De grootste truc aller tijden
Jona Lendering
Illustratie: Maurycy Gottlieb
Theodor Holman is vermoedelijk het best bekend als columnist van de Amsterdamse krant Het Parool. Misschien moet ik zeggen “berucht”, want er gaat geen maand voorbij zonder dat de brievenrubriek van het stadsblad ruimte biedt aan een lezer die vindt dat Holman dit keer toch écht te ver is gegaan met, naar keuze, zijn rechtse, anticlericale, zieke, cynische, smakeloze column. Ik verdenk de Paroolredactie er al een tijdje van dat ze, in tijden van kopijschaarste, haar columnist vraagt om een gepeperd stukje, zodat de volgende dag in elk geval de brievenrubriek is gevuld.
Daarnaast is Holman een enthousiaste radiomaker die, zoals elke goede journalist, zijn eigen oordeel ondergeschikt kan maken aan de opzet van zijn programma: de luisteraars te informeren over interessante meningen of gebeurtenissen. Holman is joviaal, belangstellend, breed georiënteerd en betrokken, en dit is ook de Holman die ik wel eens ontmoet in het café. Anticlericaal is ’ie zeker, rechts misschien, maar cynisch, ziek of smakeloos kan ik hem met de beste wil van de wereld niet noemen.
Indonesische onafhankelijkheidsstrijd
De berucht-enthousiaste journalist is echter ook de verstandige spreker die in staat was de gevoelens te verwoorden van de Indische gemeenschap, die na de Tweede Wereldoorlog naar Nederland is gekomen en tot op de dag van vandaag moet leven met de trauma’s van de Japanse bezetting en de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd. In zijn toespraak wees Holman erop dat sommigen er nooit over hebben kunnen praten.
Dit onvermogen staat centraal in Holmans afgelopen maandag verschenen roman De grootste truc aller tijden. Ik heb het meteen gekocht. Holman is namelijk een van ’s lands betere schrijvers. Hij heeft iets te melden, hij weet de stof zó te structureren dat de thema’s er nooit duimendik bovenop liggen, hij weet dat literatuur (net als goochelen) vooral suggestie is, hij onthoudt zich van krullendraaierij en hij schrijft mooie zinnen. Twee uur met een roman van Holman – ofwel een retourtje Amsterdam – Den Haag met de gebruikelijke vertraging – zijn twee goed bestede uren.
Oorlogsverleden
Wat is het om op te groeien met ouders die een oorlogsverleden meedragen? De hoofdpersoon van het boek, Jopie Ising, heeft als kind de oorlog meegemaakt in hetzelfde Jappenkamp als zijn moeder, terwijl zijn vader (net als Holmans eigen vader) heeft gewerkt aan de Birmaspoorweg. Als het gezin na de oorlog weer wordt verenigd, is Ising Senior een vreemde geworden voor de anderen, en de roman gaat over de moeizame liefde tussen de zoon en de vader, een mislukte goochelaar die niet in staat blijkt met zijn zoon te communiceren en die na de dood van echtgenote helemaal verdwijnt.
Of toch niet? De zoon krijgt filmpjes toegestuurd, die hem aanwijzingen geven over wat zijn vader aan het doen is. Of de vader stuurt een raar rijmend briefje zonder leestekens, waarin hij zegt van zijn fouten te moeten leren. De zoon vraagt zich af waarom het epistel zo vreemd is, en hij weet het antwoord:
Hij verborg zijn schaamte in de punten en komma’s die er niet waren. De brief zweefde nu van vaagheid tussen ons in; ernstige mededelingen in kreupelrijm; de wanhoop om de angst zich bloot te geven was duidelijk, vandaar de krampachtige toon.
Geladen stiltes
Communicatie door niet te communiceren. Maar geladen stiltes zijn niet alleen erg. Ik was getroffen door een observatie van de zoon over het huwelijk van zijn ouders:
De oorlog had een onzichtbaar verbond tussen hen beiden gesmeed; het had ze van elkaar verwijderd, maar het had ze ook tot elkaar veroordeeld doordat beiden iets hadden meegemaakt waarvoor ze nooit de juiste woorden zouden vinden.
Zó had ik nog nooit gekeken naar het onvermogen van de overlevenden om te communiceren. Het verraste me.
