De Bevrijding van Europa
Johannes Bongers
Aanvankelijke gevoelens van verlatenheid ten spijt kondigt Trump II de mentale, sociale en politieke bevrijding van Europa aan. De Amerikaanse bevrijding van Europa 80 jaar geleden heeft zich ontpopt in een nieuwe overheersing waartegen verzet is uitgebleven.
De ‘sociale’ netwerken zijn het verlengstuk van het massamediale offensief van televisie dat na WOII vanuit de Verenigde Staten wereldwijd is verspreid, gedreven door reclame. Het Amerikaanse advertentiemodel gaat gelijk op met de groei van de Amerikaanse hegemonie, met het inkopen van politieke steun bij Amerikaanse verkiezingen, met spektakel als hart van het Amerikaanse project en Europa die haar droom in een nachtmerrie ziet veranderen.
Sinds 1945 hebben Amerikaanse massacommunicatie en kennistechnologieën wereldwijd model gestaan voor psychische en sociale controle en economische onderwerping. Massamedia gefuseerd met ‘sociale technologie heeft uiteindelijk de samenhang tussen de menselijke psyche, het sociale en het milieu kunnen verbreken.
Simulacrum
De mens als agent met handelingsvermogen heeft geen plaats in deze gemedieerde werkelijkheid. Gemeenschappen blijken een simulacrum, een kopie van iets dat geen origineel kent. Europese burgers hangen avond aan avond voor de commerciële TV, doomscrollend op VS-netwerken. De belangrijkste politicus in Nederland, al decennia vretend van de staatsruif zonder iets goeds te doen, hanteert een proto-fascistisch one-to-many kanaal om de individuele en collectieve geest te vervuilen met ideologische diarree.
De vroege reclametechnieken, ontwikkeld om de menselijke geest te beïnvloeden en consumentenvoorkeuren te bundelen, worden nu op geavanceerdere wijze ingezet voor ideologische en politieke doeleinden. Wereldwijd hebben gebruikers zich ‘vrijwillig onvrijwillig’ uitgeleverd aan de VS-advertentieplatforms, als waren zij Amerikaanse onderdanen. Nationale overheden hebben hun burgers niet beschermd tegen deze mentale, sociale en imperialistische kolonisatie – in plaats van dit aan de grens te stoppen, maken zij er zelf gebruik van.
Homogenisering
Het verleden, heden en toekomst staan nu onder één massamediaal temporeel regime. Alle wereldfeiten – privé, professioneel en politiek – zijn onderdeel van een disciplinerende en kapitaliserende tijdslijn geworden. En omdat alle gebeurtenissen hierin ongeordend een plaats krijgen en door mensen geestelijk en sociaal verwerkt moeten worden – steeds meer in steeds minder tijd – schakelen de individuele en collectieve geest terug in diversiteit, en homogeniseren: verarming en gelijkmaking, dat is wat we vandaag ondervinden. Op die uitgeputte leegte woekert totalitarisme en het spektakel van wreedheid.
Diversiteit en homogenisering zijn systeemeffecten in levende ecologieën – mentaal, sociaal en materieel – en bepalen hoe deze zich kunnen ontwikkelen. Diversiteitsverlies is de kwantitatieve inkrimping van variatie, terwijl homogenisering een diepgaande kwalitatieve omslag naar uniformiteit betekent. Samen duwen ze nu ecosystemen, samenlevingen en geesten naar een toestand van voorspelbare gelijkvormigheid. Organismen verlagen hun expressies naar steeds lagere aggregatieniveaus en de wereld wordt steeds minder leefbaar.
Potentialiteiten
De mens kan daardoor niet langer ‘worden’, ze heeft steeds minder toekomstige potentialiteiten beschikbaar, en moet noodgedwongen met alle anderen ‘zijn’; op het bestendigen van die identiteit is massamediale sociale technologie gericht. Samen met de rijkdom van twintig merken pindakaas in de supermarkt, twintig partijen in de Tweede Kamer, tweehonderd televisiekanalen, één #trendingtopic, of een verkeerd woord, zijn we vrij als in een woestijn.
