De achterbakse komma van Nausicaa Marbe
Peter Breedveld
Telegraaf-columnist Nausicaa Marbe plaatste heel correct een komma tussen de zinsnede ‘aan Hamas gelieerde organisaties’ en ‘Milli Görus en de moskeekoepel FIO’ in een zoveelste tirade tegen critici van schurkenstaat Israël. Ze maakt dus formeel onderscheid tussen Hamas-filialen en Milli Görus en die moskeekoepel.
Toch veroordeelde een rechter De Telegraaf tot het plaatsen van een verklaring over die ‘ongelukkig geformuleerde zin’. Want het staat er taalkundig gezien wel goed, maar kan door lezers makkelijk verkeerd worden geïnterpreteerd, als zouden Milli Görus en de koepel twee aan Hamas gelieerde organisaties zijn.
Dat bedoelde Marbe volgens De Telegraaf niet, en ook anderen twijfelen niet aan Marbes oprechtheid, lees ik in een beschouwing van NRC over de kwestie.
Handiger opschrijven
Thomas Bruning van de journalistenvakbond NVJ komt voor haar op, want die laat zich altijd horen als een domrechtse journalist onder vuur ligt, en nooit als een antiracistische journalist in de problemen raakt omdat die, bijvoorbeeld, een racist heeft beledigd. ‘Je kan geen stuk meer schrijven als de rechter gaat bedenken wat een lezer erin zou kunnen lezen maar wat er niet staat!’, aldus Bruning.
Taalkundigen Wim Daniëls, Marc van Oostendorp en Ton de Boon hebben meer begrip voor de rechterlijke uitspraak, en zeggen dat De Telegraaf misinterpretatie had moeten voorkomen en dat Marbe “het handiger had kunnen opschrijven.”
Maar Marbe is niet onhandig of slordig geweest. Ze is een bovengemiddeld intelligente vrouw en niemand maakt me wijs dat ze niet rekent op de domheid van haar lezers. Ik denk dat ze wel degelijk bedoelt dat Milli Görus en de moskeekoepel aan Hamas gelieerde organisaties zijn, want in haar ogen is iedereen, die de naam Israël verkeerd spelt, aan Hamas gelieerd. Ze heeft die komma precies daar geplaatst, tussen die aan Hamas gelieerde organisaties en Milli Görus en de moskeekoepel FIO, om te kunnen zeggen dat “Hé, er staat daar een komma, hè. Nergens schrijf ik dat Milli Görus en FIO aan Hamas gelieerd zijn.’
Slim kapotmaken
Maar intussen zijn Milli Görus en FIO in de hoofden van haar lezers lekker toch aan Hamas gelieerd. (Marbe schrijft trouwens ook nog dat FIO met Hamas meeheult, dus zó bovengemiddeld intelligent is ze eigenlijk ook weer niet). Dat is het slimmere kapotmaken, en de hele Telegraaf Media Groep en de daaraan gelieerde sujetten, zoals Elma Drayer doen het. Ze zetten een komma, ze stellen alleen maar een journalistieke vraag, ze zetten wat losse citaten bij elkaar, los van hun oorspronkelijke context. ‘En deze mensen werken aan mijn alma mater en schuiven regelmatig aan in de praatprogramma’s’, schrijven ze er dan bijvoorbeeld bij.
Dat laatste overkwam mijn geliefde en mij meer dan tien jaar geleden. We werden door Elma Drayer van antisemitisme beschuldigd zonder van antisemitisme te worden beschuldigd. Bijna iedereen had dat meteen door, maar voor de domrechtse troepen waren we aangeschoten wild. Mensen drongen er op aan dat we aangifte zouden doen, maar ik zag meteen dat Drayer niet te pakken was, want ze schreef nergens dat we antisemieten waren. Die conclusie liet ze aan haar lezers over.
Code kraken
Ik vind het verrassend dat een rechter die achterbakse manier van mensen besmeuren nu aan de kaak stelt, door te wijzen op de context waarin een keurig en correct geformuleerde zin een dodelijke gifpijl blijkt te zijn. Iedereen wéét dat de uitspraak: “Leuke zaak heb je zeg, het zou jammer zijn als het opeens in de fik vloog” een dreigement is, maar je kunt het juridisch niet hárd maken. Kennelijk heeft deze rechter daar geen boodschap aan.
Ik heb het altijd absurd gevonden dat rechters en advocaten puur kijken naar wat er letterlijk gezegd of geschreven is en weigeren te onderzoeken wat er bedoeld wordt. Ook omdat er geen woord of zinsnede op de wereld betekenis heeft of zelfs maar begrijpelijk is zonder context. Alles wat we zeggen kan alleen maar begrepen worden door bepaalde afspraken die we met elkaar hebben, expliciet maar ook impliciet, en in een bepaalde context, en op een bepaalde manier. Het is allemaal code die we aan het kraken zijn, constant.
“Dat is lekker, zeg!” betekent totaal iets anders als je bij vrienden aan tafel zit dan wanneer je na afloop van het diner naar buiten loopt en je auto in het water van de gracht ziet verdwijnen waarlangs je die had geparkeerd. Niemand zal denken dat je het geweldig vindt je auto in het water te zien verdwijnen.
Benieuwd wat er van de rechterlijke uitspraak overblijft in de hoger beroepszaak, maar het is in elk geval hoopvol dat de kiem is gelegd voor een minder droogstoppelige benadering van de communicatie tussen mensen.
Is het Vrije Woord u écht lief? Steun me dan met een financiële bijdrage. Doneer aan de enige dwarsdenkende, onafhankelijke (maar echt) site van Nederland. Rekeningnummer NL24 ASNB 8832 6749 39 (N.P. Breedveld, ASBN Rijswijk), BIC ASNB NL21.
Peter Breedveld, 11.03.2025 @ 08:31
RSS