Schaf kunstacademies en -subsidies af
Frans Smeets
Illustratie: Phil Henderson
Toen ik Art Amsterdam bezocht en vervolgens naar buiten ging voor een wandeling door Amsterdam, bekroop me het gevoel dat er iets niet klopte. Bij een later bezoek aan een galerie in de Witte de Withstraat in de Baarsjes voelde ik dat weer. Terwijl wij, blanke vogels, met de rug naar schilderijtjes elkaar stonden te overtroeven met hip zijn, hingen aan de overkant Noord-Afrikaanse jongeren met verbazing naar ons te kijken. Alsof een nieuw diersoort hun territorium had betreden. De afstand was slechts tien meter, maar de Berlijnse muur zou gemakkelijker te beklimmen zijn.
De ‘Witte de With’ heet ‘jong en cultureel booming‘ te zijn, maar ik zag slechts culturele apartheid op de vierkante centimeter. Een totale desinteresse van de galeriebezoeker tegenover vijandigheid. Door die jongeren wordt kunst gezien als iets van de blanke heersende klasse en bovenal onbegrijpelijk. Ze weten dat de culturele invasie van de Witte de With waarschijnlijk de opmaak is van een geleidelijke volksverhuizing naar buiten de ring van Amsterdam. Het werk in de galerie was trouwens datgene wat je overal al tientallen jaren ziet.
Wie regelmatig op zoek gaat naar moderne beeldende kunst, treft in het algemeen het publiek van het succes; vanaf middelbare leeftijd, blank en geslaagd, dit alles inclusief de geadopteerde knuffelneger met bril. Grootkenners van New-York, Barcelona, Buenos Aires en andere wereldsteden, maar nog nooit in Osdorp geweest. De winnaars van de globalisering die zich een uitje gunnen in intellectuele arrogantie. En daar hoort natuurlijk ook het juiste prijskaartje en een gebouw en locatie met aanzien bij. Moderne kunst als speeltje van de heersende klasse.
Onder deze top bevindt zich een veelheid aan armlastige galeries en handelaartjes die zich gespecialiseerd heeft in het uitzoeken van het juiste kunstwerk dat òf goed past bij de kleur van de sofa, de aangelegde vijver, òf als aangeprate investering.
En dan ..De Kùnstenaar! En masse uitgepoept door de academies, waarbij meestal niet de kwaliteit, maar de kwantiteit voorop staat. Want welke onzekere puber wil er nou niet de status van kunstenaar hebben? De kunstenaarstatus als blanke bling-bling. En zo is het circus compleet.
“Kunst is, en dat behoren wij maar te begrijpen.”
Meestal wordt er echter niets begrepen van wat er aan de muren van moderne musea hangt. De dwangmatigheid van kerkelijke stilte smoort elke discussie en houdt de humor buiten de deur. Heiligheid en verhevenheid tart je immers niet, laat staan dat je er grappen over maakt. In het museum houd je je mond, net als in de kerk. Bovendien hebben we daar immers de kunstcritici voor, die ons op gezette tijden en volgens de juiste patronen onderrichten welke verhevenheid aan de onbegrepenheid ten grondslag ligt.
Mensen buiten het circus excuseren zich al bij voorbaat. Ik heb geen verstand van kunst, of Kunst interesseert me niet. Nooit is de kunst schuldig, maar altijd de toeschouwer. Een erg vreemde constructie die alleen in deze sector voorkomt. Een wazig verhaaltje over de motieven en achtergronden van de kunstenaar moet de laatste afvalligen en twijfelaars wijzen op hun eigen ongeloof. Oh ja, zo kun je het ook bekijken. Alsof je naar een slechte film gaat die goed wordt door de uitleg.
Gaat het dan ook nog over de schoonheid en het waarom van de kunsten?
Nee, dus. In werkelijkheid worden keuzes niet gedreven door de dynamiek van samenleving en tijd, schoonheid of de persoonlijke emoties van de maker, maar door geld, status en macht. Het gemaakte object is hieraan onderhevig. Het is vooral de economische waarde en de internationale status die bepalen wie de uitverkorenen mogen zijn. Het maakt dus niet uit wat getoond wordt. Als Oezbekistan nu economisch booming was, waren niet de Chinese- maar de Oezbeekse kunstenaars hot‘. Kunst volgt simpelweg het geld.
