De ondergang van een avondje Oswald Spengler
Hassnae Bouazza
Scène uit Häxan (Benjamin Christensen, 1922)
Het leek wel of de Toppers er optraden, zo vol zat Paradiso gisteravond. Maar het publiek zat er vanwege de nieuwe vertaling van De ondergang van het Avondland, het bijna honderd jaar oude boek van Oswald Spengler (1880-1936), de filosoof waar mensen als Thierry Baudet en Wierd Duk mee weglopen.
De organisatie had voor een goede verscheidenheid aan meningen gezorgd. Zo volgden op de introductie van vertaler Mark Wildschut een lofzang van filosoof Ad Verbrugge waarna Frits Boterman, die op het werk van Spengler is gepromoveerd, en en NRC-criticus Arnold Heumakers nuchtere, kritische noten kraakten. Socioloog Willem Schinkel, van wie ik al fan was en na gisteren nog meer fan ben, plaatste het boek in de huidige context van nationaal-populisme, filosoof Marli Huijer scheen gelukkig niet alleen haar licht op Spenglers kijk op de multiculturele samenleving maar ook op zijn visie op vrouwen en Volkskrant-redacteur Chris Rutenfrans draaide zijn bekende anti-islam riedeltje af, zoals gebruikelijk ongehinderd door enige kennis.
Thierry B.
Toen Marli Huijer het in navolging van Schinkel over ‘Thierry B.’ had, kwam er commentaar uit de zaal: dat ze hem gewoon bij zijn naam moest noemen. Opvallend dat Schinkel daar niet op werd aangesproken en Marli Huijer wel.
Lette Vos en ik wisselden elkaar af met de presentatie, de avond liep uiteraard enorm uit, en naarmate de middernacht naderde, raakte de zaal leger en leger. Voor het laatste gesprek van de avond schoven antropoloog Femke Kaulingfreks aan, Denker des Vaderlands René ten Bos en rechtsfilosoof en Elsevier-columnist Afshin Ellian.
Kaulingfreks trok een interessante vergelijking tussen het extreem-rechts van Thierry Baudet en moslimradicalen zoals Mohammed B, en toen gebeurde het. Ik stelde Ellian een vraag, maar daar had Ellian geen behoefte aan, hij brieste dat het schandalig was dat Kraulingfeks die vergelijking met Mohammed B. had gemaakt en dat het schandalig was van mij dat ik niet had ingegrepen.
Heilige verontwaardiging
Typisch vond ik dat, de hele avond was beschaafd verlopen, meningsverschillen werden zonder pijn geaccepteerd, nooit werd het persoonlijk, maar Ellian schuift aan en het was alsof je Twitter opende. Die slecht gespeelde, heilige verontwaardiging. Want “vergelijkingen doden”, of iets dergelijk zei Ellian. En “dit is geen geciviliseerd debat”.
Na vijftien jaar ongeremd hitsen tegen moslims, waar Ellian zelf fanatiek aan meedoet, waarbij ook geen vergelijking te ver gaat, geen kritiek te hard is, geen opmerking taboe wanneer het over moslims, vluchtelingen en allochtonen gaat, viel Ellian, kampioen van de vrije meningsuiting, iemand anders aan vanwege een hem onwelgevallige vergelijking.
Hij wilde me onderbreken, maar ik ben niet zoals de vrouwen in Spenglers boek, dus ik vroeg hem me uit te laten praten en daarna Kraulingfeks te laten reageren. Hij mompelde grijnzend iets in de trant van dat ik dan maar moest reageren – nou ja, daar was ik mee bezig. René ten Bos opperde om terug te gaan naar het debat.
Omstreden ideeën
Kaulingfreks liet zich niet intimideren, ze onderbouwde haar analyse heel bedeesd. En daarna gaf Ellian een voorbeeld van wat hij als “geciviliseerd debat” beschouwt: hij vroeg of hij haar dan maar “Femke K.” moest noemen. Tot slot stak hij heel gecivilieerd zijn wijsvinger uit, wees ermee naar Kaulingfreks, grinnikte theatraal en vroeg haar of zij die dame was die de uitgeverij een mail had gestuurd. Kaulingfreks keek hem verbaasd aan. Er was – volgens Ellian, geen idee of het waar is – een vrouw die de uitgeverij had gemaild dat er een disclaimer bij Spenglers boek moest, omdat ze het een gevaarlijk boek vond. Dat vond Ellian hilarisch.
Ik vond het hilarisch dat Ellian op een avond over een omstreden boek met debat over omstreden ideeën niet verder kwam dan het kinderlijke “dat mag je niet zeggen”.
