Bali (6)
Peter Breedveld
Illustratie: Roger San Miguel
In 2010 hebben we al veel van Bali gezien, maar de kunstmusea hadden we nog niet gedaan. Een grote omissie, want de stad Ubud blijkt een bruisend kunstcentrum te zijn. Sterker nog: ik heb in tijden niet zulke opwindende kunstwerken gezien als in dit landerige stadje.
We hebben drie musea bezocht die ook nog eens gevestigd zijn in prachtige historische gebouwen: Puri Lukisan, het Neka Art Museum en het Agung Rai Museum of Art.
Museum Puri Lukisan is een waanzinnig mooi gebouwencomplex en huist een collectie modern-traditionalistische kunst. Dat wil zeggen: een moderne benadering van traditionele Balinese kunst. Het museum is in 1936 gesticht door de koning van Ubud, zijn broer, de Duitse kunstenaar Walter Spies en de Nederlandse kunstenaar Rudolf Bonnet, maar pas gerealiseerd in 1956.
De onderwerpen van de schilderijen en objecten in Puri Lukisan zijn traditioneel: scènes uit de Ramayana en de Mahabharata, twee van de belangrijkste heldenepossen van het hindoeïsme en Balinese volksverhalen. Het modernisme zit ‘m in de realistischer weergaven van mensen en dieren en in zaken als perspectief en belichting. Vooral de invloed van Walter Spies – wiens werk ik eigenlijk nauwelijks kende – is duidelijk zichtbaar.
Ik was totaal onbekend met de Balinese schilders en het is moeilijk om hun namen te onthouden, ook omdat nogal wat namen van schilders die ik goed vind, beginnen met ‘Ida Bagus’. Ida Bagus Nyana, Ida Bagus Gelgel, Ida Bagus Made, Ida Bagus Oka, Ida Bagus Made Togog enzovoort.
Op een gegeven moment ben ik maar gestopt te proberen die namen uit elkaar te houden en heb ik me gewoon in de schilderijen verloren. Fantastisch dromerige, nachtmerrieachtige, erotische en vaak barokke overvloed, met soms een moment van verstilling.
In het Neka Art Museum ontdekten we de bron van al dit moois: vele voorbeelden van oude schilderingen in wayangstijl, met weer diezelfde traditionele scènes uit de Ramayana, de Mahabharata en oude volksverhalen, maar veel gestileerder dan de moderne schilderingen. Na uren ronddwalen in de musea is het niet meer nodig de uitleg op de bordjes te lezen. Je ziet meteen: dat is Truna Tua die Rajapala’s kleren steelt zodat ze niet meer terug kan naar de hemel en met hem moet trouwen, daar is Shiva (of was het Krishna?) die Hoe-heet-ie-ook-alweer doodt nadat Garuda de bloem heeft gestolen waaraan Hoe-heet-ie-ook-alweer zijn kracht aan ontleent. Dezelfde scènes komen steeds weer terug.
Neka is een goed museum om de ontwikkeling te zien van traditioneel naar modern. Veel ruimte is hier besteed aan het werk van de tot Indonesiër genaturaliseerde Arie Smit, waar ik eerlijk gezegd geen groot liefhebber van ben. Op de één of andere manier doet Smits werk me denken aan El Greco, die in Spanje hysterisch wordt vereerd: dezelfde surrealistische benadering van traditionele schilderingen, met een vormgeving en kleurcompositie die irritant onnatuurlijk en ook nogal kitscherig aandoet.
Maar er is verder erg veel mooie moderne kunst te zien in Neka:
Dit schilderij van een diepzeevis die naar het licht aan de oppervlakte snakt, doet me sterk denken aan Goya, vooral aan zijn verdrinkende hond en Saturnus die zijn zoon verslindt. Ik weet niet meer wie de schilder is, maar het is één mijn favoriete schilderijen in Ubud. Het schilderij eronder heeft ook wel iets Goya-achtigs.
