Sekstoeristen in Letterenland
Peter Breedveld
Illustratie: Wilhelm von Gloeden
Volgens literatuurwetenschapper en filosoof Stine Jensen is de toekenning van de Gouden Uil aan Robert Vuijsjes roman Alleen Maar Nette Mensen een ‘belediging voor alle literatuurliefhebbers’. In NRC Handelsblad schrijft ze met dedain dat de schrijvers Kluun en Heleen van Royen dan met terugwerkende kracht ook maar een prestigieuze literaire prijs moeten krijgen. Volgens Jensen gaat AMNM namelijk over een ‘domme dikke jodenjongen zonder verbaal talent of zelfreflectie, die in zijn eigen sociale klasse niet aan de bak komt en daarom op zoek gaat naar een intellectuele negerin’, en dat doet haar denken aan Kluuns boek Komt een vrouw bij de dokter: ‘man neukt lekker veel in de rondte, gaat flink vreemd, en zegt het allemaal eerlijk hardop’ en aan Heleen van Royens Godin van de Jacht, waarin een ‘witte vrouw op zoek gaat naar een lekkere grote zwarte negerlul’.
Die botte omschrijvingen deden mij juist weer denken aan Jensens eigen boek Turkse Vlinders, het verhaal van een zure en verbeten feministe die geen leuke man kan vinden in het intellectuele milieu rondom NRC, vertrekt naar Turkije om te zoeken naar een jonge Turk met een IQ van 90 en een geslacht van 30 centimeter.
Jensens kritiek doet erg hypocriet aan. In haar boek, dat een kruising is tussen een journalistiek verslag en de betere keukenmeidenroman, vervult ze zelf de hoofdrol. In Istanbul verliest ze haar hart aan een Turk die alles is wat Nederlandse mannen niet zijn: romantisch, attent, charmant en gul. Op Nederlandse mannen wordt vreselijk afgegeven: ze kunnen niet dansen, zijn gierig, bot en onattent.
Dat is min of meer wat de hoofdpersoon in AMNM, David Samuels, ook doet, afgeven op Nederlandse vrouwen (saai, platte billen) en een romantisch idee van de zwarte vrouw (spannend, dikke billen) najagen. Dat Jensen zo vreselijk afgeeft op Vuijsje, die ze met zijn hoofdpersoon verwart (Jensen verraadt zich door Samuels te omschrijven als een ’dikke domme jodenjongen’, maar Samuels is niet dik, Vuijsje wel), is op zijn zachtst gezegd raar. Jensen heeft Samuels niets te verwijten. Haar beeld van Turkse mannen is ook zwaar geromantiseerd, ontdekt ze zelf, waarna de generalisaties in Turkse Vlinders resoluut de andere kant opslaan. Opeens zijn alle Turkse mannen bezitterig, jaloers, hypocriet en nog slechte minnaars ook.
Het ergste is nog dat Jensen in Turkse Vlinders met behulp van tal van persoonlijke anekdotes iets algemeen geldends pretendeert te zeggen over Turkse mannen. Jensen gaat net zo te werk als haar vriendin Sunny Bergman in de documentaire Beperkt Houdbaar, die een aanklacht tegen de cosmetische industrie is. Bergman en Jensen blazen hun persoonlijke ervaringen op tot kwesties van universeel belang en gaan vervolgens op zoek naar bewijzen die ons moeten overtuigen dat wat zij hebben meegemaakt, overal en voor iedereen geldt. Eigen ervaringen worden vergeleken met die van vriendinnen en toevallige voorbijgangers en een paar welgekozen citaten uit proefschriften en onderzoeken geven het geheel een zweem van autoriteit.
Dit nu is wat Vuijsje niet doet. Hij heeft zijn hoofdpersoon weliswaar gebaseerd op zichzelf, inclusief voorkeur voor zwarte vrouwen met dikke billen, maar hij maakt een literaire stijlfiguur van die zwartevrouwenobsessie. David Samuels is een jongeman die een fantasie najaagt in een omgeving die vijandig staat tegenover multiculturaliteit en waar iedereen vooroordelen koestert over iedereen. Zijn progressieve, intellectuele vader, hoofdredacteur van een actualiteitenprogramma van het soort dat Wildersstemmers streng veroordeelt, laat duidelijk blijken niet te zijn gecharmeerd van Samuels omgang met een alleenstaande moeder uit de Bijlmer. Zijn vrienden verklaren hem voor gek, krantenkoppen melden dat het CDA terug wil naar Nederlandse normen en waarden en dat de Nederlanders een hekel hebben aan moslims en omdat Samuels het uiterlijk van een Marokkaan heeft, wordt hij in winkels, in de tram en op het vliegveld behandeld als een dief, een amokmaker en een terrorist.