Heb je je door 1146 pagina’s Spengler geworsteld, aantekeningen gemaakt, artikelen en kritieken gelezen en dan sluit je daar de avond mee af.
Hassnae Bouazza is schrijver en journalist, was eindredacteur van en regisseerde Femke Halsema’s serie Seks en de Zonde, schreef een boek over Arabieren, Arabieren Kijken. En ze heeft haar eigen hedonistische site, Aicha Qandisha. Lees vooral ook haar relaas over het racisme op de progressieve redacties waar zij heeft gewerkt.
Hassnae Bouazza, 11.10.2017 @ 10:59
13 Reacties
op 11 10 2017 at 11:15 schreef Martijn:
Shit, beste stuk gemist zo te zien, Schinkel mag ik graag horen en Ellian is altijd goed voor een lekker potje ergeren.
Helaas moest ik toch bijtijds weg ivm OV.
Botermans en Heumakers waren zeer prettig na die eerste twee lofzangen.
Waaruit bestond die vergelijking van Kaulingfreks, along the lines van John Gray’s “Al Qaida & What It Means To Be Modern”? (Dus buiten de obviously uiterst reactionaire en conservatieve waarden heel kortgezegd een heilig geloof in maakbaarheid en de individuele verantwoordelijkheid daarvoor, desnoods met geweld.)
op 11 10 2017 at 11:42 schreef Floris Schreve:
Ik was erbij, ik vond die uitbarsting van Ellian echt een wanvertoning, die veel van een verder best interessante avond naar beneden haalde en daar mee teniet deed. Ook dat hij van jou (Hassnae, de debatvoorzitter) op hoge toon ging eisen dat je moest ingrijpen. Terwijl hij zelf met de stoplap kwam dat dankzij eenzelfde soort ‘demonisering’ Volkert op het idee was gekomen om Fortuyn om te leggen (ben trouwens benieuwd of Ellian die bewering echt kan onderbouwen, ik vermoed van niet, dat is namelijk nog niemand gelukt).
op 11 10 2017 at 13:40 schreef Martijn:
Fortuyn werd bekriti- … eh “gedemoniseerd” over zijn uitlatingen over moslims en vermeend superieure westerse cultuur, niet om (een stuk minder althans) zijn houding t.o.v. dieren. Terwijl dat voor Volkert de hoofdreden was, als ik me goed herinner
Sws altijd opmerkelijk dat Vrijheid Van Meningsuiting heilig is, want woorden doen geen pijn, maar sommige meningen moet je voor je houden want die demoniseren en zetten aan tot moord, iets wat enkel rechtse mensen overkomt. want andere mensen moeten niet in de slachtofferrol duiken. :/
Had niet voor niks zin om gisteren mijn (voor mijn gevoel meest subversieve) shirt van de band Laibach te rocken met de tekst “Freedom Of Speech Go To Hell” (waar uiteindelijk alleen een aardige jongen bij de garderobe uiteindelijk naar vroeg).
op 11 10 2017 at 15:27 schreef Mario:
“en Ellian is altijd goed voor een lekker potje ergeren.”
Het dolkomisch duo Cliteur en Elian (et al) hebben inmiddels al Baudet voortgebracht.
Ergens betwijfel ik ten zeerste dat beide een Ron Jones gaan doen.
Voor de Baudet-jugend:
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Third_Wave_%28experiment%29
Ergeren? Dat is het?
op 11 10 2017 at 17:26 schreef Chakir:
Zijn er opnames van? Ik had dit wel willen zien…
Ellian is een lelijke provocateur die je beste kunt vergelijken met die waanzinnige Amerikaanse tv dominees die fel het ware woord van de Heer uitspugen. En zich vervolgens zelf als een ware kampioen bezondigen aan alles wat de Heer heeft verboden. In al z’n stukken die ik gelezen heb (met een lege maag en dat is dus niet vaak) zie je dit schizofrene gezeik van hem. Vrouwen, homo’s, VVM, etc behoren tot zijn standaard wapenarsenaal om moslims, minderheden en links te bashen. Twitter Hooligan!
op 11 10 2017 at 23:12 schreef Martijn:
Nou ja, als een boer met kiespijn, Mario. Wat moet je anders, die gekkies zijn we voorlopig nog niet vanaf …
Wat ik niet snap is: wíllen ze nou “caesaristisch” leiderschap of zijn ze er bang voor (al dan niet als een noodzakelijk kwaad, als fase)? En denken ze nou echt dat die paar procent moslims (die in hun ogen *allemaal* die geheime agenda hebben) in “boreaal Europa” dat gaan worden en niet al die rechtse aartsconservatieve gekkies die al in de Kamer zitten?