Het probleem is echter om in deze situatie je legitimiteit als drager van de moderniteit in de kunst te handhaven en om subsidiestromen te rechtvaardigen. Immers, je eigen publiek behoort tot een kleine homogene en geslaagde groep in de samenleving die geen enkele vorm van subsidie behoeftigt. Verklaart dit misschien de overtrokken behoefte om jongeren en allochtonen aan de moderne beeldende kunst te binden? In de tijd van de vergrijzing zijn zij immers slechts een kleine groep die bovendien financieel niet al te sterk is. Je hebt ze eigenlijk niet nodig. Is het om de legitimiteit van vernieuwendheid? Zelf denk ik van wel.
Vaak zijn de uitingen om jongeren te trekken stuitend te noemen, zoals een Andy Warhol Lounge Party alleen de naam al. Het is erg triest om te zien hoe oudjes geforceerd hip gaan doen bij een kunstenaar uit hun’ tijd. Terwijl de gespierde neger met peniskoker voorbij huppelt (hoe gênant), zitten de sponsoren, netwerkers en iedereen die een belang heeft speels geshockeerd te zijn. Waarschijnlijk denken de jongeren: Wat een sukkels en gelijk hebben ze. En natuurlijk zijn ze er als je een party organiseert. Maar wat schiet je er als museum artistiek nou eigenlijk mee op, behalve jezelf geforceerd een dienst te bewijzen?
Ook het aandringen van de kunstwereld op onderwijs vind ik erg betuttelend. Ze begrijpen het niet, dus moeten we ze het leren. De heilige kunstenaar en zijn object zijn wederom onschuldig. Ouders vinden het natuurlijk prachtig dat hun kind in plaats van handvaardigheid nu kunstonderwijs krijgt. Want, misschien schopt hun kroost het zelfs tot ‘Kùnstenaar’. En als ze het dan nog steeds niet willen begrijpen, worden ze er wel met de haren bijgesleept door allerlei gemeentelijke convenanten en schooluitjes. De kunstenaar bewijst zijn maatschappelijke nut, de ouders worden gestreeld in de gewichtigheid van hun kroost, de musea krikken hun bezoekersaantallen kunstmatig op en de politiek kan haar subsidies rechtvaardigen. Iedereen tevreden.
Behalve de geforceerde zoektocht naar jong en hip zie je ook een overdreven hang naar het internationale. De kunstwereld heeft zich gedienstig en gewillig laten opnemen in de nieuwe machtsorde van de globalisering. Daarmee is zij echter ook een onderdeel van deze wereld geworden. Een artistieke multinational dat zich als een hitsig hondje tegen het bedrijfsleven aanschuurt. Je kunt geen musea meer bezoeken of ze worden mogelijk gemaakt door de businessclubs en de ABN/AMRO-, Fortis- en Rabobanken van deze wereld. Natuurlijk zullen musea altijd zeggen dat dit geen invloed heeft op de gemaakte keuzes. Maar dit is een farce. Alsof de nieuwe omarmde wereld geen ideologie en taboes herbergt. Keuzes worden afgevlakt, omdat er belangen te dienen zijn. Niet het object, maar de internationale status van de kunstenaar lees musea is bepalend voor de artistieke keuzes die gemaakt worden. Immers, hiermee hangen ook de geldstromen samen.
Er wordt zeker geprobeerd hedendaagse items op te pakken. Een voorbeeld hiervan is de expositie Genesis over wetenschap en kunst in het Centraal Museum in Utrecht. Een fantastisch onderwerp dat blijft steken in de keuzes van het museum. Bezoekers krijgen dan onder andere de ‘wereldkippen’ (cosmopolitan chicken project) van de Belgische kunstenaar Koen van Mechelen te zien. Kippen die in ‘scharrelende onschuld’ vragen moeten oproepen over ‘de moraal van genetische manipulatie, globalisering en multiculturaliteit’. Het blijft ‘o ja’-kunst. Het onderwerp raakt, maar het werk zelf is van het bekende gaapniveau, al zal in de museale stilte niemand dit direct zeggen.
