De Brexit-kronieken (5): Schrödingers grenzen

Marco de Baar

Le Sérignan Plage

Bijna twee jaar geleden gingen de Britten naar de stembus, en kozen met een kleine meerderheid voor de Brexit. In deze serie bekijk ik de Brexit van verschillende kanten. We hebben gezien in deel drie en vier dat de Leave-stemmers immigratie wilden verminderen. Maar wat houdt dat dan precies in? En hoe je doe je dat? En wat zijn de gevolgen voor de partijen in het grensgebied?

Vandaag deel vijf, over logische onmogelijkheden en de instant technology van ‘Max Fac’, open grenzen met totale controle en hoe Brexit het Verenigd Koninkrijk kan laten imploderen.

Grenzen

Om het maar direct op het punt te brengen: Over welke grens met de EU hebben we het eigenlijk?

Feitelijk zijn er vier grenzen, ieder met een unieke, complexe en gevoelige (ontstaans)geschiedenis. Laten we beginnen met de grens aan de oostzijde en zuidoostzijde van het VK, met kanaal-, en ferry-verbindingen met Frankrijk, België, Nederland, Duitsland en Scandinavië. De andere grenzen, waarover vrijwel niemand tijdens de campagne sprak, zijn de grenzen tussen

1) Noord Ierland en de Ierse republiek,

2) Gibraltar en Spanje en

3) de Falklands en Europa en Zuid Amerika.

Aan de oostzijde en zuidoostzijde van het VK vinden de belangrijkste bulktransporten plaats, zonder enige douanebemoeienis. Er NIETS gedaan om de infrastructuur aan te passen, om de risico’s van een eventuele no-deal-situatie te verzachten. Blijkbaar waren de Brexiteers zo overtuigd van een deal met Europa, en heel veel deals met de rest van de wereld, dat ze gewoon geen voorbereidingen hebben getroffen.

Hard Brexit

Nu de kans op een hard Brexit, een Brexit zonder deal met de EU, steeds groter wordt, begint men zich zorgen te maken. Als een hard Brexit plaatsvindt, dan zullen de logistieke problemen namelijk enorm zijn. Er wordt nu voorgesteld om een groot deel van de M20 van Dover naar London om te bouwen tot een gigantische parkeerplaats voor vrachtauto’s. De wachttijden zullen enorm zijn, en dat is problematisch voor moeilijk houdbare producten en – en dat is heel belangrijk – voor de vele complexe supply chains met uitgekiende just-in-time-management waarvan Britse bedrijven deel uitmaken.

Op 3 juni lekte een geheim overheidsrapport uit met drie logistieke scenario’s voor een hard Brexit. Het realistische scenario voorziet binnen een paar dagen gebrek aan eten, binnen een week gebrek aan medicijnen, binnen twee weken gebrek aan brandstof. Ian Duncan Smith stelde in een reactie dat de ambtenaren “should be planning for what happens if there is no deal, not scaring the pants off each other” en dat het VK mensen nodig heeft met “imagination and courage, not frightened rabbits.” Nick Gibb ontkende de juistheid van het rapport zonder een enkel argument te noemen, en ratelde daarna gewoon weer de standard Brexit talking-points af.

Havens

Aan de andere kant van de grens weet men ook niet wat er moet gebeuren. Schepen die te groot zijn voor havens in het VK, komen nu de EU binnen in Rotterdam. Het supersnelle omladingssysteem (Roll-on/ Roll-off) van Rotterdam wordt ingezet om de lading dan verder te verschepen naar het VK.

Brexit maakt deze procedure onmogelijk. In geval van een harde Brexit voorziet men enorme tijdsverliezen wegens extra douanecontroles en lange files met vrachtwagens. In Rotterdam was men al wel begonnen met grote aanpassingen van de haven in voorbereiding op een hard Brexit, maar die investeringen zijn juist gestaakt omdat het VK wellicht toch in de Customs Union zal blijven.

Ierland

De grens tussen de Ierse Republiek en Noord Ierland is van grote betekenis voor de vrede in Ierland. De Good Friday Agreement regelt de relatie tussen de twee Ierlanden en ook de relatie met het VK en Europa. Met Brexit komt het Good Friday Agreement onder druk te staan en daarmee de vrede in Noord Ierland. De discussie over de Ierse binnengrens is een klucht zonder weerga.