Samuels zoektocht naar zijn ideale zwarte vrouw brengt hem helemaal naar de Verenigde Staten, waar hij gedesillusioneerd weer uit terugkeert. Aan het eind van het boek komt hij vreselijk op de koffie.
Als iets duidelijk wordt in AMNM, dan is het dat vooroordelen meestal niet kloppen en leiden tot ellende en verwarring. Als iets duidelijk wordt in Turkse Vlinders, is het dat Jensen ons wil wijsmaken dat alle Turken zijn zoals de Turkse kapper waarmee ze drie jaar lang een langeafstandsrelatie heeft gehad.
In NRC geeft Jensen af op Vuijsjes dialogen, die door de jury van de Gouden Uil de hemel worden ingeprezen. Onterecht, meent Jensen, en als bewijs voert ze een stukje MSN-dialoog uit AMNM op:
David zegt: Aloha
Naomi86 zegt: Hi
David zegt: Alles goed?
Naomi86 zegt: Ja hoor, en met jou?
Staat er ook maar één fraaie beeldspraak of ontroerende, voortreffelijke zin in?’, vraagt Jensen retorisch. Alsof het hele boek uit dit soort dialogen bestaat. Ook hier heeft de filosofe een kilo boter op haar hoofd, want in Turkse Vlinders komen sms-dialogen voor als het volgende:
Raak ik hem kwijt als ik toch nee’ zeg?
Nee, juist niet. Je bent geen gn mrblm’
Ik kwets hem.
‘Hoe vk = hij in nl geweest? Laat je nt ondr druk zttn. Denk meer aan passie, dan aan dwng en drng.’
Ook niet echt Shakespeare, zullen we maar zeggen. Regelmatig probeert Jensen er een literaire volzin uit te persen, wat steevast resulteert in gedrochten als het volgende: ‘We verlaten het land van woord en taal en reizen per taxi waar de beeldtaal regeert: droomland.’
De hoofdpersoon uit de televisieserie Sex & the City is één van Jensens favoriete filosofen: ’Zoals Carrie Bradshaw zou zeggen: Mannen zijn als een zondagse New York Times-kruiswoordpuzzel: lastig, gecompliceerd, en je weet nooit of je het juiste antwoord hebt gevonden.’
Pijnlijk is Jensens misplaatste triomfalisme omdat ze meent Vuijsje op een tegenstrijdigheid te hebben betrapt: ’Dan weer verdedigt hij zich door te stellen dat het om fictie’ gaat, (…) dan weer vindt hij dat hij laat zien hoe mensen echt’ praten als er niemand bij is, en dat hij niet zo politiek correct is.’ Bovendien heeft Jensen Vuijsjes boek heel slecht gelezen, want ze beweert dat David Samuels een negerin wil omdat hij niemand kan vinden in zijn eigen sociale klasse. Terwijl een belangrijk deel van de roman gaat over de verhouding tussen Samuels en zijn vriendin Naomi, die uit hetzelfde gegoede joodse milieu komt.
Een literatuurwetenschapper voor wie het kennelijk een novum is dat fictieve personages in een roman praten en denken zoals echte mensen, en die keiharde oordelen velt over een boek dat ze niet eens goed heeft gelezen, dat is toch wel heel verdrietig. Dan kun je net zo goed ook Kluun en Heleen Van Royen een positie als universitair docent aanbieden.
Peter Breedveld, 28.05.2009 @ 10:35
29 Reacties
op 28 05 2009 at 11:06 schreef Saira:
Romantische, passionele nachten ( en dagen) die ik beleefd heb met gulle, attente NL boys, mmm.