op 12 10 2017 at 09:02 schreef Floris Schreve:
Caesarisme is volgens echte spenglerianen onvermijdelijk, net als de ondergang van het westen. Maar ik vraag me af of veel van die dwepers van nu (zoals van Pegida, de naam verwijst er zelfs naar), echte aanhangers van Spengler zijn. Want de westerse cultuur gaat sowieso ten onder, in de optiek van Spengler. Het viel op dat Ellian daar op de avond zelf heel direct over was dat hij daar het meest mee worstelde. Volgens Spengler is het westen namelijk helemaal niet superieur, ook niet ten opzichte van de islamitische. In die zin is Spengler een echte cultuurrelativist
op 12 10 2017 at 15:32 schreef Martijn:
Kun je Spengler een cyclisch denker noemen? En in die zin niet of zelfs anti-modern dus, zoals Traditionalisten als Guénon en Evola? Daar heb ik net iets meer van gelezen en volgens mij zijn die veel esoterischer en spiritueler dan Spengler, maar misschien is dat de beperking van degenen die ik *over* Spengler heb gehoord.
Die groeperingen als Pegida, iemand als Baudet of neo-nazi’s die dwepen met Evola hebben voor mijn gevoel helemaal niks met religie (de kosmologie, ontologie en metafysica enzo, de zware. intuïtieve shit), ze zien het hooguit als een sociaal/cultureel bindmiddel. Slechts als wat Henry Corbin de “lege hulzen” noemde. Fysieke rituelen waarvan de diepere, spirituele betekenis verloren is gegaan.
op 12 10 2017 at 17:33 schreef Mario:
@Martijn, zelfs boeren met kiespijn glimlachen. Soms. ;-p
“ze zien het hooguit als een sociaal/cultureel bindmiddel
Bindmiddel, inderdaad. Nationalisme (=’low flavor’ Nazisme) en Etnicisme zijn dat, al jaren inmiddels.
Auw. Hoeveel plaatjes (“memes”) wil je?
op 13 10 2017 at 11:49 schreef Floris Schreve:
@Martijn: ja, je kunt Spengler zeker een cyclisch denker noemen. Spengler gelooft niet in chronologie maar in synchrone ontwikkelingen, Alle beschavingen zouden (volgens Spengler zijn het er acht geweest), geheel los van elkaar, opkomen, bloeien en weer in verval raken. Dit is wetmatig, de mens kan dit proces niet beïnvloeden. Iedere beschaving kent een lente, een zomer, een herfts en een winter. Wij (de West Europese en Amerikaanse beschaving, die zijn oorsprong zou hebben bij de Vikingen) zijn alweer op onze retour, we gaan van de herfst naar de winterfase. Er zullen verschillende warlords opkomen en uiteindelijk een heerser, een tiran, de Caesar van onze cultuur. Iedere cultuur zou zo’n figuur hebben gehad, want dit process is wetmatig, de ontwikkeling en de neergang van een cultuur staat vast verloopt volgens een zelfde patroon.
op 13 10 2017 at 12:38 schreef Martijn:
Dank voor de uitleg!
Mijn probleem is nooit zo dat ze een ondergang voorspellen, die lijken mij ook onontkoombaar. What goes up must come down. Stiekem blijf ik hopen dat het op een nettere manier kan, blijkbaar … (“God, geef me duizend problemen, maar geen dag zonder hoop”, om een Turks arabeskliedje aan te halen).
Ik haak af bij voorspellingen. Zoals regisseur Jodorowksy inzake tarot zei: iedereen die beweert de toekomst te kunnen voorspellen is een charlatan.
Ik vertrouw nog geen weerman. Je weet gewoon pas achteraf wie er gelijk heeft gehad. :)
op 13 10 2017 at 14:07 schreef Floris Schreve:
Ik denk dat Spengler volkomen uit de tijd is. Zijn manier van denken is nog heel sterk teleologisch, met het idee dat er iets van een opkomst bloei en een verval bestaat en dat iedere cultuur een soort essentie zou hebben. Heel negentiende eeuws. Dat zijn denkbeelden weer worden opgehemeld door nieuw conservatief en radicaalrechts is puur gedweep (van Thierry, Sid, cs) Voor een aardige beeldende samenvatting van zijn theorie zie https://www.youtube.com/watch?v=dqcbaQhBnKs
op 13 10 2017 at 14:38 schreef Martijn:
Zodra universele waarheden aan mode onderhevig zijn ben ik al op m’n hoede. Heel veel van wat nu in de mode is hebben we 100-150 jaar geleden al gehad (of werkt gewoon nog steeds door met wat ups en downs).
RSS