De imaginaire, academische penis van postmoderne leuteraars
Marco de Baar
Illustratie: Achille Devéria
In april had ik een lunch met Tosca, een vriendin die ik al geen tien jaar had gezien. Tijdens de lunch keek ze me opeens samenzweerderig over de maaltijdsalade aan. Ik heb wat bij me… echt iets voor jou, lachte ze. Ze duwde een plastic zak in mijn richting, met daarin het boek Intellectual Impostures van Alan Sokal en Jean Bricmont.
Hoe zat het ook weer? In 1996 was Alan Sokal het ondoordachte, onjuiste en misleidende gebruik van exacte wetenschappen door postmoderne schrijvers zo beu, dat hij een eigen postmoderne spoof inzond aan het tijdschrift Social Text. Het stuk,Transgressing the boundaries: toward a transformative hermeneutics of quantum gravity, werd hilarisch genoeg direct geaccepteerd.
Heftige emoties
Toen Sokal zich daarna bekendmaakte en zijn bedoelingen uitlegde, maakte dat heftige emoties los. Sokal werd ervan beschuldigd rechts-reactionair te zijn, tegen de sociale wetenschappen, en nog veel meer onplezierigs. In 1997 publiceerden Sokal met Bricmont Intellectual Impostures, waarin het gebruik van natuurwetenschappelijke en mathematische concepten door vooraanstaande postmoderne denkers tegen het licht werd gehouden.
Thuis heb ik het boek direct opengeslagen. Ik moet bekennen dat ik rode oortjes kreeg van de voorbeelden van postmoderne abuse of science. Wat te denken van Jacques Lacan, die op nogal vage wijze de wiskunde in stelling brengt om te bewijzen dat de imaginaire eenheid i en de penis identiek zijn.
Waarheid bestaat niet
Ik loop al wat jaartjes mee en kan Lacan verzekeren dat zo’n imaginaire penis een slechte binnenkomer is. De aangedragen voorbeelden gaan van kwaad tot erger. Geformuleerd in lange, grammaticaal correcte maar volstrekt betekenisloze zinnen, worden grote theorieën zoals de topologie, de kwantummechanica, het theorema van Gödel, de relativiteits,- en de chaostheorie gemutileerd, verkeerd geïnterpreteerd en misbruikt.
Vaak worden de grote theorieën er aan de haren bijgesleept om het Sterke Programma, een radicaal-relativistische stroming in de wetenschapssociologie, te ondersteuen: waarheid bestaat niet, alles is consensus, objectiviteit is een machts,- en uitsluitingsstrategie etcetera.
Als diepzinnigheid vermomde flauwekul
Als het boek zich had beperkt tot het tonen en aantonen van de nonsens, dan was het een grappig boek geweest met enig belang. Maar Sokal en Bricmont gaan verder en wijden veel tekst aan de kentheoretische context van wetenschapsbeoefening in de praktijk, het epistemologisch relativisme en de wetenschapsfilosofie in relatie tot de moderne natuur,-en wiskunde. Persoonlijk vind ik, zeker in de huidige context, die passages nog veel belangrijker.
De auteurs laten aan de hand van zeer concrete voorbeelden zien hoe wetenschap succesvol werkt en hoe beperkt de reikwijdte is van het scepticisme. We hebben niets tegen scepticisme, houden Sokal en Bricmont hun lezers voor, maar wel tegen slodderargumenten, tegen het gebrek aan specificiteit, en als diepzinnigheid vermomde flauwekul.
Linkse elite
Sokal en Bricmont maakten zich twintig jaar geleden zorgen over een linkse elite die de arbeidersklasse in de kou liet staan. De tekst heeft – bijna twintig jaar na publicatie – een nieuwe betekenis gekregen. Veel van de argumenten uit het Sterke Programma worden namelijk tegenwoordig ingezet door populistisch rechts.
Toegegeven, het proza is minder erudiet, maar de lading is hetzelfde als die van het Sterke Programma: Wetenschappers worden beschreven als een monolithische groep met belangen en macht. Hun doel is het vergroten van die macht, of het verwezenlijken van een linkse, Marxistische agenda. Wetenschapsfraude wordt zelfs beschreven als een poging tot machtsvergroting van de groep. Politici hoeven derhalve niet naar wetenschappers te luisteren, of kunnen selectief winkelen in de wetenschap, want de mening van deskundigen is ook maar een mening. En zo kan ik uren doorgaan.
Knutsel je eigen postmoderne nonsens!
