De hel van de hamam
Esra Dede
Illustratie: Vladimir Alexandrovich Plotnikov
De wind op mijn huid als ik naar buiten ga. Dat zal ik nooit vergeten als ik aan die avonden denk. Mijn slippers zijn doorweekt, mijn kleding is vochtig. Ik krijg kippenvel. Buiten zie ik de bergen opdoemen achter de blauw-geel-roze huizen van mijn stad. Families rusten uit onder het genot van een kopje thee. Beelden die ik nooit zal vergeten. Er is genoeg wat ik wel wil vergeten. De hamam is een plek van rust, maar voor mij was het altijd een hel. Bijna letterlijk een hel.
Sinds ik mij kan herinneren, gaan we met de hele familie naar de hamam in Turkije. Het is traditie, het is een uitje. Het is hygiënisch en gezond. Het is een kwelling. Glibberige tegels en een horde aan kinderen komen je tegemoet als je naar binnen gaat. De wegen van de mannen en vrouwen splitsen zich bij de poort. Als klein kind had ik liever achter mijn vader en m’n broertje willen aanlopen, maar mijn tante stond altijd klaar om mij bij mijn oorlel mee te sleuren.
Kleine borsten, grote borsten
Hoe dieper we de gangen ingingen, hoe benauwder de atmosfeer en hoe bloter de vrouwen. Vrouwen met lang haar tot aan hun dijbenen, lokken die nog een halfuur geleden bedekt waren onder een katoenen hoofddoek. Lokken in de kleuren rood en oranje, het rook naar henna in de hamam. Vrouwen deelden appels met elkaar. Appels zo rood als hun haar.
Mijn wangen waren minstens zo rood. Niet alleen door de hitte die mij tot mijn botten raakte. Daar stonden ze dan. Bijna alle vrouwen van mijn familie zaten naakt om mij heen. Een voor een werden de bakjes gevuld met heet water, het was tijd voor de grote kwelling. Mijn moeder zat naast mijn oma. Mijn oma, zoals God haar had gecreëerd en het leven haar had gevormd. Ik zag vormen die ik nooit zag in de boeken die ik stiekem bekeek in de bieb. Kleine borsten, grote borsten. Borsten die op benen rustten en meewiegden met de bewegingen van de vrouw.
Washandje van schuurpapier
Mijn moeder kamde mijn oma’s haren terwijl zij water over zich heen gooide. Zelf werd ik meegenomen door de bruid van de familie, mijn oudste tante. Ik zat tussen haar grote benen en om mij heen hoorde ik mijn leeftijdsgenoten al kreten uitslaan. In de hamam worden kinderen als een stuk kleding gewassen. In plaats van shampoo wordt er Hacı Şakir gebruikt, een stuk zeep, dat met volle kracht op je schedel wordt geschuurd. Je bent niet klaar totdat je haar piept van het schoon zijn. Een kwelling. Daarna wordt met een kese, een washandje gemaakt van schuurpapier, je huid gescrubd totdat die even rood is als je wangen.
De kwelling zorgde er wel voor dat ik even vergat wat er om mij heen gebeurde. Vrouwen keurden meisjes die langsliepen en keken naar hun rondingen. Mijn zoon zou die billen wel mooi vinden, werd er dan gefluisterd en de moeder van het meisje werd gecontacteerd. Vleeskeuringen. Vrouwen die dansen, vrouwen die zich scheren. Vooral vrouwen die zich scheren. Ik kan mij een vrouw herinneren die gehurkt aan het scheren was. Haar hand verdween tussen haar benen in golvende bewegingen. Ik vroeg mij af hoe diep zij moest reiken, vanuit mijn hoek leek het oneindig. Een beeld dat ik zou willen vergeten.
Zondes weggewassen
Maar op het moment dat mijn warme lichaam de koude avondbries raakte, leken al mijn trauma’s verdwenen. Ik blijf alsnog teruggaan, gelokt door nieuwsgierigheid. Gelokt door alle tinten rood van de vrouw. Ik vergeet de kwelling, tot de volgende keer dat mijn zondes worden weggewassen door de vrouwen in de hamam.
Esra Dede is geboren en getogen Amsterdammer. Zij studeert geneeskunde en wordt door haar familie gezien als communist, omdat ze ooit lid was van de SP. Volg haar op Twitter.
Esra Dede, 31.01.2015 @ 13:40
RSS