Caramel
Peter Breedveld
Illustratie: Alphonse Etienne Dinet
Caramel is een zoete bron van zinnelijk genot, maar ook een pijnlijk ontharingsmiddel. Die paradoxale combinatie levert een mooie scène op in de Libanese film Caramel, waarin hoofdpersoon Layale, gespeeld door de regisseuse van de film, Nadine Labaki, wellustig proeft van de caramel waarmee ze een moment later de sympathieke echtgenote van haar minnaar pijnigt, die nietsvermoedend haar schoonheidssalon is komen binnenwandelen.
De schoonheidssalon is Layales koninkrijk, het domein waar zij bijna onbeperkte macht heeft over de mensen die zij daarbuiten als haar meerdere moet erkennen. De echtgenote van de man op wie ze verliefd is, en ook de knappe politieman die haar op straat steeds op de bon slingert voor verkeersovertredingen. In de salon is de politieman aan haar grillen overgeleverd. Hij is er niet helemaal gerust op, maar schikt zich gelaten in zijn lot. Haar minnaar komt de salon niet in. Hij dwingt haar steeds, op bevel van zijn claxon, haar koninkrijk te verlaten en zich bloot te stellen aan de onrechtvaardige wetten van de buitenwereld.
Niet alleen Layale, ook haar werknemers genieten in haar salon van de vrijheden die ze buiten door de maatschappij worden ontzegd. Slechts op het werk kan de lesbische Rima zichzelf zijn, niemand dan haar collega’s kan Nisrine, die op het punt staat te trouwen, vertellen dat ze geen maagd meer is en de gescheiden moeder Jamale worden in de salon de vernederingen bespaard die zij als ouder wordend model krijgt te verduren.
Overigens is Layales koninkrijk niet compleet autonoom. In een veelzeggende scène komt er, terwijl zij bezig is de politieman van zijn snor te ontdoen, zomaar opeens een katholieke processie binnenvallen. Daarmee is haar macht over hem meteen gebroken. Hij staat onmiddellijk op uit zijn stoel om een kruis te slaan en mee te zingen, enigszins gegeneerd, dat wel.
Toen ik via Google informatie over deze film zocht, stuitte ik op twee kwalificaties die Caramel mijns inziens groot onrecht doen. De eerste was oosterse Sex and the City‘, de tweede voorspelbare chick-flick‘. De enige overeenkomst met Sex and the City is dat de film draait om een groep vrouwen. Maar de bordkartonnen personages in Sex in the City zijn allemaal afschuwelijk verwend en extreem onsympathiek, terwijl de vrouwen in Caramel van vlees en bloed zijn, en stuk voor stuk op hun manier innemende vechters uit noodzaak. Dat de film voorspelbaar zou zijn, slaat nergens op. Alleen al het feit dat de film in Beiroet speelt, en er met geen woord gesproken wordt over oorlog en etnisch-religieuze conflicten, mag toch behoorlijk verrassend worden genoemd. (Toch is het beeld van Beiroet in de film, volgens Labaki in een interview op de DVD, volstrekt realistisch.)
Daarnaast denk ik bij chick-flicks ofwel aan larmoyant zelfbeklag, ofwel aan oppervlakkige romantische komedies volgens een vast stramien, waarbij altijd sprake is van een misverstand dat vlak voor het einde wordt opgelost en die zonder uitzondering romantisch’ noch komisch’ zijn. In Caramel draait het om chicks‘, dat klopt, en die hebben problemen in de liefde, klopt ook, maar die problemen worden veroorzaakt door de hypocrisie en de taboes in een onrechtvaardige samenleving. En dan komt het meest onvoorspelbare: Labaki kaart die onrechtvaardigheid aan zonder te verzanden in het pathetische zelfbeklag waar vrouwen patent op lijken te hebben en met een behoorlijke dosis subtiele humor, zelfspot ook. Nooit zag ik het lijden van vrouwen zo zinnelijk verbeeld.
In de film ook geen spoortje mannenhaat, integendeel. De mannelijke personages zijn allen sympathiek en zachtaardig. Zelfs voor de autoritaire politieman die Nisrine en haar verloofde Bassam arresteert omdat ze ’s avonds laat samen in Bassams auto zitten te praten en daardoor verdacht’ zijn, is sympathie op zijn plaats omdat de opstandige Bassam hem feitelijk weinig keuze laat met zijn grote mond (Zelfs God kan mij niet uit mijn auto laten stappen, provoceert Bassam).
De enige echte zakkenwasser in de film, Layales minnaar, komt nooit in beeld.
Labaki zegt in het interview ook dat ze niet is geïnteresseerd in een aanklacht tegen mannen. De hele samenleving is schuldig, zegt ze. Vaak zijn het juist de vrouwen die elkaar het scherpst controleren en veroordelen. Kijk aan, dat zeg ik nou ook altijd. De grootste vrouwenonderdrukkers zijn vrouwen, waar ook ter wereld.
Caramel is een juweel van een film. Ik kan nauwelijks geloven dat het het regiedebuut is van Labaki, en dat de acteurs in de film allemaal amateurs zijn, verbaasde me ook, want ze spelen weergaloos. De mise en scène is subliem, de belichting warm en zacht, de montage en de timing zijn feilloos en ook de soundtrack (Satie-achtige muziek met oosterse accenten) is erg mooi. Bovendien is alleen al het kijken naar het kijken van Labaki en haar tegenspeelster Yasmine Elmasri (mooie ogen!) een hemelse ervaring. Waren alle vrouwenfilms maar zo.
