Bij de dood van HAFMO
Thomas Cool
Illustratie: Gerda Wegener
Hans van Mierlo heb ik eenmaal ontmoet, namelijk toen wij, van het net opgerichte Sociaal Liberaal Forum, begin 1994 bij hem in de Tweede Kamer op bezoek mochten om ons voor te stellen. Het was een aangenaam gesprek maar onze suggestie dat het SLF ideeën bood waarmee een vruchtbare samenwerking tussen PvdA, VVD en D66 mogelijk zou worden bracht slechts een verzuchting en geen warme instemming teweeg en vormde klaarblijkelijk geen reden om een vervolgafspraak te maken. In de zomer speelde Van Mierlo die coalitie zelf klaar maar helaas niet met gebruikmaking van onze goede ideeën.
Over Hans van Mierlo als mens kan ik dus niets zeggen. Over de doden ook niets dan goeds. Wel is zijn overlijden aanleiding bij zijn politieke erfenis stil te staan. Van Mierlo speelde een opmerkelijke rol in de nationale politiek en bij zijn verscheiden verdient hij daarvan duiding. Zelf kan hij daarop niet meer reageren maar er is een hele partij D66 die zich er rekenschap van kan geven.
In december 2006 schreef ik al dat het dom zou zijn wanneer D66 zich niet ophief – zie het artikel en de bijbehorende discussie. Van Mierlo wierp die vraag ook zelf op, al in oktober, en bij de verkiezingen in november 2006 kreeg men de drie zetels waar Pechtold het de laatste vier jaar mee gedaan heeft.
Van Mierlo’s ideeën over districtenstelsel, referenda en gekozen premier en burgemeester waren wetenschappelijk gezien contraproductief maar konden met zijn charisma en welsprekendheid blijkbaar zo verkocht worden dat menigeen erin ging geloven. Het blijft zeer wenselijk dat hoogleraar econometrie Alexander Rinnooy Kan zich eens uitspreekt over mijn econometrische analyse in mijn boek Voting Theory for Democracy. Van Mierlo, met zijn persoonlijke uitstraling, sprak voor het partijkader vaak juristen in diverse bestuursorganen aan die schrikken van het stoere taalgebruik van SP en GL en de welzijnswerkers in de PvdA. Het partijkader van D66 vormt zo een reservaat dat zich afzondert van contact met andere delen in de samenleving terwijl een politieke partij juist bedoeld is om de verschillende geledingen onder een gezamenlijk ideaal te verzamelen. Dit is een deel van het probleem van Nederland met de migratie.
Momenteel geeft Maurice de Hond de partij 18 virtuele zetels. Nederland heeft nu dus het probleem van een partij die de fout maakte zich niet op te heffen, die wederom allerlei protest-stemmen heeft verzameld, zoals men ook bij de Rattenvanger van Hamelen kan zien, en die straks bij de coalitiebesprekingen weer als een stoorzender de chaos gaat vergroten.
Het zal een raadsel zijn waarom mensen nu weer D66 hebben gestemd, uit een of ander protest of juist wegens die ‘kroonjuwelen’ van de ‘bestuurlijke vernieuwing’, maar vanwege de ‘herkenbaarheid’ van D66 zal er weer over die ‘kroonjuwelen’ vergaderd moeten worden. En zo zullen de ‘democraten’ ervoor zorgen dat de democratie in Nederland weer verder wordt afgebouwd. De scène van Gerd Leers op het plein in Maastricht, die bijna dreigde zich kandidaat voor gekozen burgemeester te stellen, doet een werkelijk democraat huiveren (want hier ziet men een demagoog) maar D66 kan het niet snel genoeg gebeuren.
Na de tweede wereldoorlog vormden de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP) en de Vrijzinnig Democratische Bond (VDB) gezamenlijk de Partij van de Arbeid (PvdA). Deze partij zou het gezamenlijke huis moeten zijn ook voor versplinteringen als D66, SP en GL. Regeren gaat van ‘au’ en wanneer de PvdA regeert, kunnen de splinters groeien met de proteststem, zodat de PvdA eerst weer een periode van oppositie nodig heeft om voldoende sterk aan te treden. Hierdoor ontstaat een jojo die uitermate slecht uitwerkt voor de stabiliteit van het land, de groei van de welvaart en de zorg voor de zwaksten.