Dat die jongens dat niet voor blijkbaar niet voor haar deden, dat zou ook aan haarzelf kunnen liggen.
op 28 05 2009 at 11:19 schreef Saira:
Een zure feministe ben ik overigens ook regelmatig.
op 28 05 2009 at 11:30 schreef jerolimo:
Wij kijken uit naar een reactie van de teleurgestelde filosofe.
op 28 05 2009 at 12:18 schreef Hammar:
Ja, hé, kunnen die klötenscharminkels ’s weg? Géén lectuur dat!
op 28 05 2009 at 12:21 schreef vetklep:
Heerlijk!
Ik ga dat boekje van Stine lezen. Uit puur leedvermaak. Ik kan namelijk intens genieten van de frustraties van zure feministes. Overigens vind ik zure feministes net zoiets als zure azijn of zure augurken. Bovendien valt het me steeds op dat er uit die hoek nooit kritiek komt op de positie van vrouwen binnen de islam. Terwijl dat zo’n beetje het enige bestaansrecht van feminisme nog had kunnen zijn, anno nu.
op 28 05 2009 at 12:24 schreef babs:
Vond je het eigenlijk een goed boek, Peter?
op 28 05 2009 at 12:33 schreef Peter:
Vond ik Turkse Vlinders een goed boek? Nee, ik vind het een slecht, rommelig boek. Maar ik heb het met veel plezier gelezen. Het is alsof je in een gezelschap van vooral vrouwen zit, paar roséetjes op, luisterend naar hun meest intieme ervaringen met mannen. Dat is leuk.
Er zitten een paar saaie hoofdstukken in, bijvoorbeeld over de regelgeving ten aanzien van het naar Turkije halen van buitenlandse partners en zo, maar het boek is ideale vakantielectuur.
Je moet het echter niet te serieus nemen.
op 28 05 2009 at 12:49 schreef Max J. Molovich:
Prachtig.
Wat mijn wederhelft trouwens nog aanstipte nadat ze het boek had gelezen: er is nu een hysterische discussie losgebarsten over racistische en seksistische elementen die het boek zou bevatten, maar werkelijk niemand heeft het over de manier waarop er door de buitenwereld naar David wordt gekeken enkel en alleen omdat hij er uitziet als een Marokkaan.
op 28 05 2009 at 12:59 schreef hj:
Bergman en Jensen blazen hun persoonlijke ervaringen op tot kwesties van universeel belang en gaan vervolgens op zoek naar bewijzen die ons moeten overtuigen dat wat zij hebben meegemaakt, overal en voor iedereen geldt.
Daar zijn het vrouwen voor. Het spreekt nog voor ze dat ze ook buiten zichzelf naar bewijzen zoeken. Een exemplaar waar ik abusievelijk enige maanden intiem mee omgegaan ben nam niet eens de moeite haar gevoel enigszins te objectiveren – dat heeft een Universele Waarheid immers helemaal niet nodig.
Oh, nu doe ik eigenlijk precies hetzelfde. Nevermind. :P
op 28 05 2009 at 13:18 schreef René v D.:
Je mist Stine hè, Peter ? Geef maar toe.
op 28 05 2009 at 14:21 schreef babs:
Nee, AMNM, vond je dat een goed boek?
op 28 05 2009 at 14:25 schreef Bert Brussen:
Voor een tientje vertel ik alles over J., de huidige vriend van Stine.
op 28 05 2009 at 14:31 schreef Peter:
Geweldig boek. Komt zeker in mijn top 5 van beste boeken van 2009.
op 28 05 2009 at 14:42 schreef Peter:
Is die info echt een tientje waard?
op 28 05 2009 at 14:43 schreef Wampie:
Jij weet wel veel, Bert.
op 28 05 2009 at 14:51 schreef VVV:
Op de website van Max Pam kun je lezen wat Robert Vuijsje zelf over deze soap zegt.
Misschien trap ik hier heel hard een open deur in en is dat allang besproken in een ander artikel, mocht dat niet zo zijn hier is de link:
http://www.maxpam.nl/2009/05/3905/#more-3905
op 28 05 2009 at 15:05 schreef VVV:
Wat mij betreft bewijzen discussies als deze het failliet van discriminatie en racisme in NL. Deze termen worden aan de haren de meest lullige discussies binnengesleept, maar behalve de ´positieve` varianten zie ik het nooit in het eggie.
op 28 05 2009 at 15:19 schreef Alf Berendse:
We verlaten het land van woord en taal en reizen per taxi waar de beeldtaal regeert: droomland.