De mentale, sociale en materiele extractie is vervlochten tot wat wij de Techniek van Thanatos noemen: doodstechniek. De monotone doodgespoten akkers, 1,7 miljoen dode dieren per dag, Gaza-aan-de-Rivièra, de hersenloze rijen voor die ene Japanse TikTok-theewinkel, de IKEA-paasfile en de gestikte BBB-bramen- en brandnetelbossen zijn een afspiegeling van de Techniek van Thanatos.
In deze woestijn van gelijkschakeling infecteren aangetaste mentale en sociale ecologieën elkaar. De narcistische sociopaat Trump, als kind psychisch vernederd en zijn eigen zoons zijn niet goed genoeg en de blanke Musk opgegroeid in een dominant zwarte gemeenschap, ook gekleineerd en opgehitst, nu vechtend tegen depressie, slaaptekort en overmatig drugsgebruik, slopen samen de bureaucratie. Op de achtergrond wachten de hyena’s, de PayPal-maffia met wortels in Apartheid en Nazisme.
Patrimonialisme
Trump privatiseert de Staat tot wat Max Weber patrimonialisme noemde. De incompetentie en corruptie is niet te overzien. Een open inrichting van zelfhaat, narcistische kwetsing, mentale uitvergroting met onverfroren oorlogsmisdadigers als Netanyahu en Putin. De sadist Wilders wiens geest door zelf-racisme is getormenteerd, haat zichzelf zoals alles dat ‘anders’ voor hem is. Trauma’s en neuroses resoneren binnen dit psychosociaal mediaveld.
Het zijn geen uitwassen, maar het product van een tijd waarin gestoorde economieën, asociale mediapolitiek en kapitaal aan de Aarde onttrokken gesynchroniseerd opereren. Maar de liberale orde wentelt wereldwijd nog in leefstijl. Links, zonder begrip van de ecologische samenhang, en zonder agency en repertoire kijkt toe hoe dode geesten het collectief en de leefomgeving vernietigen.
Martin Heidegger voorspelde in 1966: “Alleen een God kan ons nog redden.” Hij voorzag hoe cybernetica, de instrumentele rationaliteit die wij nu technologie noemen, de mens in zijn wezen zou overheersen. AI is hiervan de culminatie. Uit deze cybernetische overheersing moeten we ons bevrijden en Trumps stervende hegemonie helpt Europa daarmee.
Extractief
Met het ‘Verraad aan Zelensky’ en de opgelegde zelf-verdediging kan dan eindelijk ook het Europese afsluiten van de Amerikaanse technologie- en advertentiekanalen beginnen. De bevrijding van Europa vereist echter meer, het is een aanval op de logica van deze realiteit.
Europa is al een levende praktijk, een verzameling best practices. Duitsland en Italië bundelen juridische bescherming en een rijk epistemologisch landschap tegen de algoritmische eenvormigheid. Zwitserland en België demonstreren hoe federale structuren en economische diversificatie voorkomen dat een monocultuur de macht grijpt.
Op technologisch vlak moet Europa zich onttrekken aan het extractieve model van semio-kapitaal – waar Estland al voorloper in is. Ook moet Europa breken met de ecologische uniformiteit die door agro-industrieel kapitaal wordt opgelegd. Nederland is daarvan het zwartste voorbeeld, Portugal een model.
Epistemologisch
Een bevrijd Europa vereist ook een radicale herziening op kunst. Niet de performatieve kunst, die wordt getolereerd zolang kunst de bestaande kaders reproduceert, maar kunst die de ideologische en epistemologische structuren aantast. Deze kunst zonder mandarijnen is leven en voert oorlog tegen homogenisering. Deze kunst is een vrije vorm.
Trump hunkert om de Nobelprijs voor de Vrede te mogen ontvangen. Hij zal hem krijgen, alleen niet omdat hij vrede brengt maar omdat hij met zijn vernietigingstalent – alles wat hij aanraakt sterft – Europa de kans biedt zich van doodstechniek af te wenden. Dat vormt de ware Bevrijding van Europa.
Johannes Bongers is kunstenaar-onderzoeker Boolean Works (sinds 1991). Werk op snijvlak van kunst, kritische theorie/filosofie en wetenschap. Oprichter van SOOOS.org
Gastschrijver, 14.03.2025 @ 12:25
RSS