Ik ben faliekant tegen de PvdA zoals die sinds 1990 ontwikkeld heeft. Maar evenzeer dus tegen D66 en SP en GL. Zie bijvoorbeeld ook dit artikel over de SP. Wanneer de splinters de moed zouden hebben binnen het bedoelde huis de discussie aan te gaan en streng door te redeneren naar de juiste aanpak (zie tenslotte de ideeën van het SLF die zo zijn ontstaan) dan kan het ideaal van na de oorlog mogelijk weer opbloeien. Er zijn ideeën genoeg, er ontbreekt alleen de wil te studeren en de eigen dogma’s ter discussie te laten stellen.
Kustaw Bessems en Dirk Jacob Nieuwboer gaven gisteren in De Pers een herdeling in vijf nieuwe partijen. Libertijnen, Conservatieven, Biefstuksocialisten, Christelijk, Algemeen. Het is aardig om er zo over te denken. Het is inderdaad ongewenst (als het al mogelijk zou zijn) om in Nederland naar een tweepartijensysteem te gaan want dat schept tegenstellingen die er niet zijn.
Een oplossing voor de historisch gegroeide en klaarblijkelijk onuitroeibare versplintering is ervoor te pleiten dat we in ieder geval afspiegelingskabinetten krijgen. Wanneer een partij met bijvoorbeeld minimaal vijf procent van de stemmen buiten een regering wordt gehouden dan moet daar wel een hele goede reden voor zijn. De meeste partijen zijn inmiddels bereid te regeren en zouden op een deelterrein hun bestuurlijk vermogen kunnen tonen. Met zo’n aanpak krijgen splinters als D66, SP en GL het heel wat moeilijker om te bankieren op de proteststem. En de Tweede Kamer herwint zijn positie van controleur van de regering omdat coalitiedwang vervalt.
En zo strompelen we naar 9 juni en daarna weer verder.
Econometrist Thomas Cool is voorzitter van het Sociaal Liberaal Forum.
Thomas Cool/Colignatus, 13.03.2010 @ 07:13
16 Reacties
op 13 03 2010 at 08:57 schreef Alf Berendse:
Met excuses, meneer Cool, wat terzijde over wat mij tegenstaat in politici als Van Mierlo. Na beëindiging van zijn partijgebonden politieke carrière ging hij zich presenteren als ongebonden ‘staatsman’, als eminence grise. Pronk ook. Hun subjectieve ‘verdiensten’ (op zichzelf al marginaal) krijgen een krans van objectieve wijsheid.
op 13 03 2010 at 16:45 schreef vander F:
Ik snap die paniek bij gekozen burgemeesters niet,
gaat bv in Duitsland toch ook prima?
Brengt het bestuur dichter bij de burger,
en dat lijkt me tegenwoordig juist een goede richting.
En niet door een nog abstracter overlegorgaan te creëren.
op 13 03 2010 at 22:08 schreef MNb:
Laten we gewoon zeggen hoe het is: Van Mierlo is politiek mislukt. Ondanks herhaaldelijke regeringsdeelname heeft D’66 geen enkele politieke doelstelling, zoals geformuleerd bij de oprichting, weten te verwerkelijken.
Opmerkelijk hoe Cools bezwaren heeft tegen de politieke tweedeling in Nederland vlak nadat hij er zelf aan bijdraagt:
“Ik ben faliekant tegen de PvdA zoals die sinds 1990 ontwikkeld heeft. Maar evenzeer dus tegen D66 en SP en GL.”
op 13 03 2010 at 22:35 schreef mariska:
Misschien is een partij zonder al te verheven idealen en die niet alleen opkomt voor ondernemers of alleen voor mensen met een uitkering of alleen voor gelovige conformisten in deze roerige tijd de minst kwade. Een soort redelijk alternatief?
