De beste boeken die ik in 2023 las
Peter Breedveld
Mensen vragen me weleens waar ik de tijd vandaan haal om al die boeken te lezen en films te zien. Makkelijk: ik kijk geen sport en ik kijk geen praatprogramma’s, dus dat scheelt alweer duizend uur. Ik zit ook veel in de trein, waar iedereen naar zijn telefoon zit te staren, maar ik zit te lezen. En met al die vertragingen jaag je er zo een à twee boeken per week doorheen.
10. Jan Postma – Is Dit Alles?
In zijn essaybundel ‘Is dit alles?’ worstelt essayist/columnist/journalist en tot voor kort fervent Twitteraar Jan Postma met de ogenschijnlijke betekenisloosheid van alles. Er gebeurt van alles in zijn leven: een verhuizing, de geboorte van een kind, en daar tussendoor geven allerlei kleine incidenten een bepaalde lading aan die gebeurtenissen. Een dode vogel, een dode mot. Postma kan zich er niet bij neerleggen dat het leven geen roman van Harry Mulisch is, waarin niets zomaar gebeurt en alles betekenis heeft.
Hij filosofeert over de morele dimensies van de voorplanting, of we het eigenlijk normaal moeten vinden om zomaar foto’s van vreemden op straat op Instagram te zetten, over het koketteren met nuance, over sentimentaliteit. Maar het is ook een soort roman over een man die een gezin sticht en zoekt naar zingeving, en uiteindelijk leert zich erbij neer te leggen dat dingen nou eenmaal zijn omdat ze zijn.
Ik kan Postma heel vaak niet volgen, ik heb me dikwijls geërgerd, aan de pretentieuze, gezwollen zinnen waarvan ik elk woord begrijp, maar die ik na drie keer lezen en een dag nadenken toch niet kan doorgronden. Maar dat ik erover blijf nadenken, dat bevredigt me dan weer. Ergens prikkelt hij me dus.
Lees mijn volledige bespreking hier.
9. Peter MacMillan – The Tales of Ise
The Tales of Ise, ofwel Ise Monogatari, bestaat uit 125 korte verhalen die elk een of meer gedichten bevatten, waarvan de meeste worden toegeschreven aan Ariwara no Narihira (825-880), een uitzonderlijk getalenteerde dichter en tevens een Don Juan avant la lettre, die heel wat vrouwen het hof maakte, inclusief, naar verluidt, de vrouw van de keizer en een priesteres die geacht werd het celibaat te eerbiedigen, namelijk de priesteres van de schrijn van Ise, waar het boek zijn titel aan ontleent. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat het hoofdpersonage in de Genji Monogatari is gebaseerd op deze Narihira.
De verhalen en gedichten, eigenlijk zijn het gedichten met een introductie en een afsluitend commentaar, vertellen het leven van Narahira, die nooit bij naam genoemd wordt maar altijd wordt aangeduid als “een zekere man”. The Tales of Ise pretendeert niet een waarheidsgetrouwe biografie te zijn, maar is gebaseerd op het leven van Narihira, of eigenlijk vooral zijn reputatie. De verhalen gaan lang niet allemaal over zijn romance met de priesteres van Ise, die vormt slechts een klein deel van het geheel.
Wat het boek zo vreselijk de moeite waard maakt, naast de elegante gedichten, is het inzicht dat het de lezer verschaft in het leven aan het Japanse hof, de normen en waarden, de seksuele mores, genderrollen en alles.
Zie mijn volledige bespreking hier.
8. Edith Wharton – The Ghost Stories of Edith Wharton
De spoken in Edith Whartons griezelverhalens zijn subtiel aanwezig. Als je niet oplet, mis je ze zo. De horror vooral in de mensen die door ze worden bezocht. De spoken zijn hun demonen, of die van hun naasten en familie. Of het gaat om overleden mensen (en in één geval honden) die iets verschrikkelijks is aangedaan.
Wharton maakt nooit iets expliciet, maar aan het einde is vaak wel duidelijk wat er aan de hand is: de heer des huizes die een bediende heeft verkracht, een man die zijn echtgenote psychisch terroriseert, incest en misbruik in vroom-christelijke kring, een beurshandelaar die over lijken gaat, een oom die zijn aan tuberculose lijdende neef de dood injaagt om de erfenis van zijn dode broer te kunnen opstrijken. Maar Wharton maakt het nooit expliciet. Ze suggereert van alles, waardoor de fantasie van de lezer allerlei kanten opgaat.
Zie mijn volledige bespreking hier.