Wil je zelf ook aan de slag en mooie, postmoderne zinnen maken? Dat kan! Om te beginnen kun je gebruikmaken van POMO, the postmodernist language generator. Dit programma does exactly what it says on the tin: het genereert probleemloos – I kid you not – postmoderne, academische teksten.
Wellicht is POMO wat teveel gevraagd voor een simpele demonstratie. Dan is er speciaal voor jou een simpele editor die grammaticaal correcte, maar betekenisloze, academische zinnen genereert. Je kunt kernbegrippen opgeven die tot een zin verwerkt worden.
Het kan nog mooier
Maar leuker is het misschien om hele zinnen te laten genereren door Pootwattle, de Virtual Academic(TM). Pootwattle neemt zichzelf nogal serieus. Wat te denken van juweeltjes als: ‘The fallacy of communicative rationality displaces the expropriation of corporeality.‘?
Maar het kan nog mooier. Smedley, de virtual reviewer (TM) geeft direct – nogal neerbuigend en arrogant – feed-back op Pootwattles zinnen: ‘Pootwattle’s ambiguous reaffirmation of the relationship between the fallacy of communicative rationality and the expropriation of corporeality is somewhat naive.‘
Veel plezier!
Marco de Baar is als liberaal voor de volle ontplooiing van het individu, inclusief een rijke intellectuele en culturele ontwikkeling. Hij kan niet accepteren dat de VVD de anti-intellectuelen en de cultuurbarbaren van de PVV gedoogt. Bovenstaand stuk is eerder gepubliceerd op activescience, blog over Wetenschap en Wetenschapsbeoefening.
Marco de Baar, 21.11.2013 @ 07:55
21 Reacties
op 21 11 2013 at 09:35 schreef Frank L.:
Prachtig stuk, Marco, en veel dank voor de links.
Ik ga dat boek zeker lezen, trouwens, want ik ben al lang van mening dat zowel ter linker- als ter rechterzijde nogal creatief met exacte wetenschap omgegaan wordt, om de eigen ideologieën wat handen en voeten te geven.
En op dit onderwerp is niets erger dan dat iemand, die misschien best iets zinnigs te vertellen zou kunnen hebben, zich verliest in wolken van wartaal, en dan ook nog pretendeert de quantumfysica, of het werk van Gödel te doorgronden, terwijl dat geenszins het geval is – zodat er misbruik van de wetenschap plaats vindt.
op 21 11 2013 at 10:16 schreef matxil:
I agree, but I think the fiction of desire furnishes a provisional lens for the analysis of the authentication of the public sphere.
op 21 11 2013 at 10:25 schreef matxil:
Maar serieus, de mentaliteit om naar willekeur en selectief te shoppen in moderne termen uit de natuurkunde vindt je ook in “lagere” cultuuruitingen, zoals in de kwakzalverij (homeopathie) of – nog lager – reclames voor yoghurt of wasmiddelen. Een tiental jaren terug was alles linksdraaiend, tegenwoordig is het pas goed als er kwantum voor staat.
op 21 11 2013 at 10:28 schreef Smedley (TM):
Marco de Baar’s tweeslachtige bevestiging van de relatie tussen postmoderne leuteraars en hun imaginaire, academische penis is tamelijk naief. Hij houdt er geen rekening mee dat relatief veel vrouwen in de academische wereld geen penis hebben, ook al denken ze wellicht er een te hebben.
op 21 11 2013 at 10:35 schreef MNb:
Welke natuurkundige het was weet ik niet meer, maar elke keer als ik dit soort dingen lees:
“waarheid bestaat niet, alles is consensus, objectiviteit is een machts,- en uitsluitingsstrategie”
denk ik terug aan zijn uitspraak “vertel de slachtoffers van Hiroshima en Nagasaki, augustus 1945”.
Deze uitspraak is van de jaren 80. Sindsdien kan ik postmodernisme niet serieus meer nemen.
op 21 11 2013 at 10:50 schreef Thomas E:
Goed verhaal! Ik moet soms dissertaties bewerken voor een groter publiek, maar daarbij heb ik me ook wel eens afgevraagd hoe de auteur het in jezusnaam voor mekaar heeft gekregen om op zoiets te promoveren. Ik vermoed dat dr Linda Duits ook regelmatig gebruik maakt van POMO of Pootwattle.
op 21 11 2013 at 11:22 schreef Bigpete:
The culture of post-capitalist hegemony clarifies the position of the ideology of the nation-state.
