Beginnend journalist, censureer jezelf!
Fréderike Geerdink
Doe nooit aan zelfcensuur, hield journalist en columnist Fidan Ekiz haar gehoor van jonge, startende journalisten voor tijdens het Festival van de Journalistiek. Doe nooit aan zelfcensuur, bijvoorbeeld omdat je bang bent te worden weggezet als islamcriticus. Het advies liet me niet los. Is dát waar startende journalisten voor moeten waken, zelfcensuur? Is dat wat de journalistiek in Nederland ondergraaft?
Zelf doe ik nooit aan zelfcensuur. Bijna dertig jaar in de journalistiek maar ik heb nog nooit iets niet geschreven, een woord niet gebruikt of een interview niet gedaan omdat ik bang was te worden weggezet als wat dan ook. En geloof me, als journalist in Turkije en Koerdistan heb ik reden te over gehad dat wél te doen. Voordat ik in september 2015 Turkije werd uitgeknikkerd vanwege mijn werk, regende het signalen dat het geduld van de Turkse staat met mij op begon te raken. Mijn perskaart werd drie opeenvolgende jaren in eerste instantie geweigerd (en in tweede instantie, nadat mensen uit mijn Europese netwerk in Ankara aan de juiste stropdassen trokken, toch toegekend), de anti-terrorismepolitie viel met zes gewapende kleerkasten mijn huis binnen, ik verscheen voor de rechter en werd een paar nachten in een politiecel gekwakt.
Ik heb er geen seconde over gepiekerd zelfcensuur toe te passen omdat ik wist dat ik mijn vak naar behoren uitoefende. Na de rechtszaak, waarin ik werd beschuldigd en vrijgesproken van ‘het maken van propaganda voor een terroristische organisatie’, zei iemand tegen me: “Vanaf nu denk je zeker wel drie keer na voor je iets schrijft!” Nee hoor. Ik denk altijd tien keer na voor ik iets schrijf, en ik had geen reden dat tot drie keer terug te brengen.
Slagveld
Toch heb ik een heleboel dingen niet geschreven. Ik heb wel eens overwogen een bestandje aan te leggen van niet-geschreven verhalen en columns, of er een serie blogs aan te wijden. Het zou een nooit eindigende serie worden, want de journalistiek is een slagveld: er sneuvelen ideeën, invalshoeken blijken niet levensvatbaar, bronnen ontpoppen zich als waardeloos, gedachtegangen lopen dood, feiten blijken na check check dubbelcheck verzinsels en de waarheid die jij wel even zou aantonen met een journalistiek verhaal, blijkt een leugen.
Dat is allemaal niet erg. Sterker nog: dat is fantastisch. Want terwijl je je werk doet, stuit je op andere verhalen, diepere waarheden, onverwachte bronnen en dienen zich originelere gedachtegangen en spannender invalshoeken aan. Je vindt, oh heerlijkheid, de waarheid. En je leert gaandeweg dat die helemaal niet in het midden ligt, zoals het cliché luidt. De waarheid kan lastig te vinden en razend ingewikkeld zijn, maar in het midden ligt hij niet.
Kijk naar de moeder aller journalistieke verhalen, de Watergate affaire. Hoe vaak is Woodward en Bernstein door de hoofdredacteur van de Washington Post verteld dat het verhaal nog niet publicabel was? Dat het nog niet genoeg was dichtgetimmerd? Dat er nog een speld tussen te krijgen was en dat gaatje moest worden gedicht? Dat was geen censuur of zelfcensuur, dat was journalistiek. Toen het zover was, ging de krant voluit. Met de waarheid.
Bruidspaar
Dus als ik startende journalisten een advies zou willen geven, is het: doe eens even een jaartje of wat, zeg tien op z’n minst, wat journalistiek handwerk. Denk niet dat je je over van alles en nog wat uit moet spreken en moet waken voor zelfcensuur. Open je vizier zo ver mogelijk. Of, laat ik het zo stellen: wéés als beginnend journalist maar bang te worden uitgemaakt voor islamofoob/islamkritisch, propagandist, racist, deugmens en wat al niet meer. Doe niet zogenaamd moedig omdat je je zo graag wilt laten horen. Journalistiek gaat niet om jou maar om het verhaal. Censureer jezelf! Het zal je ertoe aanzetten vérder te zoeken, díeper te spitten, méér vragen te stellen. Maak kilometers met interviewen, met je poten in de modder staan, met observeren en dossiers uitpluizen. Interview diamanten bruidsparen, zoek uit waarom op dat kruispunt zoveel ongelukken met fietsers gebeuren, ga naar raadsvergaderingen, sta langs de lijn bij de plaatselijke voetbalclub en tik er een verslag over dat klopt. Leer het vak.
Dan leer je vanzelf schijt te hebben aan het stempel dat wie dan ook op je gaat plakken als je uiteindelijk zo ervaren bent en zo gespecialiseerd dat je de genres die je beoefent kunt gaan uitbreiden en je uit kunt gaan spreken. Dan raak je zo vergroeid met je vak dat je geen artikel, geen column, geen reportage, geen essay meer zult publiceren die het vak onwaardig is. Zelfcensuur kan in die situatie – in Nederland – niet bestaan. Deze terroristenhoer kan het weten.
Fréderike Geerdink is journalist. Als Turkije-kenner en Koerdistan-correspondent leert ze veel over Nederland.
Fréderike Geerdink, 01.10.2018 @ 07:26
RSS