De Brexit-kronieken (9): het Waterloo van de Dancing Queen
Marco de Baar
Illustratie: Kobayashi Eitaku
Meer dan twee jaar geleden gingen de Britten naar de stembus, en kozen met een kleine meerderheid voor de Brexit. In deze serie bekijk ik de Brexit van verschillende kanten. Deze keer gaat het over het Waterloo van May, de Europese top in Salzburg.
Afgelopen week begonnen de discussies in het Lagerhuis over de deal die May met Europa onderhandelde en, als het goed is, wordt er vandaag in het Lagerhuis gestemd over de deal. Als het goed is, want je weet het nooit.
Na het referendum en het vertrek van Cameron vielen de conservatieven in een interne machtsstrijd, die leidde to het eerste kabinet onder leiding van Theresa May. Artikel 50, de procedure om de uittreding te starten werd geeffectueerd in maart 2017. Direct daarna kondigde May nieuwe verkiezingen aan om, zoals ze het zelf beschreef, een sterk mandaat te krijgen voor Brexit. De conservatieven verloren hun meerderheid en gingen een coalitie aan met de DUP, de nogal extreme partij uit Noord Ierland. Een jaar van positieve projecties en leuke plannen volgde, maar geen daarvan werd bewaarheid. Het kabinet van May probeerde ook de absolute macht over het Brexit-dossier naar zich toe te trekken, maar daar staken rechters een stokje voor.
Red lines
In 2017 specificeerde May haar fameuze “red lines”, zaken die voor haar onbespreekbaar waren. May had verwacht door haar red lines te specificeren een goede deal te forceren: de voordelen van de EU, maar dan met de unieke positie dat het VK haar red lines mag hebben. Mays red lines bleken echter het merendeel van de bestaande deals uit te sluiten die Europa al had met andere partners.
Het bleek dat het Brexit-referendum was gebaseerd op leugens, overtredingen van de Britse kieswet, illegale samenwerking, misbruik van data, en Russische inmenging. Tijdens een speciale kabinetsbespreking op 6 juli in het landgoed “Chequers” drukte May haar onderhandelingspositie, die bekend is komen te staan als “the Chequers deal,” door. Voor het kabinetsberaad in Chequers begon, was al duidelijk dat Europa deze positie nooit zou accepteren. Direct na het kabinetsberaad in Chequers kondigde May aan dat de rust in haar kabinet hersteld was, maar binnen twee dagen verloor ze een aantal kabinetsleden. David Davis en Boris Johnson werden vervangen door Dominique Raab en Jeremy Hunt.
Blame game
In juli betoogde Hunt in Duitsland dat, indien het VK zonder deal uit de EU zou stappen, het Britse volk de EU daarvoor schuldig zou houden. Om dat te voorkomen, zou de EU wat toeschietelijker moeten zijn. Raab ging met Barnier in conclaaf. Dat was al meer dan men van zijn voorganger David Davis kon zeggen. Davis heeft sinds zijn aanstelling van bijna twee jaar slechts een paar uur met Barnier gewerkt. Tijdens hun eerste gezamenlijke persconferentie op 21 augustus sprak Barnier zijn ergernis uit over de blame game die was begonnen en sprak zijn zorg uit dat het falen van de onderhandelingen een reële optie is. Raab stelde dat hij zich ergerde aan de “nergens op gebaseerde” angstverhalen over de chaos die zou ontstaan in geval van een no deal, en begon met de voorbereiding om brandstof, voedsel en medicijnen op te slaan.
May was in Augustus in Zuid-Afrika en Kenia, waar ze zich onsterfelijk belachelijk maakte door te dansen. Nou ja … dansen… Op de sociale media en in de Britse media werd May bespot om haar schokkerige bewegingen, zonder enig gevoel voor ritme.
Steun en toezeggingen
Het eindspel is begonnen: Op 19 september toog May naar Salzburg om de Chequers Deal te bespreken. Haar hoop was dat ze steun zou krijgen van haar Europese collega’s. Daarmee zou ze dan weer een succesje zou kunnen claimen tijdens het partijcongres van de conservatieven 30 september. Dat congres zou haar dan weer kunnen helpen om haar kabinet en de conservatieve fractie en in het Lagerhuis achter zich te krijgen. Barnier had zich persoonlijk ook sterk gemaakt voor steun en toezeggingen van de EU-leiders.