Niet alleen geschikt voor (nep)academici maar ook voor -helaas- hele echte politici…
op 21 11 2013 at 13:20 schreef Joris:
Zoals het existentialisme, het logisch positivisme en elke andere stroming heeft ook het postmodernisme de sterke neiging om zichzelf tot in het absurde te overdrijven. En daar moet je vooral om kunnen lachen.
Maar dat is een andere lach dan die van mensen die een hele stroming niet begrijpen, niet weten wat ze ermee aan moeten en dan maar gaan schamperen. Ik weet niet hoe je het postmodernisme in één zin zou moeten samenvatten, maar “waarheid bestaat niet” is niet zo’n geslaagde poging: denkers als Lacan, Badiou en Zizek verdedigen juist tegen de geest van het hedendaagse relativisme een sterk waarheidsbegrip.
Trouwens, wie de moeite neemt om Lacan te lezen ziet al snel dat hij niet de penis vergelijkt met de imaginaire eenheid i, maar de fallus, die voor hem ook een imaginair (of symbolisch) object is.
op 21 11 2013 at 14:35 schreef Pietro:
Ik beaam wat Joris hierboven zegt over het postmodernisme: je moet erom kunnen lachen als overdrijving tot in het absurde toeslaat, maar daarom nog niet lacherig gaan doen over deze zeer waardevolle stroming. Neemt niet weg dat veel academici zich inderdaad verliezen in postmodern jargon en hun pogingen tot kennisvermeerdering laten stranden in gewichtigdoenerij die niks voorstelt. Ik laat me niet onbetuigd en doe ook es even een duit in het zakje:
Now we’ve seen that an emergence of desire is homologous with the ideology of agency and that desire virtually coexists with this ideology, a culture of desire is exposed in the legitimisation of agency. Which makes the assumption that power and knowledge need to be constantly reviewed through their agency and will therefore be constantly reinvented by a culture of desire.
Zo, daar is geen speld tussen te krijgen!
op 21 11 2013 at 15:32 schreef Brenda van der Veer:
Klik op een van de hierboven staande linkjes en je leest een zin die uit een ‘right-wing populist language generator” lijkt te komen: “I suspect none of us could accept that our successful Judaeo-Christian, Age of Enlightenment stimulated, science and reason based, private property owning, democratic civilization, could so easily descend into an elite driven effort of self loathing and self destruction; could so easily succumb to the siren call of big global government solving our global warming problem, when we don’t have one; could so easily revert to the superstitious nonsense of the big government loving media fanning the madness of crowds flames.”
Politiek geëngageerde taal is gebaseerd op het hergebruik van bepaalde termen als ‘discourse’ of ‘judeo-christian.’ De auteur van de hierboven getoonde zin lijkt niet geïnteresseerd te zijn in het uitdragen van een bepaalde boodschap maar eerder in het bekrachtigen van zijn rechtse identiteit. Leesbaarheid of inhoud is hier niet belangrijk, het gaat om zelfbevestiging dmv het gebruik van ’talige archetypes.’ Of zoiets.
op 21 11 2013 at 17:12 schreef Leo Schmit:
Leuk, ik zou veel voorbeelden van ‘development’ taal kunnen geven, maar ik moet nu eerst wat slaap inhalen.
op 21 11 2013 at 17:37 schreef Rob Z:
Hilarisch!
Al jaren streep ik iedere zin in een wetenschappelijk artikel die ik niet begrijp door. Met mijn gebrekkige vermogens halveert dat het artikel regelmatig. Wanneer ik het daarna met collegae bespreek blijkt dat ik niets gemist heb.
@Joris:
Zit er verschil dan tussen een penis en een fallus?
Wel geruststellend dan dat een penis niet imaginair is (en een fallus wel?) Of dwaal ik nu af …..
op 21 11 2013 at 17:53 schreef dewanand:
namaste Brenda van der Veer,
Je visie ondersteun ik in je laatste posting om 15:32 uur. Ik nodig je hierbij uit om mijn PV RE scale te onderzoeken, zie mijn site in boek over koran online, mijn gekwantificeerde, rasonafhankelijk model van links/zero/rechts denken, en ik zoek nieuwe ideeen om dit te perfectioneren. Het Rechtse denken komt ook voor bij mijn hindoeras, en wij als gekleurde Indiase apenrassen willen ook gewoon ons mooie, poezelige, geile superapen ras zuiver houden, en ook niet verwitten, noch vernegeren en noch verchinezen. Rechts wil het eigen apenras zuiver houden, wij spreken over de vijf B’s in het Hindi.