Papyrus Westcar
Het boek bevat meer verrassingen. Als oudheidkundige kon ik niet anders dan grinniken om wat Jopie Isings ontdekt over de Papyrus Westcar, en er zijn wat aardige beschouwingen over wat een illusie eigenlijk is. Maar in laatste instantie is De grootste truc aller tijden vooral een boek over de liefde – een emotie die, net als het leed van de overlevenden, niet in woorden valt te vatten.
PS
Sprekend over de Birmaspoorweg: de vriendelijke opa van een vriendin heeft me ooit een tekst met zijn herinneringen ter beschikking gesteld. U kunt het hier lezen.
Eerder gepubliceerd op Lenderings blog Mainzer Beobachter. Lendering won in 2010 de Oikos Publieksprijs. Lees zijn boeken. Meld u aan voor een cursus op Lenderings onderwijsinstituut Livius. Uw leven wordt erdoor verrijkt.
Jona Lendering, 22.02.2013 @ 10:17
15 Reacties
op 22 02 2013 at 12:10 schreef Max:
Theodor Holman is Nederlands grootste warhoofd….mijn hemel,wat kan die man onsamenhangende brabbeltaal produceren….zijn columns zijn in één woord…miserabel.
Leon de Winter presteert wat dat betreft net ietsie pietsie beter…nou,dat zegt dus wat want dat is als niks
op 22 02 2013 at 12:58 schreef babs:
Holman is hier bepaald niet populair. Mooi dat als de man een goed boek schrijft dat hier gewoon als goed boek behandeld kan worden.
op 22 02 2013 at 13:12 schreef Ralph van der Geest:
“Hij (Holman) heeft iets te melden.” Ja, dat het OK is mensen uit Polen dood te schieten en dat Breivik zo’n toffe gozer is.
En daarom vind ik dat Holman met zijn (ongelezen) boek en al de stront in kan zakken.
op 22 02 2013 at 17:59 schreef yurp:
Product en auteur moet je natuurlijk wel uit elkaar houden. Een schrijver kan een lul met ellendige meningen zijn, een boek is gewoon een boek dat je op zijn eigen merites moet beoordelen. Ook kunnen zelfs mensen met nare ideeën zo nu en dan ook wel eens gelijk hebben of iets interessants te melden hebben. Een mens, zijn meningen en zijn werken zijn drie verschillende dingen die afzonderlijk beoordeeld dienen te worden naar mijn idee.
op 22 02 2013 at 20:33 schreef Ralph van der Geest:
“op 22 02 2013 at 17:59 schreef yurp:
Product en auteur moet je natuurlijk wel uit elkaar houden.”
Vind je? Ik vind van niet. Holman heeft er blijk van gegeven het prima te vinden dat er tientallen jonge mensen, vol ideeën, idealen en levenslust op een verschrikkelijke manier aan hun einde zijn gekomen door toedoen van een ellendeling die naar eigen zeggen geinspireerd was door Wilders.
Verder heeft ie verkondigd dat ook mensen uit Polen wat hem betreft mogen worrden afgeschoten.
Sommige verknipte zielen mogen dat afdoen als ‘een pistoolmetafoor’ of dat het ‘een lul is met ellendige meningen’.
Ik noem het gewoon een wannabe-massamoordenaar en misschien moet ik het ‘wannabe’ zelfs maar weglaten.
Let him rot in hell.
op 22 02 2013 at 20:59 schreef Sasha Berkman:
Ik kan me niet voorstelen dat die gek iets interesants kan schrijven. Daar is hij namelijk te normaal voor.
Een uitvreter van Theo’s lijk. Een advokaat van Breivik. Bizar dat het Parool hem in dienst houdt.
op 22 02 2013 at 21:34 schreef Sasha Berkman:
“Product en auteur moet je natuurlijk wel uit elkaar houden. Een schrijver kan een lul met ellendige meningen zijn, een boek is gewoon een boek dat je op zijn eigen merites moet beoordelen.”
Dat kan ik niet.
op 22 02 2013 at 22:19 schreef Edo:
Ik vind dat alles wat die man maakt ruiken naar (misschien gespeelde) paranoïde, en zelfbeklag (zonder de humor en het talent van Dorrestijn). Ik vind het iemand die een literair getormenteerde ziel speelt, maar nooit overtuigt. Ik vind de man een ontzettend slechte act, laat ik het zo zeggen.
op 23 02 2013 at 01:33 schreef mirjam:
Theodor Holmans columns las ik voor het eerst in het humanistisch verbondsblad. Vervelend blad, maar die columns waren elke keer verfrissend. Dat was begin 80er jaren. En Holman is zichzelf trouw gebleven. Daarom ben ik blij hier ook eens te lezen dat er wél iets deugt aan Holman. Alle verblinde geesten ten spijt.