Ik had nooit van Caramel gehoord en nam de film uit de videotheek mee vanwege de prachtige hoes met daarop een in warm, gouden licht badende Labaki in een sexy jurk. Wat een geluk dat er niet zo’n mistroostig affiche op de voorkant staat dat het filmhuisgenre zo typeert, dan had ik veruit de mooiste film, die ik dit jaar tot nog toe heb gezien (zelfs beter dan Hellboy II!) gewoon gemist.
Peter Breedveld ziet bijna alleen maar ravissante vrouwen op de nieuwsfoto’s en filmreportages uit Libanon en begrijpt dus niet waar Libanese mannen de tijd vandaan halen voor hun etnisch-religieuze geëikel.
Algemeen, 04.10.2008 @ 14:34
9 Reacties
op 04 10 2008 at 15:55 schreef Ozymandias:
Niet dat ik zo ontzettend veel interesse heb in de film die je bespreekt, maar ik vond het een heerlijke recensie om te lezen, Peter. Vooral om hoe je uithaalt naar Sex and the City, filmhuisfilmhoezen, vrouwen die vrouwen onderdrukken en ‘etnisch-religieuze geëikel.’
op 04 10 2008 at 15:56 schreef piet b:
ik ga ‘m meteen halen. Vanavond lekker met mijn vrouw bekijken.
op 04 10 2008 at 16:04 schreef Loor:
Sex and the City was een briljante serie, die het genre chick-flick wel degelijk oversteeg. De film ervan heb ik nog niet gezien, die schijnt tegen te vallen. Maar dit is inderdaad een nieuwsgierig makende recensie, Peter. Waar huur je zo’n film? Toch niet in een reguliere videotheek?
op 04 10 2008 at 16:28 schreef Peter:
Ik heb ‘m bij de reguliere videotheek gehuurd, Loor. Je kunt ‘m ook kopen. Ik ga dat in elk geval zeker doen.
op 05 10 2008 at 10:08 schreef Rena:
Gisteravond deze film gezien. Heerlijk warme film, veel humor en mooie muziek. De vriendschap tussen de vrouwen komt over als eerlijk en ze zijn elkaar behulpzaam.
Zien!
op 05 10 2008 at 12:34 schreef Mo:
Bedankt voor de tip, we gaan de film zeker bekijken. Mijn complimenten m.b.t. de illustratie. Olieverf? Ik ga eens even googlen op de naam van de kunstenaar.
op 05 10 2008 at 18:15 schreef Liz:
Ja, lekker makkelijk, beweren dat het altijd de vrouwen zijn die vrouwen onderdrukken. Lekker makkelijk, Peter, als een pasja vanaf de zijlijn.
op 05 10 2008 at 19:05 schreef Peter:
Ik schreef niet dat het altijd vrouwen zijn, maar dat vrouwen de grootste vrouwenonderdrukkers zijn, Liz. Goed lezen.
En da’s inderdaad makkelijk om te beweren, omdat het gewoon waar is. Het zijn jullie beste vriendinnen die jullie de anorexia en de schaamlipcorrecties injagen, in het boek Wild Swans van Jung Chang zijn het de moeders die de voeten van hun dochters verbrijzelen en inbinden, in Hassnae’s ontmaagdingsverhaal is het de moeder van de aanstaande bruid die haar dat belachelijke doekje geeft om aan te tonen dat ze nog maagd was voor de huwelijksnacht. Ik las dat de besnijdenis van meisjes in Somalië wordt gedaan door moeders, vaak tegen de wil van de vaders in.
Face it, de grootste vijand van de vrouw is de vrouw.
Hoezo ‘pasha langs de zijlijn’?
op 05 10 2008 at 21:43 schreef Mo:
@Liz: Ik kan me wel vinden in de mening van Peter. Wanneer vrouwen blijven toestaan dat meisjes besneden mogen worden, stemmen ze er eigenlijk mee in. Niet in opstand komen betekent toestaan. Met name moeders, zelf vrouw, willen toch niet dat hun dochters lijden hetzij wegens religie of zo niet erger, wegens het schoonheidsideaal. Ook vrouwen onderling zijn zo walgelijk kritisch naar en op elkaar, dat ze elkaar een minderwaardigheidscomplex aanpraten. Mannen maken zich over het algemeen niet zo druk, vrouwen wel. Uitzonderingen daargelaten, maar dan…uitzondering bevestigd de regel.
Helaas kan ik niet meer op de naam van de film komen, maar onlangs heb ik op Canvas een prachtfilm gezien over een islamitische stam in Afrika. De dochter van een moedige vrouw stierf aan de gevolgen van een besnijdenis. De besnijdenis werd gedaan met een bot, roestig mes. Ze kwam in opstand, doorstond de zweepslagen en riep de rest van de vrouwen op om het te stoppen. De vrouwen die de besnijdenis uitvoerden moesten hun mes in een doek leggen en de doeken met daarin de messen werden op een brandstapel gegooid. De mannen van de stam protesteerden even, ook haar eigen man, maar haar eigen man was wel degene die de zweepslagen stopte. De kentering was zichtbaar, de groei van de mensen was begonnen. Een zeer mooi en ontroerend verhaal. Zodra ik de titel van de film weet, zal ik het zeker hier plaatsen.
RSS