Hyperdemocratie
Peter Breedveld
Illustratie: Mihály Zichy
Ik ben wars van het geklaag van intellectuelen van allerlei slag over het losgeslagen populisme sinds de opkomst van Pim Fortuyn. Toch lijkt het er wel erg op dat de politiek sinds Fortuyn een soort zelfbedieningsrestaurant is geworden waar de klandizie ongeduldig kankerend van de kok eist dat-ie onmiddellijk de instantpoedersoep serveert waarin zij op dát moment zin heeft. Als de kerriesoep toevallig net even op is, wil ze het management spreken – en wel nú! – om op hoge toon het ontslag van die prutser te eisen. “Waar betaal ik dan voor?!”
Vaak heb ik de indruk dat er in de Tweede Kamer alleen nog maar instantmaaltijden in elkaar worden geflanst om de ongeduldig kankerende achterban weer twee dagen tevreden te houden. Voor ieders stokpaardje moet er een nieuwe wet komen, hoe overbodig ook. Seks met dieren moet opeens wettelijk worden verboden omdat De Telegraaf kort na elkaar een paar nieuwsberichten over verkrachte pony’s en konijnen heeft gepubliceerd, hoewel er al sinds jaar en dag een wettelijk verbod op dierenmishandeling bestaat. Als Marokkaanse voetbalsupporters een wedstrijd versjteren, moet de politie plotseling de bevoegdheid krijgen met scherp op ze te schieten, ook al maken rellende autochtone voetbalsupporters al tientallen jaren onlosmakelijk deel uit van de Nederlandse cultuur.
Er is een poosje heel veel media-aandacht geweest voor een afvallige moslim die nooit een seconde van zijn leven moslim is geweest – misschien herinnert u zich hem nog, hij heet Ehsan Jami – en vanwege alle tamtam rond deze relnicht begon Femke Halsema opeens te roepen om een wet die geloofsafvalligen moest beschermen, ook al voorziet de Nederlandse wet daar allang in – we hebben hier immers godsdienstvrijheid.
Jarenlang heeft het Nederlandse volk gestreden tegen de Apartheid in Zuid-Afrika – door er, met behoud van uitkering, snoeihard tegen te zijn – maar zodra een twintigtal Marokkaanse relschoppers een buurt onveilig maakt, heeft bijna niemand er moeite mee om wetsvoorstellen in te dienen die speciaal zijn toegesneden op de Marokkanen in Nederland. Nog steeds is geen burgemeester, politiecommissaris of minister op het boude idee gekomen om Marokkanen precies zo te behandelen als je autochtone Nederlanders zou behandelen in dezelfde situatie. Op de één of andere manier wordt juist dát racistisch gevonden. Intussen halen we die vermaledijde Apartheid wel in stukjes en beetjes – en soms in vermomde vorm – door de achterdeur ons staatsbestel binnen.
Ik heb lang gedacht dat het typisch Nederlands was, dat ontwerpen van steeds nieuwe regeltjes om specifieke situaties te ondervangen. Als een kleuter een oud omaatje, dat de eendjes staat te voeren, in de vijver duwt, moet er een wet komen die het kleuters verbiedt oude omaatjes, die eendjes staan te voeren, in de vijver te duwen. Als de week daarop een kleuter een oud omaatje met een pleisterkleurige regenjas in het water duwt, komt er een wet die het kleuters verbiedt oude omaatjes met pleisterkleurige regenjassen in de vijver te duwen. Als het de week dáárop een Marokkaanse kleuter betreft, moet er een zak geld komen en een programma voor gezinscoaches in elk Marokkaanse gezin. En een wet die zo’n vergaande overheidsbemoeienis met het privéleven van Marokkanen mogelijk maakt, uiteraard.
Nederlanders houden nou eenmaal van regeltjes en van het uitsluiten van elk denkbare risico (ze schijnen ook de meeste verzekeringen ter wereld af te sluiten).
Maar ik kreeg laatst van Hosseyn het boek De Opstand der Horden van de Spanjaard José Ortega y Gasset. Een verbluffend actueel werk dat, hoewel het in 1933 is geschreven, tot in detail op onze tijd lijkt te zijn toegespitst. Dit schrijft Gasset:
Het is onjuist de nieuwe omstandigheden zo te verklaren alsof de grote hoop moe zou zijn geworden van de politiek en de uitoefening ervan aan bepaalde lieden zou hebben opgedragen. Het tegendeel is waar. Dat geschiedde vroeger, dat was de liberale democratie. De grote hoop was van mening dat tenslotte de minderheden met al hun gebreken en tekortkomingen iets meer wisten van de problemen in het openbare leven dan hij. Nu echter gelooft de grote hoop dat hij het recht heeft zijn koffiehuispraatje bindend te maken en er kracht van wet aan te geven. Ik twijfel eraan of het óóit eerder in de geschiedenis is gebeurd dat de menigte zo onmiddellijk het bewind voerde als heden ten dage. Daarom spreek ik van hyperdemocratie.