In december 2017 beloofde Theresa May dat het VK “any physical infrastructure or related checks” bij de grens tussen Noord Ierland en de Ierse Republiek zou vermijden. De consequentie van die uitspraak is enorm, want die grens moet ergens komen? Waar dan? Direct na het referendum heeft de EU aangedrongen op een oplossing voor de Ierse grens. De gedroomde oplossing van de Brexiteers was de IREXIT, waarin Ierland uit de EU zou stappen. Deze suggestie is kansloos: Volgens een poll van The Journal wijst 75 procent van de Ieren een Irexit af.

In februari 2018 formuleerde de EU een oplossing waarin Noord-Ierland zou blijven behoren tot de common regulatory area (dat wil zeggen dat Noord Ierland de EU-regels volgt). Daarmee zou de grens tussen het VK en de EU feitelijk in de Ierse zee komen te liggen. Als de werkelijkheid onder ogen moet worden gezien, dan barst de bom. May veegde de suggestie van de EU van tafel. Rees-Mogg deed een poging om de verantwoordelijkheid bij de EU en de Ierse Republiek te leggen en sprak in the House of Commons zelfs van een “act of agression.”

Selfies

Allerhande Brexiteers hebben zich ondertussen belachelijk gemaakt over deze grens. Katey Hoey had bij Trump afgekeken hoe je hoofd-, en bijzaken het best kunt verwarren en vond “hullie betalen voor de grens” een waardevolle bijdrage aan het debat. Boris Johnson beweerde dat de Ierse grens te vergelijken was met de ‘congestion charge’ in Londen, en dat er een wrijvingsloze grens zou kunnen worden gemaakt met nog niet-bestaande technologie.

Hoey en Hannan maakten selfies bij de Zwitserse grens en deelden die op de sociale media om aan te tonen dat “wrijvingsloze grenzen” mogelijk zijn tussen de EU en non-EU-staten. Hannan schreef er een heel stuk over in The Sun. Hannan en Hoey vergaten voor het gemak de essentiële verschillen tussen “Schengen” (waartoe Zwitserland behoort) en “Customs Union” (waartoe Zwitserland niet behoort). Hun claims werden triomfantelijk in Brexit-echo chambers rondgepompt.

Reality check

Enter Cieran Donnovan. Donnovan heeft een eigen expeditiebedrijf en rijdt veelvuldig op heel Europa. Hij weet dus wat precies nodig is bij welke grens, welke documenten moeten worden ingevuld, hoe lang het duurt, hoeveel het kost, en wat de gevolgen zijn voor de goederen en de bedrijven die die goederen vervoeren. Donnovan is niet op zijn mondje gevallen en besloot eens in te bellen bij het programma van James O’Brien op LBC. Hier legde hij uit wat Brexit ging betekenen voor de logistiek, wat de realiteit is van transport naar Zwitserland en Noorwegen.

Een week later was Rees-Mogg te gast in het programma van Nick Ferarri ook op LBC. Helaas voor hem belde Donnovan weer in, en gaf hij een reality check. Het is ontluisterend om te zien hoe de praktijkkennis van Donnovan gewoon niet aankomt bij Rees-Mogg. Ook heel boeiend is dat Rees-Mogg aanneemt dat marktwerking en competitie tussen de havens van Dover en Southhampton de logistieke problemen zullen oplossen, en dat als het misgaat, dat een probleem van de havens is. Hij voelt geen politieke verantwoordelijkheid om logistieke problemen te voorkomen en lijkt zich ook niet te realiseren dat de onduidelijke communicatie over deals, en hard of soft Brexits het de havens feitelijk onmogelijk maken om de juiste infrastructuur op te bouwen. Vergelijk Rees-Moggs zelfingenomen praatjes met het rapport van 3 juni.

Schrödingers grens

De oplossingen voor de Ierse grens werden steeds surrealistischer. Begin mei 2018 heeft het kabinet van May weken gesteggeld over twee mogelijke oplossingen waarvan op voorhand bekend was dat die onacceptabel waren voor de EU. Hierbij verdient het maximum facilitation plan (max fac) een bijzondere vermelding: niet-bestaande technologie werd opgevoerd om niet goed geanalyseerde problemen met een pennenstreek op te lossen. Na weken vergaderen werden de voorstellen binnen vierentwintig uur van tafel geveegd.

Daarna kwam David Davis daarna met een NOG vreemder voorstel. Het laat zich het best omschrijven als Schrödingers grens: Noord-Ierland wordt een superpositie van het VK en de EU. Pas als je de grens overgaat, weet je of je in het VK bent of in de EU. Dit plan heeft het geen twaalf uur volgehouden. Back to the drawing board dan maar. Het VK heeft nu nog twee weken om met een plan te komen dat acceptabel is voor de EU.

