Alleen maar kritische mensen
Peter Breedveld
Naar aanleiding van de Anton de Kom-lezing, die Robert Vuijsje vanavond in het Amsterdamse Verzetsmuseum verzorgt, verschenen van de week twee stukken waarin hem de oren worden gewassen. Omdat ik het voor Vuijsje opnam krijg ik er in die stukken ook van langs.
Het eerste stuk staat op de site Walnootbaklava, het is me niet duidelijk wie het heeft geschreven en het is een behoorlijk dom stuk. Het heet ‘Hoe Robert Vuijsje laat zien dat hij het niet snapt‘.
Antropologisch naslagwerk
Er staan argumenten in als ‘Als Surinaamse vrouw ken ik geen zwarte mensen die Vuijsjes boek ‘Alleen maar Nette Mensen‘ waarderen’. Nou, als witte man ken ik ze wel. De zwarte actrice Manoushka Zeegelaar Breeveld, bijvoorbeeld, prees Vuijsje in een stuk in de Volkskrant: ‘Ik begrijp niet wat er tegen het opvoeren van een personage is dat van alles vindt over zwarte vrouwen; leuke, niet zo leuke en helemaal geen leuke dingen’, schrijft Breeveld. Ze wijst erop dat AMNM een roman is ‘en niet een antropologisch naslagwerk over den zwarte mensch.’
Over dat ‘boze mensen’ van Babel: ik ben er sinds kort achter dat je nooit mag schrijven dat een zwarte vrouw of man boos is, want dat is een stereotype. Je mag ook niet schrijven dat ze schreeuwen, al link je naar een video waarop je ze ziet en hoort schreeuwen, want dan ben je een witte suprematist. Het is mijzelf overkomen, toen ik een debat beschreef tussen twee zwarte historici en twee witte classici, die een eurocentrische visie op de wereldgeschiedenis werd verweten.
Onderdrukkende stereotyperingen
Vuijsje krijgt ook op zijn donder omdat hij in een interview met Het Parool over zijn zwarte critici zegt: ‘Zoveel boosheid’. Dat is tegen het zere been van de schrijfster van het stuk op Walnootbaklava. Daar gáát die Vuijsje weer, met zijn onderdrukkende stereotyperingen!
Het is één ding om te proberen de witte mens bewust te maken van het witte suprematisme, dat in ons allen gebakken zit, maar om het onmogelijk te maken om situaties met zwarte mensen te beschrijven in de begrijpelijke taal waarmee we allemaal zijn opgegroeid, is me te gortig. Ik gebruik sinds een paar jaar het woord ‘neger’ niet meer, nu ik weet dat zoveel zwarte mensen er aanstoot aan nemen. Maar nu mag ‘slaaf’ ook al niet meer! Het moet ’tot slaaf gemaakte’ zijn, zag ik de witte priesteres van de Zwarte Zaak, Marjan Boelsma, laatst op Twitter preken. ‘Niemand is immers als slaaf geboren’.
Pardon? Er is ook niemand als bakker geboren. Moet ik voortaan zeggen dat ik een halfje volkoren ga halen bij de ’tot bakker opgeleide’? Dat ik een irritant hoestje heb en daarmee naar de ‘zes jaar geneeskunde gestudeerd en daarna co-schappen gelopen hebbende’ ga? Neen. Gewoon neen.
Respectabele zwarte vrouwen
Maar ik dwaal af. De vrouw op Walnootbaklava schrijft over mij dat ik met mijn verdediging van Vuijsje ‘vier respectabele zwarte vrouwen heb geschoffeerd’ (Schande! Stenig mij!) en dat volgens mij Vuijsje van zijn critici die Anton de Kom-lezing niet mag doen omdat hij wit is.
Nonsens. Ik schreef letterlijk dat hij die lezing niet mag geven omdat hij, in de woorden van zijn critici, ‘een ‘uberexotiserend’ boek over zwarte vrouwen schreef’ en dat zijn boek heeft bijgedragen aan de stereotypering van zwarte vrouwen, ‘het soort onderdrukking waar Anton de Kom zich juist tegen verzette’.
Óók schrijf ik nog dat ik me ‘alles kan voorstellen bij de kritiek op het feit dat de organisatie kennelijk alleen witte schrijvers uitnodigt voor een lezing die haar naam ontleent aan een zwarte verzetsstrijder.’
Ik kan best tegen kritiek, maar dit gebeurt me dus constant, dat me argumenten in de mond gelegd worden die ik nooit heb gebruikt en dan dáár op word aangevallen. Next!
Plank misslaan
Next is een stuk van het New Urban Collective, naar ik heb begrepen geschreven door Mitchell Esajas. We kennen elkaar alweer een jaar of vier, dus Esajas is wat milder over mij (desondanks schrijft hij mijn naam verkeerd; het is ‘Breedveld’, niet ‘Breeveld’, een veel voorkomende Surinaamse naam).