En dat levert dan commentaar op andere schrijvers. Dat vraagt naar beeldspraak, ontroering en een voortreffelijke zin bij een ander. Wie heeft Stine Jensen over het paard getild? Ach, zijzelf natuurlijk.
op 28 05 2009 at 15:22 schreef VVV:
Precies! Haha.
Zoals de Romeinen het volk brood en spelen gaven, zo hebben onze politici simpelweg twee woorden in de markt gezet. Racisme en discriminatie. Kunnen we lekker zoet mee blijven.
En al die racisme-commissietjes en discriminatie-stichtingen zijn veel duurder dan een arena, wat gristenen en een leeuw. Ik eis brood en spelen! Fuck discriminatie en racisme! Gristenen genoeg in NL, artis draait verlies en het gras in de Arena wil toch niet groeien ;)
op 28 05 2009 at 15:23 schreef mescaline:
Nou VVV, toch is er een kleine maar zuivere stroming in Nederland die de nazi’s en fascisten unverfroren uitmaakt voor nazi’s en fascisten. ;-) Bijvoorbeeld http://twitter.com/Hadjar/statuses/1934356272 , http://twitter.com/_mescaline_/status/1936369176
op 28 05 2009 at 16:05 schreef Jimmy:
Peter,
Ik heb een inhoudelijke vraag over het boek, want ik heb het niet gelezen die op dit stukje van Jensen ingaat.
"Je zou zelfs ook kunnen stellen dat Vuijsje een stereotype ontkracht: Joodse mannen zie David kunnen heel dom zijn, en dik, en hoeven niet over te lopen van verbaal talent of zelfreflectie. Misschien dat hij David daarom zelf ook denkt dat hij meer kans maakt met een negerin: in zijn eigen sociale klasse komt hij niet aan de bak."
Is de hoofdpersoon David echt dom, i.e. doet hij domme dingen (niet al te snugger dus), of veronderstelt Jensen dat het hebben van vooroordelen per definitie dom is?
op 28 05 2009 at 16:08 schreef Jimmy:
"Zoals de Romeinen het volk brood en spelen gaven, zo hebben onze politici simpelweg twee woorden in de markt gezet. Racisme en discriminatie. Kunnen we lekker zoet mee blijven."
Inderdaad. Hoeveel nutteloze energie er wel niet opgaat aan dat gezeur over discriminatie is opvallend. Wat dacht je trouwens van massa-opium als religie, computerspelletjes, religie en reality-tv?
op 28 05 2009 at 16:09 schreef Jimmy:
Wat dacht je trouwens van massa-opium als religie, computerspelletjes, porno en reality-tv?
op 28 05 2009 at 16:35 schreef hj:
Welk privé-opium gebruik jij dan, Jimmy?
op 28 05 2009 at 17:07 schreef Jarich:
Belachelijk dat auteurs ineens verantwoordelijk zijn voor wat hun personages denken en zeggen. Dan kun je net zo goed de auteur van een misdaadroman voor moord aanklagen…
(De auteur blijft natuurlijk wel verantwoordelijk voor de totale strekking van het boek)
op 28 05 2009 at 18:03 schreef Jimmy:
hj,
internet
op 29 05 2009 at 07:40 schreef Peter:
Is de hoofdpersoon David echt dom, i.e. doet hij domme dingen (niet al te snugger dus), of veronderstelt Jensen dat het hebben van vooroordelen per definitie dom is?
Dat laatste. David is een intelligente, geestige, zij het niet overdreven sympathiek type.
op 29 05 2009 at 11:03 schreef Laila:
Ik ben benieuwd hoe de nominatie voor inktaap 2010(een literaire jongerenprijs op Nederlands taalgebied) ontvangen is door alle felle tegenstanders van Vuistje/David
Dimitri Verhulst maakt samen met Doeschka Meijsing ook een kans op deze prijs, hij heeft de inktaap eerder gewonnen met ‘De helaasheid der dingen.’ Een aangrijpend en tegelijkertijd uiterst komisch relaas over zijn jeugd.
op 29 05 2009 at 12:38 schreef mescaline:
Het verwijt van onvoldoende Burckhardt- of Carlyle-stijlgehalte in een paar geciteerde SMS-zinnen in een roman is te dom voor woorden.
Voor mij diskwalificeert zo’n recensent(e) zich dan totaal.
RSS