De Brexit-kronieken (2): het blauwe paspoort

Marco de Baar

Scène uit ‘Elysia, Valley of the Nudes‘ (1935)

Bijna twee jaar geleden gingen de Britten naar de stembus, en kozen met een kleine meerderheid voor de Brexit. In deze serie wil ik de Brexit van verschillende kanten bekijken. Vandaag wil ik het hebben over de onderhandelingen en het voortschrijdend inzicht ten aanzien van de positie van het Verenigd Koninkrijk op het wereldtoneel.

De verkiezingen voor het Lagerhuis vonden een jaar na het referendum plaats, en drie maanden na het activeren van artikel 50. Je mag dan toch hopen op een succesje. Iets dat suggereert dat je plannetje een kans van slagen heeft.

Goede deal

Lord Callanan werd benoemd tot minister van Brexit. Samen met Liam Fox en Boris Johnson kreeg hij de opdracht om de onderhandelingen over een goede deal op te zetten. In het buitenland werden echter niet de grootste successen behaald. Rome, Berlijn, Parijs, Washington, Peking, Sydney, Mumbai, en Manilla… De landen die werden bezocht, werden steeds kleiner, de regimes steeds radicaler en de pogingen steeds vertwijfelder. Op 13 februari jongstleden bezocht van Lord Callanan Litouwen, een bezoek dat de pers niet eens haalde.

Fox heeft zeer recent nog gepoogd om de Gemenebest in te zetten om de visie van Global Britain te verwezenlijken, maar de vooruitzichten waren mager, zoals zelfs de extreemrechtse krant Express moest toegeven. En het fiasco was totaal, zoals ik in een van de volgende afleveringen zal uitleggen.

Absurde discussies

Natuurlijk ontgaat het niemand dat landen binnen de EU, zoals Duitsland en Frankrijk, wel successen behalen, hetgeen leidde tot absurde situaties en discussies.

De pogingen om snel verdragen te scoren, verliepen exact als vóór het referendum was voorzien door de experts: volledig onsuccesvol. Om te beginnen bleken de afzonderlijke EU lidstaten helemaal niet bereid te zijn om direct met het VK te onderhandelen. Daarnaast wilden de Britten eerst over handel spreken terwijl Europa eerst de divorce bill, de uitstaande financiële verplichtingen van het VK, wilde regelen, de rechten van EU burgers in het VK en de Ierse grens. Ook werd duidelijk dat het VK, door uit de EU te stappen, een minder interessante partner is geworden en dat het VK als zelfstandige economie niet zo boeiend is. Daarnaast werden Europese gezagsdragers herhaaldelijk geschoffeerd, voornamelijk door Boris Johnson, Nigel Farage en David Davis die allen aannamen dat het VK zo belangrijk was voor de export van de overige EU-lidstaten, dat er afzonderlijke deals afgedwongen konden worden.

Glorieuze tijden

Toen Artikel 50 werd ingezet, spraken de Brexiteers nog steeds van kansen en glorieuze tijden die zouden ontstaan na succesvolle onderhandelingen. Toen de Britse regering niet de reactie kreeg waarop het hoopte, werd het narratief langzaam maar zeker aangepast. De geweldige deal die onderhandeld zou worden met Europa, werd “No deal is better than a bad deal” en vervolgens was Europa onbillijk in een poging het VK te straffen voor de Brexit en een voorbeeld te stellen.

Een enkele blik op de eerdere akkoorden, die de afgelopen 25 jaar zijn onderhandeld binnen de EU en tussen de EU en andere partijen, laten zien dat het VK nooit op tijd vervangende akkoorden kan sluiten, eenvoudigweg omdat het volume van de juridische teksten veel te groot is, en dat het VK veel te weinig ambtenaren heeft om dit uit te voeren.

De Brexiteers deden het echter regelmatig voorkomen dat Brexit een zeer eenvoudig proces zou zijn. Zo stelde John Redwood op 17 July 2016: “Getting out of the EU can be quick and easy. The UK holds most of the cards in any negotiation”, Nigel Farage beweerde op 20 September 2016: “To me, Brexit is easy.” Liam Fox claimde op 20 July 2017: “The free trade agreement that we will have to do with the European Union should be one of the easiest in human history.”

Famous last words…

Ophoepelen

Toen de divorce bill ter sprake kwam, reageerden de Brexiteers furieus, met een fameuze uitspraak van Boris Johnson (minister van Buitenlandse zaken), die stelde dat Europa kon ophoepelen. Ondanks deze grote woorden was Premier May er als de kippen bij om toch een akkoord op te stellen. Het volgende lijkt nu afgesproken te gaan worden: het VK gaat een divorce bill betalen van ongeveer vijftig miljard Euro, de Brexit wordt waarschijnlijk met twee jaar uitgesteld, het VK mag zich in die twee jaar zich voorbereiden op een transitie, maar er mag geen onafhankelijk handelsakkoord worden afgesloten. Dit was een opvallend snelle voortgang, waarbij het VK plots heel veel zaken slikte. Vanwaar deze plotse aanpassing? We zullen het nooit zeker weten, maar een plausibele verklaring is dat onderhand ook tot de Brexiteers was doorgedrongen dat een deal met Europa noodzakelijk is.

