitismus…
De vete tussen de voormalige vrienden verder buiten beschouwing latend: Nietzsche geeft met het werkwoord condescendiren (vrij vertaald: zich neerbuigen naar en tussen minderen)zijn verachting voor de massa weer. Richard hurkt tussen het gepeupel, zelfs de jodenhaters. Elitaire Friedrich vindt dat Wagner zich hiermee verlaagd.
Conclusie: Nietzsche keek neer op antisemieten. Dat kun je als ‘stuitend arrogant’ omschrijven…
Ramadan gebruikt het werk van Nietzsche om de islam te toetsen. Wat is er zoal te vinden over Mohammed?
In Morgenröte wordt Mohammed ‘de Plato van de Arabieren’ genoemd. Even later duikt hij op in een rijtje met historische beroemdheden, samen met Ceasar, Alexander, Napoleon. De ‘meest dorstigen der mensheid naar daadkracht’ hebben de overeenkomst dat ze leden aan epilepsie.
Elders noemt Nietzsche de profeet een groot hervormer, in de lijn van de eerdere vergelijking met de Griekse filosoof. Dat is vrijwel alles wat er over Mo in het verzameld werk te vinden is. Of het moet dit fragmentje zijn:
der Muhammedanismus, als eine Religion für Männer, hat eine tiefe Verachtung für die Sentimentalität und Verlogenheit des Christenthums… einer Weibs-Religion, als welche er sie fühlt —
Dat moet Ramadan ook gelezen hebben. Hoe zou hij er over denken?
op 13 11 2009 at 20:55 schreef Vasti:
Hmm, reden genoeg dus voor een nieuwe gespreksronde met de heer Ramadan. Dit keer dan wel graag met de juiste, goed voorbereide gesprekspartners.
Hopelijk gaat dit nog eens plaatsvinden.
op 13 11 2009 at 22:30 schreef Vasti:
Even slightly off topic, over gesprekken gesproken:
Net vrouw en paard gezien.
Mooi en verademend om te zien dat mensen van mening kunnen verschillen en in discussie gaan zonder dat daarbij een on(verholen) vijandige sfeer ontstaat.
Bekijk ter vergelijking P&W debat Voordewind en de Winter.
We moeten in gesprek blijven wordt de ander bijkans toegeschreeuwt.
Ik geloof absoluut in de gelijkwaardigheid van de man tav de vrouw.
Een aantal vrouwen in de leiding van de Hamas en de regering van Israel.
I have a dream.
op 14 11 2009 at 02:54 schreef Hannibal:
Goed onderwerp, en leuke discussie.
Bedankt.
op 14 11 2009 at 03:54 schreef Odmar Tichelaar:
Ramadan is een lul. Een huichelaar 1ste klas.
Ik zou dat debat wel eens willen zien. Has tegen Ram. Of Peet for that matter. Dat ie afgaat voor “all to see” is dan zeker.
Ik weet haar naam niet zo snel, er zat een dame bij P&W. Haar, onschuldige, initiatief met bloemen etc. aan Wilders zou nog wel eens het antwoord kunnen zijn om niet alleen de Blonde Demon te stoppen maar ook types als Ramadan etc.
Schoonheid in eenvoud…
Ik vond haar mooi
op 14 11 2009 at 12:59 schreef Animale:
Slimme zakenman, een soort neutrale kameleon die zich niet aan heel duidelijke standpunten vastpint om niet vastgepind te kunnen worden in 1 hoek, zodat hij ook zaken kan doen met de andere hoek.
Net een muzikant die zich overal voor uitleent, van een Gospelrock-gig voor vegetariërs in de kerk tot een Death-Metalfeestje in een voor de gelegenheid tot sfeervolle omgeving omgetoverde slachterij.
Helaas voor hem, was het voor NL net iets te doorzichtig om hem als ‘bruggenbouwer tussen de Islam en het Westen’ zijn 6 ton per jaar doorbetaald te laten krijgen voor het presteren van absolutely nothing.
Maar krijg het sowieso maar eens gedaan.
En dan nog, het is, mijns insziens, meer aan de tijdsgeest van bepaalde dhimmitude-critici PLUS de verscherpte toezichten op uitgaven door de kredietcrisis te danken geweest dat Tariq
Ramadan’s prestaties überhaupt eens goed onder de loep werden gelegd.
Anders zat hij er nog.
Het is dus maar wat je onder vrijheid verstaat; ben je vrij als je duidelijk voor een standpunt en de bijbehorende partij(en) kiest, of ben je vrij als je nergens voor kiest en denkt een soort Zwitserland binnen Europa te zijn omdat je dan het meeste kan profiteren van alle partijen?
op 14 11 2009 at 20:15 schreef dieanderesjaak:
“net als zijn stuitende arrogantie”
stukje projectie van de ubermensch ramadan?
Verbruggen is trouwens een net iets minder grote lul dan ramadan, maar dat terzijde.
op 15 11 2009 at 22:54 schreef assyma:
Onschuldig kind worden…hoe wordt je dat als je fysiek gestraft kan en mag worden door de gemeenschap of door je ouders?
Of moeten we weer kind worden, zodat we weer ongestraft gestraft mogen worden?
Ik vind het iets simpels hebben, volwassen worden, eerst je lichaam en ondertussen ook de rest van wie je bent ontwikkelt zich nou eenmaal, dat is een natuurwet, het lijkt me onmogelijk om dat proces te keren, behalve door kinds te worden…
In die zin, zullen wij als mens dan ook nooit vrij zijn, want ons brein werkt ons daar nou eenmaal in tegen…wat we wel kunnen nastreven is controle te krijgen over onze daden, dat is eigenlijk de enige vrijheid die we hebben, maar dat kan alleen door te putten uit je eigen bron van empathie en niet door angst voor één of andere sharia – angst voor straf leidt onherroepelijk tot onvrijheid
RSS