Het volgende schilderij doet denken aan een vroege Piet Mondriaan. Ik ken de schilders van de doeken hieronder geen van allen, en ik vind er ook geen informatie over op Internet. Ik had notities moeten maken maar daar heb ik nooit zin in, in een museum, met een camera in mijn ene hand en mijn tas over mijn schouder en een stapel papierwerk, dat ik bij de kaartverkoopbalie heb gekregen, in mijn andere. Kijk maar gewoon naar de plaatjes:
Aan het einde van onze rondgang door het Neka kwamen we bij een tijdelijke tentoonstelling van jonge, contemporaine kunstenaars. Mooi werk waar ook harde kritiek uit spreekt, met name op de Indonesische regering. Zie bijvoorbeeld de Garuda, het nationale symbool van Indonesië, uitgedost als een Rambo. De doeken van jongemannen die zich schreeuwend uit hun verstikking proberen te bevrijden, spreken me erg aan.
Het laatste museum, het Agung Rai Museum of Art ofwel ARMA, heeft een mooie collectie schilderijen van Walter Spies. Spies gebruikt dramatische belichting en sterke kleurcontrasten en zijn stijl doet sterk denken aan die van veel Europese striptekenaars. In het ARMA hangt ook veel werk van op Bali invloedrijke Nederlandse kunstenaars als Rudolf Bonnet en Wim Hofker, maar die kunnen me minder bekoren, al heb ik van Hofker wel een paar mooie doeken gezien. Het zijn zeer begenadigde tekenaars, maar ik vind ze saai. Ze doen me denken aan striptekenaar Hans Kresse, ook een virtuoos die evenwel niets te vertellen had. Comateus word ik ervan.
Hieronder twee doeken van Walter Spies:
Ook in het ARMA is een mooi overzicht van de ontwikkeling van traditionele naar moderne kunst op Bali. We hebben maar drie musea bezocht, maar er zijn er veel meer. We zullen dus nog eens terug moeten, er zit niks anders op.
Kijk, de verwekking van Jan Bennink:
Geen commentaar:
Lees over onze eerdere avonturen op Bali (inclusief een verdwaling in de jungle) in 2010 hier, hier, hier, hier en hier.
Peter Breedveld, Reizen, 24.08.2014 @ 12:33
7 Reacties
op 24 08 2014 at 13:05 schreef Leo Schmit:
Mooi.
op 24 08 2014 at 20:06 schreef Pickelhaube:
Onder de “verwekking van Jan Bennink” zien wij het onvolprezen “Roze roedel in Schilderswijk” van het aanstormend talent Ida Bagus Aartsen
op 25 08 2014 at 11:01 schreef Thomas E:
Prachtig werk zit erbij! Wat mij bijzonder aanspreekt zijn de twee poëtische schilderijen met nogal wat geel erin. Eén met een liggende vrouw van boven gezien (Gauguin-achtig qua compositie). Dan die eronder, met de twee koppen met opengesperde ogen. Ook fascinerend.
Thanx for sharing.
op 25 08 2014 at 16:09 schreef Rena:
Heel mooi! In plaats van foto’s van heerlijk gerechten vind ik dit ook wel eens fijn.
op 25 08 2014 at 16:50 schreef Haes:
Kunst waarvan we hier helemaal geen weet hebben. Schitterend inderdaad.
op 25 08 2014 at 16:56 schreef Leo Schmit:
Ik heb een vraag wat betreft de
‘De doeken van jongemannen die zich schreeuwend uit hun verstikking proberen te bevrijden, spreken me erg aan.’
Zijn dit Bali- kunstenaars, dan valt het met de verstikking wel mee. Al is Bali ook niet geheel trauma-vrij na 1965.
Of zijn jongemannen (waar ook ter wereld) altijd op zoek om zich van hun verstikking te bevrijden en geven de Bali-kunstenaar daar een geode aanzet toe?
op 25 08 2014 at 17:53 schreef ana:
Mooi!
RSS