Ik heb vorige week voor het eerst D66 gestemd: in mijn gemeente willen ze het groen groen laten, zullen ze projekten als de amsterdamse noord zuid voorkomen en hechten ze veel belang aan onderwijs. Onder lousewies van der Laan zou ik landelijk ook op hen stemmen, ze kreeg terecht de Frontaal naakt award. Maar hun pro europabeleid lijkt me net zo’n sprong in water van onduidelijke diepte als de overstap op de euro en Pechtold doet de slachtoffers van intimidatie zoveel onrecht dat ik nooit op een partij onder zijn leiding zal stemmen.
op 14 03 2010 at 07:06 schreef Tjerk:
“Hun subjectieve ‘verdiensten’ (op zichzelf al marginaal) krijgen een krans van objectieve wijsheid.”
In het geval van Van Mierloo is dat ook gewoon terecht. Hij spreekt hier bijvoorbeeld wijze woorden: http://tinyurl.com/ykrpc2s
op 14 03 2010 at 14:16 schreef Alf Berendse:
Tjerk, kan je die wijze woorden hier opschrijven, ik kijk niet graag filmpjes op mijn computer.
Het kan natuurlijk best zo zijn dat Van Mierlo iets wijs zegt. ‘Minister van staat’ heeft echter een schijn van neutraliteit, onafhankelijkheid in het belang van Nederland. Hechtte Van Mierlo in die functie geen waarde meer aan zijn eerdere eerdere partijgebonden politiek? Was hij daarvoor ’te wijs’ geworden? Was het ‘voortschrijdend inzicht’, onderkende hij dat zijn partijpolitiek niet wijs was?
op 14 03 2010 at 21:20 schreef Tjerk:
@Alf; je kritiek veronderstelt dat mensen niet in staat zouden kunnen zijn om uit te stijgen boven en verder te kijken dan hun eigen specifieke politieke overtuigingen. Dat is zoiets zeggen dat zwarte zwanen niet bestaan.
Geef ik je de kans een zwarte zwaan te zien vliegen, en dan sla jij het af omdat je ‘niet graag filmpjes bekijkt op je computer’. Vind je het werkelijk redelijk van mij te vragen dat ik drie kwartier ga besteden om een transcriptie te maken, enkel omdat jij te bedonderd bent om even vijf minuten een filmpje te bekijken? Ik niet, namelijk.
Ik kan het natuurlijk wel samenvatten, maar dat doet geen recht aan Van Mierlo’s retorische brille.
Hij weet in dat fragment een inspirerende visie op de scheiding der machten concreet te maken. En wel in zijn kritiek op Balkendende, die de controle op de wijze waarop Nederland de Irak oorlog is ingerommeld, in eigen beheer tracht te houden; en op de PvdA-fractie die dit accepteert terwille van de machtsvorming.
Van Mierlo geeft hierover in kort bestek een staatsrechtelijk juist en moreel loepzuiver betoog, dat hij ook nog eens filosofisch weet te gronden door kort maar overtuigend Montesquieu aan te tippen.
Als zo’n man de eretitel ‘minister van staat’ niet verdient, wie dan wel?
op 15 03 2010 at 00:50 schreef hj:
Dat stuk in De Pers sneed wel hout ja. Met name de notie dat progressieve liberalen nu veel te veel verdeeld zijn over de verschillende partijen en zo niet goed een vuist kunnen maken.
op 15 03 2010 at 06:20 schreef Alf Berendse:
Tjerk, het gaat niet om specifieke inhoud van de ‘wijsheid’. Het gaat om de vraag wat eigen specifieke partijgebonden overtuigingen nog waard zijn als iemand daarboven uitstijgt. Niets toch, waarom wil je er anders bovenuit stijgen? Noem dat gerust voortschrijdend inzicht, maar het betekent dat je er voorheen naast zat en dat de eerdere politiek carrière achteraf bekeken niet ‘wijs’ was. Paradoxaal als de status ‘wijs man’ en de eretitel ‘minister van staat’ wel wordt toegeschreven op basis van die carrière. Is het begin van die wijsheid niet het afwijzen van eigen eerdere politieke standpunten?
op 15 03 2010 at 07:11 schreef Peter:
Van Mierlo geeft hierover in kort bestek een staatsrechtelijk juist en moreel loepzuiver betoog, dat hij ook nog eens filosofisch weet te gronden door kort maar overtuigend Montesquieu aan te tippen.