Esajas stelt dat ik ‘doorgaans kritische stukjes schrijf, maar hier even de plank mis sla’. Even flauw doen: dat je de plank missslaat, sluit niet uit dat je toch een kritisch stukje hebt geschreven. Je kunt kritische stukjes schrijven en de spijker op de kop slaan en kritische stukjes schrijven en de plank misslaan.
Esajas bedoelt natuurlijk dat ik doorgaans kritische stukjes schrijf waar hij het mee eens is, maar nu een kritisch stukje heb geschreven waar hij het niet mee eens is.
Seksistische racist
En dat is prima, maar Esajas heeft ongelijk. Vuijsje en ik hebben er steeds op gewezen dat de critici van zijn boek geen onderscheid maken tussen de auteur Vuijsje en de hoofdpersoon in zijn boek. ‘Vuisje en Breeveld gaan hierbij voorbij aan de positie en hieraan verbonden verantwoordelijkheid van schrijvers’, aldus Esajas.
Hold just one goddamn minute: een schrijver heeft maar één verantwoordelijkheid en dat is een goed boek schrijven. Hij hoeft bij het schrijven geen rekening te houden met ‘de geschiedenis van beeldvorming over zwarte vrouwen en de ongelijke machtsverhoudingen’ in onze werkelijkheid. De schrijver schept zijn eigen werkelijkheid in zijn eigen boek.
Overigens houdt Vuijsje wel degelijk rekening met de beeldvorming rond zwarte vrouwen. Hij zegt er juist heel veel over door zijn hoofdpersoon zo’n beetje alle bestaande stereotyperingen te laten projecteren op de zwarte vrouwen om hem heen. Iedere keer blijkt hij zijn beeld te moeten bijstellen en wordt hij door die zwarte vrouwen op hun nummer gezet. Alleen Maar Nette Mensen bekijkt de wereld door de ogen van een seksistische racist. Het is een antiracistisch boek.
Goede kunst
Dat Vuijsje geen duidelijk moreel oordeel over dat racisme zou vellen in zijn boek, is dus onzin. Hij doet dat wél. Hij zou het niet hoeven doen. Bret Easton Ellis hoeft ook geen oordeel te vellen over de hoofdpersoon van zijn boek American Psycho. Martin Scorsese hoeft dat niet te doen over de hoofdpersoon van Wolf of Wallstreet.
Maar ze doen het wel, Ellis, Scorsese en Vuijsje. Hun werk is ten diepste moralistisch. Ellis hekelt de consumptiemaatschappij (American Psycho is géén verheerlijking van seriemoord), Scorsese het graaikapitalisme (zijn film bevat de bijbelse boodschap dat ‘die het geld liefheeft, wordt van het geld niet zat; en wie den overvloed liefheeft, wordt van het inkomen niet zat. Dit is ook ijdelheid’) en Vuijsje de zelfopgelegde segregatie in een multiculturele maatschappij.
Maar dat is het met goede kunst: je moet er moeite voor doen, en het lef hebben om je te bevrijden uit de kooi van je eigen vooringenomenheid.
Meer over mij weten? Lees dit interview met mij van Enis Odaci op Nieuw Wij.
Frontaal Naakt kost me geld! Véél geld zelfs. Is het Vrije Woord u écht lief? Help me dan de financiële schade te beperken. Steun Frontaal Naakt. Doneer aan de enige dwarsdenkende, onafhankelijke site van Nederland. Stort wat u missen kunt op rekeningnummer NL59 RABO 0393 4449 61 (N.P. Breedveld, Rabobank Rijswijk), SWIFT BIC RABONL2U o.v.v. ‘Frontaal Naakt’. Lees hier waarom dat niet met PayPal kan. Nog liever heb ik dat u op Frontaal Naakt adverteert of mij inhuurt. Mail mij.
Peter Breedveld, 26.10.2016 @ 07:49
10 Reacties
op 26 10 2016 at 10:50 schreef Leonard:
Zelf vind ik niet dat de stereotypen in het boek ontkracht worden doordat de hoofdpersoon een aantal keer het deksel op zijn neus krijgt. Ik vind ook niet dat het boek een duidelijke moraal heeft. Dat maakt het tot een boek dat mij en anderen een ongemakkelijk gevoel geeft. Ik begrijp mensen die gekwetst zijn door de stereotypen in het boek en volgens mij is die gekwetstheid geen teken van domheid. Maar ik ben het met je eens dat het niet de taak van een schrijver is om het boek een moraal mee te geven. De discussie rond dit boek heeft overeenkomsten met de discussie rond ‘Mystiek lichaam’ van Kellendonk. Dat was ook een ongemakkelijk boek met stereotypen die niet ontkracht werden. Maar net als dat boek zet ‘Alleen maar nette mensen’ zet je aan het denken. Het maakt ook bestaande stereotypen zichtbaar. Iedereen kan er over discussiëren en er zijn mening over geven. Robert Vuijsje is op een sportieve wijze de discussie aangegaan met mensen die door zijn boek gekwetst waren en hem vaak zinvolle vragen stelden.
