Afishtant
Tayfun Balçik
In mijn vorige stuk over taal had ik het over hoe wij, niet-Westerse Turken, in een mix-stand leven. We switchen van Hollands naar Turks om niet lang te zoeken naar juiste woorden in het Hollands.
Het is opvallend dat hier weinig aandacht voor is, want het gebeurt. En niet zo’n klein beetje ook. Zo hoorde ik laatst iemand zeggen: hoe laat ga je naar dügün? ‘Hoe laat ga je naar het trouwfeest?’ Dit valt nog mee. Wat ik straks ga prijsgeven, is zo fucked up, dat mijn ballen nu al krimpen. Ik blaas op mijn knokkels voor kracht en optimisme, als je begrijpt wat ik bedoel.
Voordat ik met dingen uit het verleden kom, dingen die me opjagen, wil ik het volgende kwijt. Hollands is de taal die mij het moerst is van allemaal. Ik schrijf, denk en fiets in het Nederlands. Natuurlijk, ook in het Turks en Engels. Maar Hollands ben ik in voet en spieren. Dat is het probleem niet.
Beschaafd Turks
Het probleem is dat het spookt in mijn hoofd. Meestal voor het slapen gaan. Een onbestemde schreeuw of schop die niemand hoort of voelt, behalve ik. Eenzaam in mijn taal hoor ik stemmen van mijn vader: “zoon, geef de afishtant“. Ik was 15 of 16 dat ik erachter kwam dat ‘afishtant‘ een Turkse verbastering was voor afstandsbediening.
Vijftien jaar heb ik in de veronderstelling geleefd dat afishtant algemeen beschaafd Turks was. Te schandalig voor woorden. Ik vroeg op bezoek bij Turken gewoon om de ‘afishtant’. Zelfs toen ze vreemd opkeken, van wat nou ‘afishtant’, gaven ze toch de afstandsbediening, omdat ik mijn hand al had uitgestoken. O, zeg dan ‘komando’ zeiden ze. Ik dacht dat het dialectverschil was tussen Ankara, Sivas, Kayseri en andere steden uit Centraal-Anatolië waar de meeste Turken uit Nieuw-West vandaan komen.
Dramatisch moment
Nu dus het dramatische moment dat ik erachter kwam. Het was de dag dat mijn vader zijn oude Blaupunkt-tv verving met een Sony. Een kolos van vijftig kilo. Tering, wat was hij trots op dat ding, omdat het honderd hertz was qua beeldscherpte of zo. Op visite bij andere dorpelingen werd het een vast nummertje: ‘Hoeveel hertz is jullie tv? Die van ons is honderd herz.’. En daarna nog meer gesnoef over schotelantennes, versterkers, radio’s, grammofoonplaten en cassettebandjes.
Zo was hij bij vrienden. Thuis moesten wij altijd helpen met instellingen, frequenties en shit. Dertig jaar in Holland, en nog steeds: “zoeken ne?”, laat staan al die technische termen in de handleiding.
Gruwelijke bewustwording
Dus op die klotedag was het weer raak en moest ik komen. Ik pakte de handleiding en bladerde naar de pagina met uitleg over de afstandsbediening. Mijn vader had die nog in zijn hand. Toen zei ik “afishtanti versene“, en precies toen ik dat zei, viel mijn oog op het gedrukte woord ‘afstandsbediening’.
Afishtand..
Afstand…
Nee toch?
JAAAA!
Ik riep gelijk “ABI! KOM!” Mijn broer kwam en ik wees met mijn vinger op de pagina. Ja, dus? “AFSTANDSBEDIENING IS AFISHTAND!” We keken elkaar geschokt aan. Die gruwelijke bewustwording zullen we nooit vergeten. Mijn vader was de koelheid zelve: “Wisten jullie het niet of zo?”
Kepot gaar.
Ander keertje
Ik kan nog meer vertellen over perforators en het woord ‘bijvoorbeeld’, bijvoorbeeld. Misschien doe ik dat nog wel eens. Aan de andere kant wil ik ook niet balloos door het leven gaan. Dus ik vertel het wel een ander keertje.
Alvast fijne feestdagen en een geloegloeg nieuwjaar. Ondanks alles was 2015 hoopgevend. We blijven doorgaan, hoe lelijk de werkelijkheid ook is. Peace and love!
Tayfun Balçik is historicus, gespecialiseerd in de moderne geschiedenis van Turkije en die van Amsterdam-West. Hij heeft een Facebook-pagina.
Tayfun Balçik, 19.12.2015 @ 13:47
5 Reacties
op 19 12 2015 at 17:08 schreef MNb:
Sorry, ik begrijp niet zo goed waarom hier je ballen nou van gaan krimpen. Ik vind hem wel leuk, “afishtand”. Het is beter dan wat mijn wederhelft zegt: “riemoet”.
op 19 12 2015 at 20:11 schreef Haes:
@MNb
Ze heeft het zeker ook over flashlight. Mijn vrouw heeft dat na 35 jaar Nederland nog steeds niet vervangen voor zaklamp.
op 19 12 2015 at 21:16 schreef MNb:
Zuiver!
op 20 12 2015 at 13:34 schreef Hans Naaktloper:
Prachtig Tayfun, en je ballen zijn zeer zeker als nooit tevoren, want de natuur is niet om je voor te schamen. Hier zien we de ontwikkeling van talen die leven, die zich met elkaar vermengen en ingebeelde of veranderde betekenissen of uitspraken krijgen, net als kinderen dat doen. ‘T is juist lief. Het probleem ontstaat slechts bij superior/inferioriteitsgevoel, gekrenkte trots of schaamte, allemaal echt niet aan de orde wat mij betreft.
Zo heb ik gedacht dat ‘soecheb’ een marokkaans woord was. Een marokkaanse collega vroeg daarom en ik wist niet wat hij bedoelde. Ik vroeg om me heen of iemand wist wat soecheb was, ik vroeg het aan marokkanen om het voor mij te vertalen. Ze rolden om van lachen want mijn collega had blijkbaar gevraagd om een schep. Sinds dat moment heb ik een nieuw woord in mijn vocabulaire voor schep, en het voelt verbindend, niet neerbuigend.
op 20 12 2015 at 14:43 schreef Thomas E:
Ik dacht bij ‘soecheb’ meteen aan sous-chef, Frans voor onderknuppel. Tenslotte zijn Marokkanen vele jaren lang onder Frans bewind geweest. Maar schép….. nee.
RSS