‘In kort bestek?!’ Het duurt goddomme een vol kwartier en na 7,5 minuut heb ik het afgezet. Toen was ik al drie minuten lang mijn gezicht aan het openkrabben. Een stomvervelend, wijdlopig en haperend betoog vol clichés houdt Van Mierlo hier, waarin hij niets doet dan open deuren intrappen en ja, hij noemde Montesquieu. Dat deed mijn leraar Maatschappijleer ook, maar daar werden zijn riedeltjes niet per se spannender van.
Persoonlijk ben ik ook niet gek op die links naar filmpjes, die je dan allemaal helemaal geacht wordt te bekijken, als je wilt weten wat het punt nou precies is, dat de linker wil maken. En dan maar hopen dat je net zo snel van begrip en diep van inzicht bent als de linker.
Vijf kernachtige regeltjes, en als je het daarin niet kunt, is het waarschijnlijk gewoon de moeite niet waard.
op 15 03 2010 at 14:02 schreef Benech:
Het credo wordt ssteeds korter geloof ik. Ben jij ook zo’n nieuwetijdskind Peter die maar 15 minuten zijn aandacht erbij kan houden?
Was het vroeger nog een A4tje waarop je je gebral kwijt kon waarna het “pollice verso” viel, nu moet je het doen met vijf regels.
op 15 03 2010 at 14:06 schreef Peter:
Er zijn veel dingen die mijn aandacht vragen, Benech. En ik moet selecteren. Als ik steeds vijftien minuten naar een filmpje moet kijken of 1500 woorden moet lezen om te bepalen of iets mijn verdere aandacht waard is, blijft er weinig van mijn dag over en heb ik het grootste deel van die dag verprutst.
Daarom: hou het kort en maak het spannend, of loop anders het risico door mij te worden genegeerd.
op 15 03 2010 at 14:47 schreef Thomas Cool:
@Tjerk en Peter: Hans van Mierlo en Job Cohen hebben inderdaad wat velen een “retorische gave” noemen. Het punt van de scheiding der machten is al eerder gezegd, ook door mij, zie “Balkenende heeft iets te verbergen” http://www.frontaalnaakt.nl/archives/00000886.html Ik heb nog gekeken of ik eerder schreef over Irak maar vind voorlopig alleen dit: http://www.dataweb.nl/~cool/Papers/WarAndPeace/index.html In 2002 voor het begin van de oorlog in maart 2003 was al duidelijk dat Bush ernaar toewerkte – hij zei het zelfs letterlijk.
@VanderF: Ik ken de situatie in Duitsland niet, wel een beetje in de USA. Gekozen burgemeesters zijn zelden verbindende figuren maar vooral machtspolitici. In mijn ogen kan de burgemeester het best benoemd worden, met als taak boven de partijen te staan en de positie van minderheden te beschermen. Vooral in locaal bestuur, waar iedereen iedereen kent, is dat belangrijk.
@MNb: Meewerken aan verdeeldheid. Nou ja, sinds 1993 probeert het SLF juist een brede coalitie te krijgen…
op 15 03 2010 at 16:35 schreef vander F:
@Thomas,
alsof het benoemen van burgemeesters geen machtspolitiek spelletje is.
Kom nou zeg,
dat is bij uitstek een (ondemocratisch) politiek spelletje.
op 15 03 2010 at 20:34 schreef Peter:
Sorry, maar ik zie die retorische gave van Van Mierlo en Cohen niet. Ik zie twee types die er steevast veuls te lang over doen hun puntje te drukken. Dat dan ook nog altijd tegenvalt, ook.
op 16 03 2010 at 21:21 schreef Thomas Cool:
@VanderF: Elk systeem kan verworden tot machtspolitiek. Bij verkiezingen is die kans groter. Bij benoemingen kan kamerbreed gecontroleerd worden dat burgemeesters benoemd worden die zich boven de partijen opstellen en die de positie van minderheden bewaken.
@Peter: “retorisch” staat tussen aanhalingstekens. Dat is de term die mensen gebruiken die hen bewonderen. Bij mij werkt die magie niet, zoals bij jou.
RSS