op 26 10 2016 at 11:09 schreef Arnold J. van der Kluft:
Anton de Kom, nota bene de schrijver van “Wij slaven van Suriname”. Deugt die titel nu plotseling niet meer? Maar een nog beter voorbeeld zijn natuurlijk de herinneringen van Frederick Douglass, wel degelijk als slaaf geboren en verwekt door zijn “eigenaar”. Ja, dat laatste woord knarst. Eigenaar en vader. Zijn halfbroer ranselt hem af.
Het taboe verklaren van woorden betekent ook: hun kritische lading wegdoen. wat kun je kritiseren aan slavernij als die eigenlijk niet echt bestaat?
op 26 10 2016 at 11:37 schreef Thomas E:
En zo is het. Als je schrijvers ter verantwoording roept voor hun romanpersonages, snap je niks van verhalende kunst. Dan kan je ook Shakespeare wel veroordelen voor het feit dat hij de moor Othello diens geliefde Desdemona laat slaan en uiteindelijk doden.
Het ligt natuurlijk anders als in het hele oeuvre van een romanschrijver een duidelijke herkenbare tendens te vinden is in het verheerlijken van racisme of seksisme. Dan kan het als een verkapte verspreiding van zijn gedachtegoed worden opgevat.
op 26 10 2016 at 11:39 schreef Peter:
Dan kan je ook Shakespeare wel veroordelen voor het feit dat hij de moor Othello diens geliefde Desdemona laat slaan en uiteindelijk doden.
Let op! SPOILERS!!!
op 26 10 2016 at 13:11 schreef Faizah:
Als zwarte vrouw heb ik wel heel erg kunnen lachen om het boek en ook samen met vriendinnen
om de film. En natuurlijk zit het vol stereotypen die overdreven worden. Dat is namelijk het leuke aan fictie.
Maar zoals ook de schrijver van het stuk aangeeft, worden alle culturen in de maling genomen en juist ook daardoor weer stereotypen ontkracht. En vooral de grachtengordel gedachten
cultuur over allochtonen komt pijnlijk in beeld.
Wat ik zie is dat er een steeds groter groeiende anti-racisme ‘clan’ het bestrijden van racisme als eigen privilege is gaan beschouwen. Alleen zij
Die racisme hebben ervaren morgen er over mee praten en de rest mag braaf mee knikken of is anders onderdeel van het probleem.
Termen als ‘witte mannen breken’ zijn daar voorbeelden van. Het hoeft zeker niet in nette discussies of schrijfsels. Het is het voorbij schieten van je boodschap.
Diezelfde personen zie ik lang niet zo heftig reageren op de allochtone cabaretiers die van stereotyperingen van hun eigen soortgenoten een verdienmodel hebben gemaakt.
In geval van Robert Vuijsje gaat het al niet meer om het boek of de boodschap. Maar om wie het brengt (een blanke man).
op 26 10 2016 at 13:23 schreef Murat:
Ja hoor Faizah, jij “als zwarte vrouw”. *knipoog*
Die kennen we.
op 26 10 2016 at 13:39 schreef Peter:
Faizah bestaat echt. Althans, als ze niet echt een zwarte vrouw is, weet ze al lang de schijn op te houden.
op 26 10 2016 at 13:56 schreef Faizah:
@Murat:
Ja echt een zwarte vrouw. Ben eventueel op twitter te vinden als je dat interesseert. Maar misschien voldoe ik niet aan je stereotype en dus is dat wat lastig combineren.
Als tip zou ik dan het boek lezen of de film kijken. Zul je ook beleven hoe humoristisch deze is.
op 26 10 2016 at 17:09 schreef Bart:
Helemaal eens Peter. Het diskwalificeren van kunst omdat het personage stereotyperingen met zich mee zou kunnen brengen die gevoelig liggen bij bepaalde groepen is ronduit dom.
op 26 10 2016 at 20:10 schreef Murat:
Faizah,
Dat je niet aan een stereotype voldoet was niet in mij opgekomen. Dat je dat dacht kan ik je niet kwalijk nemen want je kent me niet.
Ik drukte mij op die manier uit omdat er regelmatig witte mensen reageren op dit blog onder het mom van “ik als zwarte/Turk/Moslim/allochtoon” om dan vervolgens iets te zeggen dat je zou kunnen duiden als een gevalletje “ingroup-schoppen”.
Dat was in jouw geval dus niet zo. Dan had ik het mis.
Het boek heb ik al gelezen. En genoten.
RSS