Ik bekijk blanken als een witte apensoort met enige intelligentie, maar de meeste himdoes en arya Samajis vinden blanken echt ziek, laag, duveltjes, barbaartjes en ze haten het blanke ras als de pest. Ik denk dat de hele niet arische wereld nu het blanke ras gewoon hartgrondig haat. Denk jij aub hier eens over na.
Postmodern geleuter met je blanke pikpen, ach over 100 jaar zijn wij toch lekker bevrijd op aarde van het inferieure blanke mensapen ras dus laat ze nu maar lekker leuteren met hun lange, witte welvaartspikken en swaffelen op zwarte negerkutjes.
op 21 11 2013 at 20:21 schreef Johan van der Knijff:
Allereerst: leuk stuk!
Misschien niet helemaal on-topic, maar te leuk om te laten liggen: bij de naam Jacques Lacan ging bij mij een belletje rinkelen. Stomtoevallig stuitte ik een tijdje geleden op een filmpje uit 1972 met een fragment uit een hoorcollege van hem. Na ongeveer een minuut komt een student naar voren met een zak meel, en dan …. nou ja, kijk zelf zou ik zeggen:
Vrij hilarisch, ook door de volkomen stoïcijnse reactie van Lacan zelf, die onverstoord doorgaat met het debiteren van volstrekt nietszeggende nonsens, alsof-ie het direct ingefluisterd krijgt door één van die POMO generators waar Marco het over heeft. En let ook op die kleren, en die sigaar in z’n smoel!
op 21 11 2013 at 23:12 schreef bert:
Het gebruik van te ingewikkelde taal door sommige academici dient vooral een machtsdoel. De toehoorders of lezers moeten zich vooral dommer voelen, zodat de statusverschillen gehandhaatd blijven en liefst nog vergroot worden. Een truc met vergelijkbaar doel, is een citaat van Chomsky in ‘Impostures’. Hij vertelt daarin hoe hij in wetenschappelijke discussies met exacte wetenschappers vrij en open inhoudelijk van gedachten kan wisselen, terwijl sociale wetenschappers veel eerder Chomsky’s competentie in twijfel trekken: hij is immers ‘maar’ taalkundige en daarom zijn zijn argumenten bij voorbaat van minder waarde.
Een andere leuke ‘holle taal’, of in het Frans ‘langue de bois’ generator is overigend te vinden op: http://g-langue-de-bois.fr/politique/generer_discours_langue_de_bois.php
op 21 11 2013 at 23:46 schreef MNb:
Om eens iets ter verdediging van het post-modernism te poneren: voor de wis- en natuurkundenerd is het leuk iets van waarheid (wat dat woord ook moge betekenen) te zoeken in de Platte Aarde Theorie.
op 22 11 2013 at 00:17 schreef dewanand:
namaste Bert,
JE hebt gelijk, er is verschil in schrijfstijl tussen een beta wetenschapper en een alfa deskundige. Ik deed de ingenieurs studie aan TUD vroeger en hierom is mijn aanpak erg technocratisch, mathematisch, logisch (Boolean) en zo heb ik al het onderzoek aangepakt mbt multiculturaliteit, extreem rechts, FNaakt fundamentalisme (Wieroe is pure FNaakter als geile koeliepoes) enz. Mijn passie is de multikukeluku in alle geuren, kleuren en vuiligheden.
Ik wil exact weten wat een begrip betekent waar ik het over heb, denk aan Hindoelander, hindoehoer, koeliekut (rara wat is dat? ooit geproefd) enz. Is een bleekscheet een kaaskoplander of is er verschil? Is Hassnae de perfectste en intelligenste Marokkilander dame van Nederland?
mbt islam ben ik ook extreem exact en objectief zie mijn site.
Lezers imponeren met moeilijke en kromme logica mag een techneut niet doen, techniek is recht toe recht aan, in en uit he, als zuiger in cilinder, dus een Duitse neukmachine he binnen elk Hollands huwelijk dan maar, nl.volkslied zegt immers ‘van duise bloed’.
Holle taal, bah haat ik, boete geven, pure taalverkrachting.
Spreek zuiver en vol, onbekakt Hollands of rot op.
op 22 11 2013 at 10:50 schreef Pyt van der Galiën:
@bert
Wat volgens Chomsky te wijten is aan de onzekerheid van sociale wetenschappers over de status van hun vakgebied. Sociale wetenschappen kunnen de ‘exactheid’van de ..ehhh… ‘exacte’ wetenschappen niet benaderen, terwijl die wél als norm geldt. Vandaar de neiging tot defensief gedrag.