Het is geen Nederlands probleem, het is een probleem van deze tijd. En toen ik van de week de bovenstaande passage las, twijfelde ik er opeens aan of ik wel zo’n overtuigde democraat ben.
Peter Breedveld luistert op dit moment naar Ana Hina van Natacha Atlas.
Algemeen, 25.10.2008 @ 12:18
25 Reacties
op 27 10 2008 at 10:01 schreef babs:
Typisch ja, die kamervragen die alleen bedoeld zijn om de eigen achterban weer een weekje zoek te houden. Halsema doet een vraagje voor Volkskrant/Nova, Wilders doet er één voor Telegraaf/Geenstijl.
Maar ik denk niet dat het heel zinvol is. Het lijkt me duidelijker een beetje voorspelbare lijn uit te zetten en daar altijd naartoe praten. Partijen die relatief weinig magnetronvragen stellen en telkens terugkomen op een paar duidelijke uitgangspunten zijn veel succesvoller. SP: herverdeling, CDA: familiewaarden. Deze partijen doen het veel beter dan Wilders, Groenlinks en PvdA. Partijen met te veel magnetronvragen en geen duidelijke lijn.
op 27 10 2008 at 10:55 schreef Alf Berendse:
Peter, het probleem dat José Ortega y Gasse zo treffend omschrijft heet ‘bemoeiziekte’, een kwaal met epidemische omvang. Democratie is de tot staatsvorm verheven bemoeizucht.
op 27 10 2008 at 13:43 schreef smeets:
De hyperdemocratie komt voort uit het onvermogen om nog enigzins sturing te kunnen geven aan de ontwikkelingen in de maatschappij..Daarmee is de hyperdemocratie een teken van het einde van de democratie..
Democratie om de illusie van zeggenschap, legitimiteit en controle in stand te houden..
op 27 10 2008 at 13:56 schreef Ozymandias:
Wat je schrijft, klopt. En het is empirisch aan te tonen: maar liefst 73% van de kamervragen gesteld zijn naar aanleiding van een publicatie in de traditionele media.
Veel politici zijn er meer in geinteresseerd zich na mediarelletjes te profileren, dan dat ze zich concertreren op lange termijnsdenken.
De PVV en VVD spannen de kroon met respectievelijk 88% en 86% kamervragen nav het nieuws van de dag.
op 27 10 2008 at 14:08 schreef Peter:
Het is niet eens zozeer dat hyperactieve reageren op de media, dat ik erg vind. Het is die neiging om steeds maar weer nieuwe wetten te willen, terwijl de wetten die er nu zijn, prima voldoen om rellende voetbalsupporters, duwende kleuters, dreigende gelovigen en met konijnen en minderjarigen seksende volwassenen aan te pakken.
op 27 10 2008 at 15:00 schreef Aun:
Er valt natuurlijk weinig te doen voor Hollandsche politici omdat alles al in Brussel wordt besloten. Dus gaan ze maar op de inhoudloze populistische tour. Gasset was trouwens wel voorstander van diezelfde Europese staat die nu zoveel problemen lijkt te geven.
op 27 10 2008 at 15:21 schreef Saira:
Valt het niet reuze mee in de praktijk met die nieuwe wetten? Eerst moet de commissie gevormd, het onderzoek gepleegd en het rapport geschreven worden. En dan zijn we ik weet niet hoeveel jaar verder.
(Ik vind 1 liedje van mevrouw Atlas erg leuk, Mon amie la rose, daar doe ik in een romantische bui graag een buikdansje op)
op 27 10 2008 at 15:47 schreef Alf Berendse:
De neiging om steeds nieuwe wetten te willen heerst, zoals ook José Ortega y Gasse schrijft, niet alleen bij politici maar ook bij de burgers. De een wil de ander van alles verbieden, en men werkt toe naar het moment dat alles voor iedereen is verboden.
Dat politici steeds nieuwe wetten willen is begrijpelijk, het is hun verderfelijk werk, het is uitoefening van macht. Erger is dat het erop lijkt dat bijna iedereen rondloopt met een lijstje van handelingen die moeten worden verboden.