Maar May zette veel te hard in. Ze stelde dat haar Chequers-deal de enige mogelijkheid is voor een deal, take it or leave it. Dit viel heel slecht en May kreeg nul op het rekest. Het VK heeft enorm aan status ingeboet en de leiders van verschillende EU-landen lieten dat – sans gêne – blijken. Er werden grapjes gemaakt over May en over de Brexit en het ook befaamde Britse gevoel voor humor blijkt zijn grenzen te kennen. Macron wierp zich op als behoeder van de waarden en regels van Europa en sprak openlijk van de “leugens van de Brexiteers”. Mark Rutte meldde aan de Britse pers dat Nederland veel beter is voorbereid op een no deal dan het VK.
Pijnlijke vernedering
Salzburg was uitgelopen op een hoogst pijnlijke vernedering voor May. Het is zeer ongebruikelijk dat in het internationale diplomatieke verkeer zo wordt misgekleund. Veel politieke commentatoren hebben zich afgevraagd of May voorafgaand aan de vergadering wel goed geïnformeerd was over de welwillendheid van haar Europese partners? Dat is een opmerkelijke vraag, aangezien de Chequers-deal nooit acceptabel was voor Europa. May wist dat, maar heeft geprobeerd Europa voor het blok te zetten. En die aanpak is mislukt.
Terug in het VK gaf May een toespraak: In plaats van toe te geven dat haar Chequers-deal gefaald is en de acute crisissituatie te bespreken, koos ze de aanval: Ze had altijd haar Europese partners respectvol benaderd en eiste nu zelf ook respectvol behandeld te worden. De lijst van beledigende uitspraken door leden van Mays kabinetten (die formeel namens het hele kabinet en dus ook namens haar spreken) is echter heel lang. Alleen het gedrag van Davis, Johnson en Hunt, dat ik hierboven zijdelings beschreef, is al een affront.
Pleuris losbarsten
Hoe dan ook, haar streven naar meer respect zal onsuccesvol blijken te zijn. May maakte zich nogmaals onsterfelijk belachelijk door dansend op “Dancing Queen” van ABBA de grote zaal van het congres van de conservatieven op te lopen.
Deze binnenkomst moest ongetwijfeld het signaal afgeven dat May zich niets aantrekt van de kritiek, en dat gewoon doet waar ze zin in heeft. De schade van de afgelopen maanden is onherstelbaar, en de echte pleuris moest toen nog gaan losbarsten, zoals zal worden beschreven in de volgende aflevering.
Op 13 november kwam er dan toch een deal. De belangrijkste ingrediënten van deze deal zijn de transitieperiode: op 29 maart begint een transitie periode van twee jaar, waarin de toekomstige samenwerking moet worden gerealiseerd, de regeling van de rechten van EU-burgers in het VK en de rechten van Britse burgers in de EU en verder wordt Noord Ierland gedurende de transitieperiode feitelijk onder EU regime geplaatst om het Goede Vrijdag-akkoord te waarborgen, bekend als de Back-stop.
Toekomstige relatie
En als in de transitieperiode geen overeenstemming kan worden gevonden over de toekomstige relatie tussen de EU en het VK, dan blijft de Back-stop gelden. Ten slotte zal in de komende twee jaar het VK onderhavig zijn aan de regelgeving uit Europa, maar geen invloed meer hebben in Europa.
Europa wil deze deal nog wel verder toelichten maar verder onderhandelen is niet meer mogelijk.
De tussenstand: May heeft haar kabinet een deal door de strot geduwd, maar die deal is in Salzburg van tafel geveegd. May is nu een sitting duck.
Dit is het negende deel van de Brexit-kronieken. Lees ook delen één, twee, drie, vier, vijf, zes, zeven en acht
Fysicus Marco de Baar is hoofd van het kernfusieonderzoek in DIFFER, het Nederlandse instituut voor fundamenteel energieonderzoek. Als liberaal is hij voor de volledige ontplooiing van het individu, inclusief een rijke intellectuele en culturele ontwikkeling. Hij kan niet accepteren dat de VVD de anti-intellectuelen en de cultuurbarbaren van de PVV gedoogt. Lees zijn blog over Wetenschap en Wetenschapsbeoefening.
Marco de Baar, 15.01.2019 @ 08:00
RSS