Luister eens naar oba live olv. Holman vrijdagavond, want zeer de moeite waard.
op 23 02 2013 at 09:15 schreef Ralph van der Geest:
“op 23 02 2013 at 01:33 schreef mirjam:Dat was begin 80er jaren. En Holman is zichzelf trouw gebleven. Daarom ben ik blij hier ook eens te lezen dat er wél iets deugt aan Holman. Alle verblinde geesten ten spijt.”
Al was Holman’s uitspraken over mensen uit Polen of over Breivik de werkelijk enige keer dat ie blijk gaf van een diepe mensvijandigheid en haat jegens alles dat niet in zijn verwrongen wereldbeeld past, al zou hij verder ook bij wijze van spreken dag in dag uit het evangelie gepredikt hebben…één druppel teer verziekt een vat met honing.
Holman was al geen ‘vat met honing’ inmho maar al gaat ie morgen ook slachtoffers van de westerse agressie in Mali of door Obama’s drones getroffen gezinnen in Pakistan helpen…’t blijft een ordinaire fascist.
Hij is fout. Wat ie verder nog te zeggen heeft is volstrekt irrelevant. Period.
op 23 02 2013 at 12:04 schreef Leo Schmit:
Prachtig verhaal van Opa Van Zoonen bij Livius ‘Gewone Mensen’. Grint storten, bomen aan mootjes hakken, luisteren naar accordeonmuziek aan de oevers van de River Kwai, 400 gram rijst per dag en alles bij elkaar maar een klap van de ‘Jap’ krijgen.
Over Holman heb ik verder geen mening, maar zijn toespraak van 15 augustus komt op mij over als pathetisch en zijn bewondering voor Breivik als weerzinwekkend.
In Zuid-West Den Haag van de jaren 50 en 60(Morgenstond en Bouwlust) wemelde het van de Indische gezinnen met de meest exotische Franse en Duitse familienamen. Daar kwam ik dagelijks aan huis. Strenge vaders, lieve moeders, stoere zonen, prachtige dochters en altijd stond het eten klaar. Op enkele uitzonderingen na heb ik van trauma’s weinig gemerkt, maar de jeugd stond dan ook voorop.
op 23 02 2013 at 21:32 schreef Sasha Berkman:
De meeste indonesiers die ik ken zijn vluchtelingen, nabestaanden van de slachtoffers van de genocide op “communisten” in 67 of mensen die dat toen overleefd hebben na vele jaren onmenselijke gevangenisomstandigheden, familieleden etc.
Daarom was voor mij Poncke Princen ook zo’n held, die verzette zich tegen het misdadige nederlandse colonialisme alsmede het fascistische bewind van de westers gesteunde dictator Soeharto.
op 23 02 2013 at 22:59 schreef Maurice:
Goeie, onbevooroordeelde recensie met mooie quotes en vol menslievendheid. Die waarden mogen gerust eens vaker op FN worden geëtaleerd.
Extra complimenten uit persoonlijke hoek omdat mijn grootouders en vader als klein kind inderdaad in een jappenkamp hebben gezeten. Mijn opa is er z’n leven lang hier in Nederland kapot van geweest en dat sloeg door naar de kinderen.
Nav dit stuk ga ik dit boek kopen en aan mijn vader cadeau doen.
Driewerf hulde!
op 24 02 2013 at 22:46 schreef Joachim Stolzer:
Tja, Ralph van der Geest, als je zo’n grote waarde hecht aan de persoonlijkheid van de kunstenaar en die niet los wilt zien van diens werken, dan kun je meteen wel een heel groot deel van ons culturele bezit bij het grofvuil flikkeren.
Richard Wagner: virulent antisemiet
Lewis Carroll: pedoplaatjesschieter
Knut Hamsun: nazi-sympathisant
Ezra Pound: landverrader
Marten Toonder: oorlogsprofiteur
Enzovoorts. Om van alle notoire drugs- en drankverslaafden en vreemdgangers maar te zwijgen. Het is je goed recht om dat allemaal zonder meer af te keuren, maar mij lijkt het weinig zinvol.
op 25 02 2013 at 22:47 schreef Sasha Berkman:
Wat is de zin van het werk van een dergelijk artiest dan?
RSS