Drnomad schreef eerder en elders: Wat zien we gebeuren in de huidige tijdsgeest? Niet alleen bij politieke partijen, maar ook onder het volk wil men de eigen mening graag omzetten in wet of beleid. Iedereen heeft wel een verlanglijstje. Opinie omzetten in wet is wel iets anders dan moraal omzetten in wet. De tijdsgeest is er behoorlijk naar om special interests hun zin te geven, denk aan het rookverbod in de horeca.
En dat heet democratie. Ik ben van kindsafaan al anti-democratisch.
op 27 10 2008 at 16:00 schreef Peter:
Valt het niet reuze mee in de praktijk met die nieuwe wetten?
Nee, het wetboek staat nu al vol met wetten die elkaar tegenspreken en elkaar in de wielen rijden. Anti-discriminatie (modieus) tegen vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst, bijvoorbeeld. En wat dacht je van de antigodslasteringswet?
Dat verbod op seks met dieren komt er, het verbod op de nertsenfokkerij ook, of het moet inderdaad zo zijn dat nertsen straks worden gefokt voor hun vlees in plaats van hun pels.
Alf, welke staatsvorm mag dan jouw voorkeur genieten?
op 27 10 2008 at 16:45 schreef Roland:
Ik weet zo snel nix beters dan democratie. Probleem is dat een democratie in de praktijk ook een onbeperkte macht is. Met andere woorden: alles wat een meerderheid op een gegeven moment goed vindt wordt de norm en zo mogelijk beleid en zo mogelijk wet.
Probleem: de meerderheid heeft niet altijd gelijk.
Naar mijn mening zijn er zaken waar een democratie van af moet blijven. Niet omdat je er geen mening (of "moreel oordeel") over mag hebben (sterker nog: je mag zelfs gelijk hebben!), maar omdat je die mening niet aan anderen mag opdringen. Zie euthanie/abortus, roken in horeca et.
Absolute democratie is niet of nauwelijks beter dan absolute dictatuur. Wat is het verschil tussen de president van Iran die wat roept over een Deense cartoon of de Nederlandse democratische regering die wat roept over een cartoon van Nekschot?
Het snel komen met kamervragen heeft naar mijn idee voornamelijk te maken met een soort citatie-index en de pikorde binnen de fractie.
Daarnaast staat het pro-actief tegenover (met name) Telegraaf-lezers, die in grote getale zweven en derhalve prooi zijn.
Ook is het uiteindelijk het kenmerk van een beschaafd en ‘af’ land dat er over details wordt gezeurd. Elke ontsnapte TBS-er leidt tot kamervragen.
op 27 10 2008 at 17:09 schreef jimmy:
In Nederland hebben we tenminste nog de mogelijkheid voor kleine partijen om in een electoraal gat te springen. Zo confronteer je de zittende partijen in ieder geval.
Zeker, dat gaat wel eens mis en leidt tot absurde toestanden als de Partij van de Dieren, maar het geeft wel een bepaalde openheid van het systeem weer. In de VS, het VK of Frankrijk was zoiets gewoon onmogelijk geweest.
op 27 10 2008 at 18:35 schreef Alf Berendse:
Ik zie het probleem hetzelfde als Roland: de democratie heeft een onbeperkte macht. Democratie is slechts een methode om te bepalen wie de overheidsmacht heeft, maar doet in de huidige vorm niets tegen het fenomeen overheidsmacht.
Idealiter wordt die macht beperkt door de grondwet, in Nederland overigens niet, maar in een democratie kan ook de grondwet altijd weer worden veranderd. Het ideaal, voor mij, is verlicht despotisme met mij in de hoofdrol. Bemoeizucht is mij wezensvreemd.
Ik ben voorstander van een ‘minarchie’ of ‘nachtwakerstaat’, waarbij de overheidstaak zich beperkt tot zorgen voor veiligheid (defensie, politie en rechtspraak). Over details daarvan kan democratisch worden besloten (wel of geen JSF), het gaat om de grote lijn. En die grote lijn moet uitgaan van twee ‘onvervreemdbare’ rechten: het zelfbeschikkingsrecht en het eigendomsrecht.
De overheid treedt niet met wetgeving ‘pro-actief’ op, maar reageert met politie en rechtspraak op klachten van burgers over andere burgers:
1) politie onderzoekt of het zelfbeschikkingsrecht en/of eigendomsrecht zijn geschonden;
2) rechtspraak straft de dader.