In de discussie over de impact van de Brexit op de economie van het VK was er een verwarrende verhaallijn. In September 2016 legde Davis aan de Foreign Affairs Committee uit dat zijn departement een analyse aan het samenstellen was over “wat er zou gaan gebeuren” met “fifty cross-cutting sectoren”. De gehele Britse economie zou worden geanalyseerd, sector voor sector, om het effect van de Brexit te bepalen.

In december 2016 berichtte Davis aan the Commons dat het “extensieve programma van sectoranalysedata aan de basis zou liggen van de onderhandelingen.” Hij stelde daarbij dat “57 analysesets,” representatief voor 85 procent van de Britse economie, al zouden zijn uitgevoerd. In februari 2017 herhaalde Davis dat hij de analyses gebruikte om zijn onderhandelingspositie vorm te geven. In juni 2017 kondigde Davis aan dat bijna zestig analyses waren uitgevoerd. In oktober 2017 legde hij nog eens extra gewicht op het “excruciating detail” waarmee de analyses waren gedaan. Tot op dat moment had niemand de analyses gezien. Davis legde vaak en graag uit dat, gegeven de gevoeligheden in de onderhandelingen, de documenten niet gedeeld konden worden.

Plagiaat en platitudes

In December 2017 werd Davis door Lagerhuislid Benn aan de tand gevoeld over deze analyses, en tot ieders verbazing ontkende Davis het bestaan ervan. Als klap op de vuurpijl stelde Davis dat hij geen fan was van analyse met behulp van economische modellen, omdat deze allemaal onjuist blijken te zijn. Vlak voor de kerst kwam een deel van de documenten toch beschikbaar. Het bleek een incoherente opeenstapeling te zijn van gecopypaste Wikipedia-pagina’s, plagiaat en platitudes.

Op 29 januari 2018 lekten echter andere documenten uit. En wat bleek? Bijna alle sectoren van de Britse economie zullen worden geraakt door Brexit, inclusief de voornaamste sectoren zoals de autobranche, de luchtvaart en de financiële sector. Hoe harder de Brexit, hoe groter de impact op de economie. Groei in het marktaandeel in de VS, India, China, Canada zal het verlies in marktaandeel in Europa niet compenseren. Alle regio’s van het VK worden economisch geraakt door de Brexit, en de regio’s die het hardste voor Brexit hebben gestemd, zullen het hardste geraakt worden.

Het enige positieve resultaat van de Brexit is het “blue passport” en dit werd door Brexiteers en de rechtste Engelse pers dan ook toegejuicht als een doorbraak van enorme symbolische waarde. Eindelijk konden de Britten de kleur van hun paspoort zelf bepalen, en stond er niet langer ‘European Union‘ op het paspoort. De blijdschap werd getemperd toen bleek dat ook andere landen binnen de EU gewoon de kleur van hun paspoort zelf kunnen bepalen. En rapen waren gaar toen de tender om het paspoort te maken werd gewonnen door een Frans-Nederlands bedrijf.

Project reality

In de tussentijd stapelden zich de problemen op. In de logistiek. In de landbouw. In de luchtvaart. In de nucleaire energieopwekking. In de radiotherapie, in de wetenschap en in het kernfusieonderzoek: de nucleaire problemen vormden het eerste dosier waarop de Lords ingrepen. In de informatie-uitwisseling. In grote Europese projecten zoals het globale positioneersysteem Galileo. Voor bedrijven die in grote supply chains moeten werken, zoals Rolls Royce. Of in de industrieën die met kleine marges afhankelijk zijn van de grote Europese markt, zoals in de automotive industry. En in de belangrijkste Britse industrie, de finance en banking. In de National Health Service. Met internationale partners.

De voorspellingen van vooraanstaande remainers beginnen bewaarheid te worden. “Project fear” wordt “project reality”.

De tussenstand

1) Niets van de beloofde voordelen van Brexit is verwezenlijkt.

2) De analyses van de ministeries laten glashelder zien dat Brexit een sterk verslechterend effect heeft op de Britse economie.

3) De analyses van het remain-kamp, in eerste instantie weggewuifd als scare-mongering, lijken de werkelijkheid behoorlijk goed te beschrijven.

4) Gebrek aan resultaat en getemperde verwachting leiden niet tot een heroverweging van de strategie, maar een aanpassing van het narratief.

5) Davis heeft gepoogd om negatieve uitkomsten van de analyses af te schermen van het Britse publiek.

6) De Brexiteers streven dus een gesloten samenleving na. Ik vind dit heel belangrijk om te benadrukken en kom er later op terug.

Dit is het tweede deel van de Brexit-kronieken. Het eerste leest u hier.

Fysicus Marco de Baar is hoofd van het kernfusieonderzoek in DIFFER, het Nederlandse instituut voor fundamenteel energieonderzoek. Als liberaal is hij voor de volledige ontplooiing van het individu, inclusief een rijke intellectuele en culturele ontwikkeling. Hij kan niet accepteren dat de VVD de anti-intellectuelen en de cultuurbarbaren van de PVV gedoogt. Lees zijn blog over Wetenschap en Wetenschapsbeoefening.

Tweet

Marco de Baar, 17.05.2018 @ 07:40

[Home]