Overigens moet het boek van Sokal en Bricmont niet gezien worden als een aanval op de sociale wetenschappen als geheel, maar als een aanval op een stroming binnen de sociale wetenschappen die naar de overtuiging van de auteurs juist uiterst schadelijk is voor die wetenschappen zélf.
Het is misschien goed er nog eens op te wijzen dat Sokal en Bricmont politiek links staan (beiden werken samen met de hierboven al genoemde Amerikaanse linguïst, anarchist en activist Noam Chomsky).
Wellicht een aardige illustratie bij dit artikel is deze recente ‘discussie’ tussen Chomsky en Zizek, waarbij de eerste geen enkele moeite doet zijn minachting voor de laatste (’theoretical posturing with no content’) te verbergen.
op 22 11 2013 at 14:28 schreef Brenda van der Veer:
Ik denk dat de hele niet arische wereld nu het blanke ras gewoon hartgrondig haat. Denk jij aub hier eens over na.
Beste Dewanand, Adolf Hitler schreef in Mein Kampf dat een goede leider geen theoreticus is maar een psycholoog. Een psycholoog weet hoe je de massa op de been kunt brengen door in te spelen op de menselijke emotie, een theoreticus sust bijna iedereen in slaap. Het verbaast mij dus niet dat haat en angst goede middelen zijn om politiek te bedrijven. Het verbaast mij ook niet dat ‘ras’ en de angst om de ‘eigen cultuur’ te verliezen bepaalde politici die macht nastreven goede diensten bewijst, dat gebeurt niet alleen in de ‘arische wereld’. Liet jij laatst de naam ‘Idi Amin’ niet vallen?
Daarnaast speelt ‘identiteit’ een rol. Identiteit is vaak niets meer dan een zelfopgelegde vorm van bekrompenheid die velen een gevoel van valse geborgenheid geeft. Ook daar weet de psycholoog-politicus wel raad mee. En nu ga ik naar jouw website.
op 22 11 2013 at 16:37 schreef dewanand:
namaste Brenda van der Veer,
Jij als blanke meid kan niet begrijpen hoe radicaal de rassenoorlog is tussen hindoes, moslim-volkeren, en de NEGER Volkeren. Hier heb jij een blinde vlek voor omdat jij ons ziet als een egale zwarte apenmassa met zwarte pikken, zo zien jullie blanken het gewoon en dat is dus erg bekrompen en dom.
zie onder, de apartheidspolitiek in alle landen waar negers en Hindoes/indiase rassen nu samenhokken in een natie. Het is een groot drama, en ik haat etnische politiek gewoon, want dat is de nekslag van elke westerse democratie met vrije verkiezingen. Peter ziet dit ook zo en daarom zijn hij en ik dikke bilmaatjes. Punt is nu: hoe pak je dit rassenprobleem nou intelligent aan? Politici zijn barbaren.
zie:
The shift to racial politics first became noticeable in Trinidad upon the introduction of adult voting rights. In
Trinidad, “The 1956 elections established the pattern of politics for some three decades: ethnic affiliation
determined party preference,
The 1957 elections in Guyana held under a new constitution gave light to the growing ethnic division within the
Guyanese electorate.
http://www.guyana.org/features/conflicts_indiansandblacks.html
op 22 11 2013 at 19:02 schreef Brenda van der Veer:
Het is een groot drama, en ik haat etnische politiek gewoon, want dat is de nekslag van elke westerse democratie met vrije verkiezingen.
Beste Dewanand, etnische politiek is de nekslag voor iedere samenleving, zowel in als buiten het westen. Waarom zou Geert Wilders, bijvoorbeeld, een betere politicus zijn dan George Speight? Omdat de eerste zijn haar blondeert?
Punt is nu: hoe pak je dit rassenprobleem nou intelligent aan?
Het gaat om de vraag hoe je emotie overbluft met een intelligente aanpak. Politiek gaat vaak om de vraag wie van wie profiteert, wie boven of onder ligt. Torn aan de sociale hiërarchie en je trekt een beerput open.
Weet je waarmee je mensen echt over de rooie laat gaan? Als je hen het gevoel geeft dat je aan de toekomst van hun kinderen komt. De toekomst van hun kinderen hangt of staat met de sociale hiërarchie. Probeer dat maar op een intelligente manier aan te pakken.
RSS