Maar wat een burger dan niet mag, moet ook een overheid niet mogen. Eigendomsrecht weegt zwaarder dan discriminatie: als de overheid een discotheekeigenaar oplegt dat hij iedereen moet binnenlaten, dan schendt de overheid het eigendomsrecht. Dat is nu ook gebeurd met het rookverbod in de horeca. De eigenaar van een discotheek mag zelf bepalen wie hij binnenlaat. Als hij discrimineert kunnen burgers die zich daaraan storen oproepen tot een boycot van de discotheek.
Ik las eens over een mooi systeem: als drie burgers het eens zijn over een nieuwe wet, dan schrijven ze die op in het grote wetboek en is de wet van kracht. Maar als vervolgens drie andere burgers ertegen zijn, dan worden de wetgevende burgers gedood. Dat voorkomt dat een hoop gelul in wet wordt omgezet. En de laatste drie burgers hangen zichzelf op.
op 27 10 2008 at 20:19 schreef Peter:
Een verlichte dictatuur met mij aan het hoofd, daar droom ik ook van. En wat een paradijs zou dat zijn.
Denk maar niet dat ik de macht niet grijp als ik de kans zie. En ja, er gaan wat mensen verdwijnen. Maar dat is allemaal voor uw eigen bestwil en in dienst van uw geluk.
op 27 10 2008 at 20:35 schreef Aun:
Might makes right Peter.
op 27 10 2008 at 21:59 schreef Peter:
Gelukkig hebben we Frontaal Naakt nog, toch, Kishon?
op 27 10 2008 at 22:02 schreef kishon:
We hebben ook geen nieuwe wetten nodig ( althans… niet véél nieuwe wetten), maar het wordt wel hoog tijd dat de overheid de bestaande wetten eens gaat handhaven.
Op dit moment is Nederland een waar paradijs voor criminelen en voor lieden, die onze wetten en regels in feite verachten.
Zodra men merkt, dat de overheid net doet of ze het overtreden niet ziet ( uit angst of uit slapte of omdat de politiek besloten heeft te tolereren), is het hek natuurlijk van de dam, hetgeen wij nu allerwegen en op vrijwel alle levensterreinen zien gebeuren.
De politie is alleen nog maar pseudo-flink, als het erom gaat burgers hun vrijheid van meningsuiting te ontnemen of om hen door intimidatie ertoe te bewegen dat zij zélf stoppen met publiceren of protesteren.
Aan de weinige websites, die nog blijven bestaan, is zo onderhand geen kraak of smaak meer te ontdekken en ze zijn voornamelijk slaapverwekkend in hun brave en fantasieloze in-de-pas-loperigheid.
Polygamie, wat absoluut niet mag in Nederland, wordt dan wel weer oogluikend toegestaan en meer dan één huwelijk wordt zelfs gewoon ingeschreven!
Een jongen met een keppel op, die wordt aangevallen, krijgt dan bijvoorbeeld weer wel van de politie, waar hij naartoe gaat, te horen dat hij over een paar dagen maar weer eens moet langskomen.
Dat is erger dan een zwabberbeleid, het is puur onrecht voor de ene mens en puur pamperen van de andere mens en beide gedragslijnen gaan volstrekt voorbij aan wet en regels.
Wat we in feite zien is de ondergang van een cultuur.
Die ondergang is niet in de eerste plaats aan de te vele nieuwkomers te wijten, maar aan een overheid, die geen kaders en grenzen aangeeft en die zich, als ze dat al eens per ongeluk wél doet, gemakshalve stort op de aangepaste eigen burgers, van wie zij niet al te veel last te vrezen heeft en die de criminelen en de wat minder aangepasten in vrijwel alles beschermt en ontziet, wat eerder als een stimulans voor misdadigheid en onaangepastheid werkt dan als ontmoediging daarvan.
Ik zie dit ook niet op korte termijn goedkomen en ben voorbereid op een totaal verwilderde samenleving, waar alles wordt geduld behalve protest.
Dat een en ander in niets meer lijkt op mijn eigen Nederland, is evident.
Wat overblijft zijn een paar websites, waarop wat over sex gebabbeld kan worden en naar privé ontboezemingen gekeken kan worden en waarop iedereen het heel erg eens is met de politiek en met de media.
De dood in de pot, dus.
op 28 10 2008 at 07:00 schreef Alf Berendse:
Kishon lijkt problemen te hebben met polygamie. Dat is nu een voorbeeld van bemoeizucht. Waarom zou het niet moeten mogen?
op 29 10 2008 at 16:05 schreef Kishon:
En heeft de heer Berendse dan soms problemen met de wet, die polygamie wel degelijk verbiedt?
op 29 10 2008 at 16:22 schreef Peter:
Ja, zo kunnen we nog wel weken doorgaan. Alf heeft een probleem met die wet, omdat het een voorbeeld is van bemoeizucht, zoals hij hierboven schreef.