7. Zadie Smith – The Fraud
Zadie Smiths historische roman The Fraud gaat over fictie, de overtuigingskracht van fictie, hoe fictie de werkelijkheid versluiert maar die ook kan blootstellen, of een andere werkelijkheid blootstelt. Hoe mensen aan de haal gaan met elkaars verhalen, elkaar exploiteren voor hun eigen fictie, hoe ze een fictie maken van elkaar, van zichzelf, en hoe moeilijk het is om fictie van feiten te onderscheiden, hoe moeilijk het kan zijn om fictie van feiten te wíllen onderscheiden.
Maar eerst en vooral is The Fraud een zeer vermakelijk boek. Avontuurlijk, meeslepend en geestig en voor mij in elk geval ook heel leerzaam.
De hoofdpersoon van The Fraud is Eliza Touchet, de nicht van William Ainsworth, in zijn tijd een waanzinnig succesvolle schrijver die de Britse Victor Hugo genoemd werd maar die nu totaal is vergeten. In Eliza groeit het verzet tegen de patriarchale dictatuur en ze raakt geobsedeerd door een voormalige Jamaicaanse slaaf, Andrew Bogle. Bogle is de meest raadselachtige figuur in het verhaal, omdat hij zijn relatief comfortabele leven en zijn reputatie op het spel zet om een bedrieger, een witte man bij te staan in een spectaculaire maar kansloze rechtszaak.
Eliza gebruikt Bogles verhaal uiteindelijk om haar eigen roman te schrijven, een boek waarin niet gebeurtenissen centraal staan, zoals in de boeken van haar beroemde neef, maar waarin het om mensen draait.
Zie mijn volledige bespreking hier.
6. Shigeru Mizuki – Het Showa-vierluik
Ik maak jaarlijks een lijst van boeken die ik dat afgelopen jaar heb gelezen, proza en poëzie, romans en non-fictie die niet per se in dat jaar hoeven te zijn verschenen, en een lijst van stripboeken die wel in dat jaar zijn verschenen. Maar ik lees ook oudere stripboeken die indruk maken, en die kan ik niet kwijt in een lijst. Of ik zou een lijst met de beste oudere stripboeken die ik dat jaar las moeten maken, maar dat wordt te gek.
Nu zei Ionica Smeets tegen me dat stripboeken ook boeken zijn, en daar heeft ze natuurlijk gelijk in. In haar eindlijst staat dit jaar ook een strip. Misschien ga ik het volgend jaar wel anders doen en maak ik een lijst van de 20 beste boeken die ik las, strips of anderszins. Maar eigenlijk dient zo’n aparte striplijst ook om beeldverhalen in het zonnetje te zetten. Strips vormen in Nederland een genre waar door het grote publiek toch nog altijd op wordt neergekeken, en verdienen daarom speciale aandacht.
Ik moet nog zien. In deze lijst zet ik in elk geval Shigeru Mizuki’s vier Showa-boeken, een geschiedenis van de Japanse Showa-tijd (1926-1989), de tijd waarin Hirohito keizer was. Het is één van de meest meeslepende boekenseries die ik ooit gelezen heb. Dat komt doordat Showa eigenlijk een autobiografie is van een eigenzinnige dwarsligger die de hele Showa-tijd heeft meegemaakt en die meer beleefd heeft dan James Bond, met de Japanse geschiedenis als decor. Daar krijg je dan nog eens gratis de geschiedenis van de manga bij, want Mizuki stond ook aan de wieg dáárvan.
Mizuki wisselt zijn eigen avonturen af met beschrijvingen van de grote gebeurtenissen in de Japanse geschiedenis. Die worden verteld door een personage uit Mizuki’s successerie GeGeGe no Kitaro, Nezumi-Otoko ofwel Rat-Man, tegen een achtergrond van overgetrokken foto’s. In andere strips is deze aanpak saai, maar Mizuki doseert die fragmenten goed en het is ook wel een boeiende tijd, met al die corrupte politici, de schandalen, de militaire coups, de opkomst van het fascisme en het gerotzooi van Japan in Korea en China, waar het een marionettenstaat sticht, Manchukuo.
Met rooie oortjes gelezen. Zie mijn volledige bespreking hier.
5. Anil Seth – Being You
Ik probeer alweer een jaar of drie te begrijpen wat bewustzijn nou precies is. Niet door zelf onderzoek te doen, maar door te lezen. Ik heb er al wat machtig interessante boeken over gelezen. Being You is zeer prettig geschreven, helder en toegankelijk, al blijven er dingen waar ik, hoewel ik de hele redenatie begrijp, toch de vinger niet achter kan krijgen.
