Afstompen om te overleven
Frans Smeets
Illustratie: Kitan Club, via Les Retro-Galeries de Mister Gutsy
Toen in 1968 de hongersnood in Biafra uitbrak werden we geconfronteerd met schokkende beelden van stervende kinderen. Ondanks dat je als kind werd afgeschermd van dit soort ellende, sijpelden de beelden geleidelijk door. Die beelden moesten de wereld wakker schudden en ze deden dat ook.
Sinds de opkomst van de mobiele telefoon en het Internet worden we dagelijks overspoeld met beelden van gruwelijkheden en raken ze bijna niemand meer. We zijn immuun geworden.
Janken om kanker
Goede doelen schakelen reclamebureaus in die de niche opzoeken van beelden waarop we nog wel kunnen aanslaan.
Maar hoe bloederig, zielig of pervers ook, zolang we ons er zelf niet mee kunnen identificeren (eigenbelang), komen we er onze stoel niet meer voor uit. Hoeveel beeld je er ook tegenaan gooit, andermans leed interesseert ons niet meer, tenzij we het risico lopen op hetzelfde lot. Massaal tegen een berg opfietsen en janken om kanker, maar ongevoelig voor beelden van hongersnoden in de Hoorn van Afrika. Aardbevingen in Pakistan brengen niets op, maar bij een tsunami op een vakantie-eiland waar we zelf hadden kunnen liggen, trekken we de portemonnee.
Erotische plaatjes
Op Internet bestaan veel sites die elkaar beconcurreren met de meest bloederige en vernederende beelden. Beelden van door treinen overreden mensen, executies, verbrandingen, mishandelingen, martelingen, onthoofdingen, je kunt het zo gek niet bedenken. Opgewonden kijken mensen hoe diep de krochten van de menselijke ziel zijn. De kick van “kan het nog erger, nog bloediger, nog verschrikkelijker”.
Een site als Frontaal Naakt mag door zijn erotische plaatjes adverteerders afschrikken, dit soort sites verdienen een inkomen aan de meest verschrikkelijke beelden. Het kijken naar afgerukte ledematen als business-model.
Pornoficatie van leed
Ook de reguliere media spelen bewust in op de voyeuristische behoefte van een deel van hun lezers en kijkers. Lekker meekijken hoe iemand in elkaar wordt getimmerd of gepest wordt. De beelden worden oneindig herhaald. Leuk. “Goh, zo ziet dat er dus uit als iemand stikt van gifgas.”
Een pornoficatie van leed, waarin de media menen de grenzen steeds meer te moeten opschuiven om nog kijkers of lezers te trekken. Met het bord op schoot, lekker ontspannen wat kippenboutjes kluiven, terwijl het journaal beelden laat zien van een moeder die haar gestorven kind ten grave brengt, omdat haar borsten geen melk meer gaven. “Schat, pak jij de mayonaise even?”
Dode kinderen als behang
Nieuwsuur had laatst een serieuze discussie van een kwartier over wel -of niet ingrijpen in Syrië met als achtergrond een stilstaand beeld van door gifgas gedode kleuters en gestikte mannen. Niemand die het nog ziet of opvalt. Dode kinderen als behang. Zoiets voegt twee weken na de gifgasaanval aan nieuwswaarde toch helemaal niets meer toe?
Ik weet en besef waar de mensheid toe in staat is en heb geen beelden van om hulproepende en stervende oorlogsslachtoffers nodig om me te informeren.
Knettergek worden
Een overdaad aan heftige beelden heeft ons emotioneel afgestompt en ongevoelig gemaakt voor menselijk leed. Door de intensiteit en massaliteit kan dit misschien ook niet anders. Als we de beelden tot ons door zouden laten dringen, zouden we knettergek worden en door neerslachtigheid geen stap meer kunnen verzetten.
Afstompen is bittere noodzaak geworden om te overleven.
Frans Smeets maakt sculpturen en kaptafels. Alles te zien op zijn vernieuwde website.
Frans Smeets, 16.10.2013 @ 07:16
16 Reacties
op 16 10 2013 at 08:06 schreef Theo van Ewald:
“Als we de beelden tot ons door zouden laten dringen, zouden we knettergek worden en door neerslachtigheid geen stap meer kunnen verzetten.”
Voor u misschien. Anderen gaan uit van het principe dat het niet ‘ons’ soort betreft. En ‘ons’dus niet interesseert. U bent hierin vrij om van af te wijken.
op 16 10 2013 at 09:43 schreef Ralph van der Geest:
Mooi stuk maar volgens mij gaat het dieper dan ‘afgestompt zijn’. Wetenschappelijke studies hebben uitgewezen als ik het wel heb dat mensen heel weinig empathie over het algemeen op kunnen brengen met hen die zich buiten de onmiddellijke kring van familie en vrienden bevinden.