Gibraltar

Gibraltar zal als British Overseas Territory ophouden deel uit te maken van de EU. Tot 1985 erkende Spanje de Britse zeggenschap over Gibraltar niet. Met de Europese eenwording is de Spaanse claim op Gibraltar stilzwijgend opgegeven. Maar dat was toen, en nu is nu. Al voor het referendum stelde José García-Margallo, de Spaanse minister van Buitenlandse zaken, dat na Brexit Gibraltar geen deel zou kunnen uitmaken van de Single Market tenzij er afspraken gemaakt worden over de Spaanse soevereiniteit over Gibraltar.

Spanje heeft een veto over de uiteindelijke deal tussen Europa en de EU. Hiermee heeft Madrid alle troefkaarten in de hand: Economisch is Gibraltar volledig afhankelijk van Spanje (constructie en import) en de EU (offshore banking en online wedden). De verwachting is dat Spanje Gibraltar economisch zal isoleren om daarna gesprekken aangaan met Gibraltar.

In reactie op de problemen met Gibraltar wees Lord Howard erop dat het VK eerder een vrouwelijke premier had en dat zij kordaat optrad tegen een Spaans sprekend land om een eiland te verdedigen. Overigens: de Gibraltezers mochten stemmen in het referendum en 96 procent koos voor remain.

Falkland

Over de Falkland-eilanden kunnen we heel snel zijn. Visserij genereert 40 procent van het GDP van de Falkland-eilanden. Deze vis wordt in Europa verkocht. Met de Brexit komen er tarieven op de vis, en die wordt daarmee onverkoopbaar. Daarmee verliezen de Falklanders een enorm deel van hun GDP. Daarnaast kunnen de Falkland-eilanden niet langer terugvallen op verdragen tussen de EU en landen in Zuid-Amerika. Importeren en exporteren van goederen wordt daarmee belemmerd. Overigens: de Falklanders mochten NIET meestemmen tijdens het referendum.

Laat ik eens in mijn glazen bol turen: Let op mijn woorden: Het hele frictionless-border-verhaal kan wel eens een Walter-Ulbrichtje worden… Ulbricht was “Vorsitzender des Staatsrats der DDR.” Op 15 juni 1961 beweerde hij: ”Niemand hat die Absicht eine Mauer zu errichten.” Twee maanden later werden de grenzen gesloten, en werd begonnen met de bouw van de Berlijnse muur die het leven in Berlijn ontwrichtte tot 1990. De Ierse en de Gibraltese grens zijn onoplosbaar: er bestaat geen logisch consistente oplossing die voor de EU en het VK acceptabel zijn. De betekent dat een harde Brexit zal plaatsvinden, met harde grenzen, of geen Brexit.

Als dat eerste plaatsvindt, breekt de pleuris uit. Om te beginnen zou Ierland zich kunnen verenigen. Een tweede probleem voor de Britten zijn de Schotten. Een paar jaar was er een referendum voor Schotse onafhankelijkheid. Toen stonden de nationalisten en de internationalisten tegenover elkaar. Nu zou een referendum voor Schotse onafhankelijkheid die groepen juist verenigen.

De tussenstand

1) Brexit was bedoeld om controle over de grens met de EU te krijgen.

2) De Brexiteers hebben na het referendum een jaar besteed aan interne machtsstrijd en verkiezingen. Ze hebben verzuimd om de nodige voorbereidingen te treffen.

3) Er dreigen logistieke, economische en politieke problemen te ontstaan aan alle grenzen van het VK met de EU.

4) De essentiële problemen waren bekend voor het referendum, maar zijn van tafel geveegd door Brexiteers.

5) De tijd dringt. Er moet op zeer korte termijn een oplossing komen voor de Ierse grens.

6) Als er geen acceptabele oplossing komt, kan dit alsnog leiden tot een hard Brexit, met alle gevolgen van dien.

Dit is het vijfde deel van de Brexit-kronieken. Lees ook delen één, twee, drie en vier.

Fysicus Marco de Baar is hoofd van het kernfusieonderzoek in DIFFER, het Nederlandse instituut voor fundamenteel energieonderzoek. Als liberaal is hij voor de volledige ontplooiing van het individu, inclusief een rijke intellectuele en culturele ontwikkeling. Hij kan niet accepteren dat de VVD de anti-intellectuelen en de cultuurbarbaren van de PVV gedoogt. Lees zijn blog over Wetenschap en Wetenschapsbeoefening.

Tweet

Marco de Baar, 05.06.2018 @ 07:21

[Home]