Seth moet een fantastische docent zijn. Hij legt alles uit zonder je dom te laten voelen, maar in de wetenschap dat niet al zijn lezers doorgewinterde filosofen of psychologen zijn. Hij laat af en toe ook iets van zijn eigen menselijke kwetsbaarheid doorschemeren, bijvoorbeeld als hij zijn bewondering uitspreekt voor een bevriende hersenchirurg die acht uur aaneengesloten opereert, terwijl Seth zelf zijn aandacht geen vijf minuten op iets kan richten zonder zijn email te checken. En als hij beschrijft hoe zijn moeder zijn moeder niet meer was toen ze na een lang verblijf in het ziekenhuis aan waanbeelden begon te lijden (uiteraard een zeer verdrietige periode in zijn leven).
Het is alsof een vriend je een moeilijk onderwerp uitlegt, een zeer aangename ervaring. Being You is waarom ik boeken lees, om in fijn gezelschap weer iets meer over het leven te weten te komen.
Lees mijn volledige bespreking hier.
4. Hilary Mantel – A Memoir Of My Former Self
Hilary Mantel is in 2022 overleden en daar ben ik zeer verdrietig om geweest, want ik heb haar boeken gevroten en haar ook een keer ontmoet, een verschrikkelijk sympathieke vrouw. Ik interviewde haar voor Vrij Nederland, ik was de eerste in Nederland die haar had geïnterviewd en überhaupt aandacht besteedde aan haar boeken, wat ik nauwelijks kon geloven. Naderhand heb ik met haar gemaild, toen vertelde ze dat ze werkte aan een historische roman over Thomas Cromwell, de vertrouweling van Blauwbaard Hendrik VIII. Dat werd de Cromwell-trilogy, waarmee ze eindelijk ook in Nederland doorbrak.
A Memoir of my Former Self is een selectie uit haar recensies, columns en essays die ze schreef voor onder meer The Spectator en The Guardian. Ze schreef ze om de rekeningen te betalen, maar ze zijn niet minder scherp en goed geschreven dan haar boeken. Mantel was een zeer scherpe observator, zeer belezen, met verstand van veel zaken, die overal feilloos de kern van wist bloot te leggen en die de boeken en films die ze besprak serieus nam. Als je dus je film, zeg de “erotische” film Wild Orchid met Micky Rourke, door Mantel zag worden gefileerd, wist je waaróm je een slechte film had gemaakt, en hoe je het de volgende keer beter kon doen. Mantel was geen snob. Ze nam When Harry Met Sally net zo serieus als Babette’s Feast.
Mantel was verschrikkelijk grappig. Eén van de redenen dat ze zich tot Thomas Cromwell voelde aangetrokken, moet zijn geweest dat ze dezelfde droge, sardonische humor hadden. Om vrijwel alle stukken heb ik wel een keer moeten lachen. En hoe grimmiger het onderwerp, hoe geestiger Mantel werd. In een bespreking van Gitta Sereny’s boek The Case of Mary Bell, over een vrouw die als kind twee peuters had vermoord, schrijft Mantel in reactie op Bells stelling dat kinderen door eerdere generaties werden “beschermd tegen prematuur opgroeien”: “Ik denk niet dat iedere lezer zich geneigd zal voelen Sereny bij te vallen in haar lofzang op de goeie ouwe tijd, waarin kinderen veilig werden gehouden in katoenmolen of kolenmijn.”
Ik heb heel wat boekentips uit deze bundeling gehaald. Er staan ook een paar verhalen in over Mantels tijd als expat in Saoedi-Arabië, waarover ze een beklemmend boek schreef, Eight Months on Ghazzah Street. Mantel toont zich hier kwetsbaar en het is ontroerend. Aangrijpend is ook de lijdensweg die ze heeft doorstaan omdat het dokters uit puur seksisme maar niet lukte haar ondraaglijke buikpijn te verklaren. Ze leed aan Endometriose, waarbij een baarmoederlijk slijmvlies buit de baarmoeder wordt aangemaakt.
Seksisme is een rode draad in haar werk. Ze legt genadeloos bloot hoe getalenteerde vrouwelijke auteurs chronisch worden ondergewaardeerd omdat ze vrouw zijn. Met chauvinistische mannen heeft ze geen geduld. “Laat me een man zien – want het is altijd een man – die het nut van fictie niet begrijpt en ik laat je een pompeuze, rigide, zelfingenomen blaaskaak zien”, schrijft ze.