(Tenzij ze zich reeël bedreigd voelen door dezelfde omstandigheden als die waarin die anderen verkeren).
Sterker nog: het maakt dat massamoordenaars in heel veel gevallen hele lieve, zorgzame huisvaders kunnen zijn…
op 16 10 2013 at 12:28 schreef MediaMee:
Met alle respect,
Weer zo’n zinloos badinerend artikel wat ons schuldig wil laten voelen over “leed eldersen dus niet hier”.
De reden waarom die beelden uit Afrika mij niets meer doen heeft weinig met gebrek aan empathie te maken… eerder met het gevoel dat je ECHT niets meer kan doen voor Afrika aangezien elke 50 miljoen aan ontwikkelingshulp wordt geflankeerd door 100 miljoen aan wapens uit andere delen van de wereld (Rusland, Israel, Zweden, VS, Nederland!). In Biafra hebben ze trouwens ook nog steeds oorlog en niets te vreten.
Zolang de afrikanen elke keer MASSAAL kiezen voor de zoveelste geweldaanjagende geldwellusteling die alleen de hele dag alleen loopt te roepen hoeveel kanonnen hij heeft, in plaats van waterputten te slaan…. zolang zullen ze daar ook honger hebben.
Overigens heeft het westen Afrika geheel de rug toegekeerd, China neemt de boel daar nu over (met maar EEN doel: zoveel mogelijk ertsen voor zichzelf opstrijken). En oh ja, de Chinezen houden ook zo van mensenrechten dus dat komt helemaal goed.
Mvg Frank
op 16 10 2013 at 12:36 schreef Thomas E:
De pornoficatie van leed, goed gekenmerkt. Toch denk ik dat de fascinatie voor de dood, en alles wat daartoe leidt, van alle tijden is. Alleen werd men er in vroegere tijden bijna dagelijks in de eigen omgeving mee geconfronteerd. Veel kindersterfte, openbare executies, epidemieën, martelingen als volksvermaak, etc. In onze tijd en leefomgeving hebben we zoveel ‘veilige afstand’ tot dit soort ellende, dat we het op afroep achter een knop willen hebben. Want die fascinatie blijft. Inderdaad: pornoficatie.
op 16 10 2013 at 12:53 schreef Sasha berkman:
Mediamee, nee het westen dat is goed voor mensenrechten! Afgezien van de smerige nazi-praktijken van de amerikanen in diverse geheime gevangenissen over de hele wereld en op Guantanamo Bay, jaagt dat schorem iedere dag kinderen en onschuldigen de dood in met hun terroristitische drones. Stop met het wijzen naar anderen als je je eigen huis niet op orde hebt.
op 16 10 2013 at 13:23 schreef cRR Kampen:
En stel dat je het maar bent gaan bestuderen… Enkele aanwijzingen en waarschuwingen van Adam Jones voor degenen die er wel naar durven kijken en toch hun ziel een beetje schoon en stabiel willen houden: http://www.genocidetext.net/gaci_introduction.pdf .
op 16 10 2013 at 14:25 schreef Leo Schmit:
Ach, Ik zit er middenin, al jaren. Ik kijk dus maar weinig naar gepornificeerde tv – ellende. Maar er is een positieve kant, tenminste waar ik nu ben. Kijk eens naar Coke Studio in Pakistan. Zeb and Hanya, Djuni and Meesah. Great music. Ik kan de tube links niet geven, want YT is geblokkeerd in dit mooie land.
op 16 10 2013 at 16:58 schreef Rob:
Je kunt mij van “wegkijken” beschuldigen als zulke dingen voorbijkomen. Bloedplassen op straat (hier in Calabrië geen ongewoon verschijnsel in het regionale nieuws), kinderen met schotwonden, noem het maar op – ik kijk letterlijk weg. Niet dat ik er niet tegen kan, maar ik hoef het niet te zien, ik heb het niet nodig om de pijn te voelen en het leed, maar vooral: ik weet dat het je geen spat dichter bij de waarheid brengt, bij het echte leed wat mensen bij rampen en in oorlogen meemaken.
Het is wat mij betreft gewoon zinloos om het allemaal in beeld te brengen, een soort in-your-face tactiek die misschien zelfs averechts werkt. “Ja hallo, ik zit te eten!”
op 16 10 2013 at 17:07 schreef MNb:
Maar weer eens een paar cijfers, deze keer voor Mediamee, uit Ationaid, Fact or Fiction 1996, dus een tikkie gedateerd. Alleen hoorden we zijn geleuter toen ook al.
VS: leger staat tot onderwijs 46 staat tot 100.