Nu willen we graag van jou horen waarom polygamie niet zou mogen. Ben ik zelf ook wel benieuwd naar.
op 29 10 2008 at 16:46 schreef Alf Berendse:
Kishon, inderdaad ik heb een probleem met de wet die polygamie verbiedt. Samenwonen met meerdere partners kan en mag wel, dus is de wet geen doorn in mijn oog, eerder een stupide, nutteloze wet.
Verder kan ik een hele reeks wetten noemen waar ik een probleem mee heb, omdat ze handelingen verbieden waar niemand mee wordt geschaad.
Nu jij weer, waarom moet polygamie verboden zijn? Wat gaat het een ander aan met hoeveel mensen iemand getrouwd wil zijn?
op 30 10 2008 at 19:49 schreef kishon:
Polygamie hoort bij primitieve tijden, toen de man nog niet aan zinvolle één op één relaties toe was en de dames voor hem gewoon gebruiksartikelen waren.
Ik kom, opmerkelijk genoeg, ook nooit en te nimmer dames tegen, die gehuwd ( willen) zijn met meerdere mannen tegelijk.
Die hebben hun handen al vol aan één levenspartner.
Waarom niet lekker doorgaan met ( langzaam )evoluëren en het bestaande verbod op teruggang naar wat gelukkig voorbij en over is handhaven – met sancties voor overtreders ervan?
Op deze manier gaan we misschien straks ook weer koppensnellen, aderlaten, zonder ondergoed rondlopen, onze behoeften in hoeken van de kamer laten vallen en onszelf slechts een keer per jaar, tegen Pasen, wassen en onze stijf van het vuil staande kleren verbranden?
Nooit gedacht dat het slechte geschiedenisonderwijs en de nog slechtere opvoeding mensen van de 21e eeuw zó snel terug zou kunnen werpen naar het peil van voorbije culturen.
op 30 10 2008 at 20:16 schreef Ozymandias:
Kishon,
Je stelt gelijk met primitieve tijden, aderlaten en koppensnellen, maar je geen enkel argument ingebracht waarom je het zo verwerpelijk vindt.
Koppensnellen maakt inbreuk op de lichamelijke integriteit van anderen. Aderlaten is dank zij wetenschap uitgebannen als een achterhaalde medische praktijk. Maar waarom moet polygamie verboden worden? Of dat mensen rondlopen zonder ondergoed? Jij gaat er a priori vanuit dat jij betere beslissingen kunt maken over de levens van anderen, dan dat zij dat zelf kunnen.
Je stelt het een en ander over ‘evoluëren’ (van de westerse beschaving?), maar is je weerzin naar polygamie werkelijk goed doordacht en verheven, of denk je alleen maar zo omdat het toevallig opgegroeid bent in een samenleving waar polygamie taboe is? Met andere woorden, sta je werkelijk voor vooruitgang en verlichting, of ben die je stiekem toch mee met de ‘brave en fantasieloze in-de-pas-loperigheid’?
En zoals je zelf al zegt, de animo voor polygamie is niet al te groot, dus waar maakt je je druk om?
op 31 10 2008 at 07:51 schreef Alf Berendse:
Kishon, Ozymandias maait wat gras voor mijn voeten weg, geeft niks, ik zal zijn en mijn vraag herhalen:
Waar komt jouw bemoeizucht vandaan? Waarom wil jij iets verbieden (polygamie) waar je geen last hebt? Morele superioriteit?
op 04 11 2008 at 11:05 schreef Saira:
In India en Himalayastaatjes zijn er volken (geweest) waar polyandry, dat is 1 vrouw met meerdere mannen, voorkwam.
Nooit gehoord van swingers en/of polyamory, Kishon? Daar zitter vast mensen, dus ook vrouwen, tussen die hun relatie een wat legalere status zouden willen geven als dat kon.
op 04 11 2008 at 11:22 schreef Peter:
Daar heeft Kishon vast geen boodschap aan. Hij vindt het gewoon primitief. Zo komen ook al die verboden en regelingen in Nederland tot stand, om te voorkomen dat mensen dingen gaan doen die andere mensen als Kishon vies, primitief, barbaars, onfatsoenlijk maar stiekem ook best wel heel erg opwindend vinden.
RSS