Verder staan er veel stukken in over haar schrijverschap. Over hoe ze schrijft, hoe de Cromwell-trilogie tot stand is gekomen, hoe ze research doet, waarin schrijvers van historische romans zich onderscheiden van historici, enzovoort.
Een rijk boek, om steeds weer uit de kast te pakken. Een waardig afscheid van een zeer, zeer Groot Schrijver.
3. Victoria Bateman – Naked Feminism
Feministen die te hoop lopen tegen vrouwelijk naakt omdat vrouwen moeten worden gewaardeerd om hun intellect en niet om hun lichaam, leggen vrouwen precies dezelfde patriarchale zedigheidscultuur op als hun mannelijke onderdrukkers. Dat zeg ik niet, dat zegt Victoria Bateman, de Cambridge-professor die poedelnaakt, met alleen schoenen en een sjaaltje of een halssnoer om, de academische wereld op de kast jaagt om aandacht te vragen voor vrouwenrechten. Ze onderbouwt haar stelling met overtuigende argumenten, waarbij ze en passant college geeft in de geschiedenis van het patriarchaat in dit uiterst leesbare en zeer leerzame boek. Waarom zou een vrouw haar lichaam moeten verbergen? Waarom zou ze niet mogen worden gewaardeerd om haar vrouwelijkheid? Zeer verfrissend.
Lees mijn volledige bespreking hier.
2. Remco Breuker – De Koreaanse Golf
Zuid-Korea is een rijk en democratisch land met niet alleen een wereldwijd populaire elektronica-industrie, ook Zuid-Koreaanse films, series en popmuziek zijn razend succesvolle exportprodukten. En van Hassnae hoor ik dat de laatste jaren cosmetica uit Zuid-Korea, K-beauty, in Nederland een rage is.
Dat is het land niet zomaar komen aanwaaien. Het heeft er wel wat voor moeten doen. Het is gekoloniseerd door Japan, heeft een bloedige burgeroorlog doorstaan, waarna het in tweeën werd gedeeld en tienduizenden families wreed uit elkaar zijn getrokken, daarna heeft Zuid-Korea gezucht onder snoeiharde militaire dictaturen die, een natuurlijk uitvloeisel zijn van de Japanse marionettenstaat in China, Manchukuo, waar veel Zuid-Koreaanse politici, en de knokploegen waarmee ze hun regime bevestigden, waren gevormd. Ook de grote familiebedrijven als Samsung, een soort supermachtige vorstendommen (chaebol heten ze) binnen de Zuid-Koreaanse staat, vinden hun oorsprong in Manchukuo, waar veel Koreanen, aangemoedigd door de Japanse kolonisator, hun geluk beproefden.
Een land dat is geboren uit bloed, modder en ontberingen, Zuid-Korea. Een gehard land, een hartstochtelijk land van harde vechters blijkt uit dit boek van mijn goede vriend Remco Breuker. De Koreaanse Golf is een rijk en leerzaam boek, en het is lekker verhalend geschreven. Net als zijn vorige boek, De B.V. Noord-Korea, heb je eerder het idee dat je een spannende avonturenroman aan het lezen bent dan een feitelijke geschiedenis van de nation-building van een land. Remco is een ongelofelijk belezen intellectueel, die evenwel zijn neus niet ophaalt voor pulp en sensatie en die twee uitersten harmonieus bij elkaar weet te brengen.
Lees mijn volledige bespreking hier.
1. Thomas Metzinger – Being No One
We zijn niet iemand, we hebben geen zelf, dat maken we onszelf maar wijs, zegt de Duitse filosoof Thimas Metzinger in dit boek. Being No One, over wat ons bewustzijn precies is, is zo doorwrocht, elke alinea bevat zoveel informatie, dat ik er met een slakkentempo doorheen ben gekropen. Ik begon er het afgelopen jaar mee en was pas eind april klaar. Zonder meer het moeilijkste boek dat ik ooit gelezen heb. Maar ook één van de meest prikkelende, meest ontregelende en interressantste boeken die ik ooit las. Metzinger gelooft, net als veel mensen op dit moment, dat er binnen afzienbare tijd computers met een bewustzijn kunnen worden gecreëerd, maar hij bekijkt die kwestie van een heel andere kant. Niet van de kant van de mensheid die daardoor bedreigd zou kunnen worden, maar van de denkende, ervarende computers die daardoor zullen worden blootgesteld aan leed. Want bewust zijn is lijden, zwaar lijden vaak.
Lees mijn volledige bespreking hier.
boeken, Peter Breedveld, 04.01.2024 @ 09:50
RSS