Sudan: 44/100. Burundi: 42. Kenya: 24. Uganda: a18. Ghana: 12. Gambia: 11.
Of uitgedrukt in bruto binnenlands product: Koeweit 62,4%. VS: 5,3. De arme landen ten zuiden van de Sahara: gemiddeld 2,8.
Wil ik weten of Mediamee zijn empathie plotseling terugkrijgt. Ik houd mijn adem er niet voor in.
op 17 10 2013 at 00:08 schreef Leo Schmit:
De cijfers van Mnb snap ik niet. Misschien heb ik bijscholing nodig. Natuurkunde was nooit mijn sterkste vak.
Om het leed even te vergeten, probeer Zeb and Hanya eens. Een damesduo uit ’n bom-per-week Peshawar.
http://www.last.fm/music/Coke+Studio
op 17 10 2013 at 10:37 schreef MNb:
Geld heeft met natuurkunde niet zoveel te maken, Leo. Ik schrijf er eentje langa bere uit voor je. In 1996 besteedde de regering van de VS 46 Amerikaanse dollars aan het leger tegenover elke 100 Amerikaanse dollars aan het onderwijs.
op 17 10 2013 at 16:00 schreef Kevin:
“Afstompen is bittere noodzaak geworden om te overleven.”
Helemaal met je eens. Er zitten grenzen aan wat je kan verwerken. Dat heb ik gemerkt toen ik een kleine tien jaar geleden in Auschwitz op bezoek was. Op een zeker moment ‘brak’ ik, door alles wat ik er zag, en vanaf dat moment kon ik niet anders dan me afsluiten. Dat was geen keuze, het gebeurde gewoon. Het was niet zo dat wat ik daarna zag niets meer met me deed, maar het kwam anders tot me, ik aanschouwde op een zeker moment meer dan dat ik inleefde. Ik kon niet anders.
Maar het zien van al die gruwelijkheden vervulde een functie. Het drong door op een manier zoals het niet eerder gedaan had door boeken, televisie of andere informatiebronnen. Ik heb die plek als onderdeel van een studiereis bewust opgezocht. De gruwelijkheden van nu dienen zich ongevraagd aan. Het zijn beelden die we onbewust ervaren. We leven ons niet in. Alleen als we dat doen kunnen we doorgedrongen raken van de ernst van wat we zien. Maar er zitten grenzen aan empathie en aan wat we kunnen verwerken. We zouden inderdaad niet normaal kunnen functioneren als we ons niet kunnen afsluiten.
op 17 10 2013 at 19:15 schreef Sasha Berkman:
Clockwork Orange anyone? Die film was profetisch.
op 18 10 2013 at 13:21 schreef MediaMee:
Beste MNb,
Voordat je je adem te lang inhoud, empathie heb ik nog ruimschoots voorradig (besteed 4% van mijn netto inkomen aan hulpprojecten in Afrika – tweemaal zoveel als de Nederlandse overheid), voel me echter niet aangesproken door de term “afgestompt”… dat was mijn punt.
De cijfers over wapenuitgaves kloppen per definitie niet, want die gaan uit van uitgaven door de OVERHEID van dat land… zeer veel (hand-)wapens in Afrika worden aangekocht BUITEN de overheid om… de raketwerpers van Al-Shabaab staan echt niet in de begroting hoor.
Landen waar de wapens echt op straat liggen staan overigens nooit in dit soort lijstjes (Liberia, Somalie, Angola, Congo, etc).
En het is geen geleuter… misschien wat kort door de bocht samengevat, maar zeker geen geleuter…
http://www.foreignpolicy.com/articles/2010/02/22/africas_forever_wars?page=0,0&wp_login_redirect=0
Ben nog in het geheel niet afgestompt, heb een kast vol empathie en mijn projecten in Afrika doen het prima – maar het is dweilen met de kraan open als er elke keer weer een “warlord” opstaat die jaren werk weer teniet doet.
op 18 10 2013 at 21:32 schreef MNb:
“Zolang de afrikanen elke keer MASSAAL kiezen …..”
Aha, dus volgens MediaMee kiezen de Afrikanen elke keer MASSAAL wie nu weer buiten hun regeringen om de wapens op mag nemen en moeten we daarom de wapens meetellen die BUITEN de overheid om aangekocht worden.
Zoals ik al schreef – geleuter.
1. “het gevoel dat je ECHT niets meer kan doen voor Afrika”
2. “besteed 4% van mijn netto inkomen”
wegens dat gevoel blijkbaar.
1. blijft geleuter, aangenomen dat 2. waar is en voortkomt uit een kast vol empathie.
op 22 10 2013 at 20:00 schreef Sasha Berkman:
Zo nu en dan hou ik van je MnB
RSS