De mensen van de overkant in de Witte de With bij uitstek producten van globalisering en multiculturaliteit – komen echt niet naar een gekruiste kip kijken. Het staat te ver af van hun leefwereld en bovendien vinden ze het waarschijnlijk dom. De gekruiste kip staat dan ook meer symbool voor de kunstenaar en de kleine geglobaliseerde wereld waarin hij zelf vertoeft; een omheinde kippenren waar alle uitverkoren rashennetjes van over de hele wereld mogen komen kakelen naar de rest van de wereld.
Kunst die gedragen wil worden door de omgeving waarin zij zich toont zou bereid moeten zijn deze omgeving ook toe te laten in haar keuzes. Ik propageer daarbij niet voor een democratisering of popularisering van de kunst, maar voor een dynamiek die de curatoren, musea, galeries en kunstenaars zal dwingen om naar buiten te treden, de samenleving in te gaan en zich bovenal kwetsbaar op te stellen. Om dit te bewerkstelligen zijn een aantal veranderingen nodig zoals het beëindigen van subsidies en de afschaffing van de academies. Het overgrote merendeel van de kapitaalkrachtige bezoekers kan de entreekaartjes makkelijk zelf betalen. Het zou de museum veel meer dwingen om een keuze te maken tussen het zijn van een artistieke multinational of een museum dat uiting wil geven aan de wereld om haar heen.
De afschaffing van de academies zal een positieve wending geven aan de kwaliteit van hedendaagse kunst. Het zou de kunstenaar dwingen naar buiten te treden in plaats van zijn ontwikkeling te staven binnen de eigen homogene groep. Het zal tot kunst leiden die niet ge(mis)bruikt wordt ter ere en glorie van de maker zelve, maar kunst die in bescheidenheid en oprechtheid uiting wil geven aan de wereld om haar heen. De kunstenaar kan zich niet meer verschuilen achter zijn diploma, maar moet aangeven waarom hij pretendeert kunstenaar te zijn.
Als laatste pleit ik voor een andere houding van het publiek ten aanzien van moderne kunst. Ga de discussie aan, want kunst is niet heilig. Laat je niet wegdrukken in de museale stilte of wegzetten als onwetende. Neem desnoods een tomaat mee of pimp dat grote beeld op die rotonde bij je in de buurt. Een kritisch en assertief publiek is noodzakelijk voor een levende kunstwereld. Het is uiteindelijk alleen de toeschouwer die de stilte kan verdrijven.
Frans Smeets, zelf kunstenaar, heeft dit voortreffelijke beeld van Bono gemaakt.
Algemeen, 12.06.2008 @ 18:06
18 Reacties
op 12 06 2008 at 18:40 schreef sikbock:
goed en venijnig stukkie! hulde
op 12 06 2008 at 21:22 schreef Henk:
Kunst is nep.
op 12 06 2008 at 23:14 schreef Max J. Molovich:
Prachtig stuk. Heeft dat echt plaatsgevonden, zo’n Andy Warhol Lounge Party?
Aan de andere kant, is zo’n zichzelf bedruipende kunstelite, inclusief de academies, juist niet nodig om je tegen af te kunnen zetten?
op 12 06 2008 at 23:45 schreef Conan:
Kunst subsidiëren is een curse in disguise. Het verstoort de begrenzing van de creatieve fantasie door de commerciële realiteit.
In de gesubsidieerde en academische kunst telt Nederland internationaal niet mee. Daarentegen staan er wel pakhuizen vol artistieke uitingen die niet eens tegen materiaalprijs verkocht kunnen worden.
Commercieel rizzelt het van de Nederlanders in de creatieve wereldtop. Ze zijn zwaar oververtegenwoordigd bij industrieel en kleding ontwerpers. De Nederlandse architecten behoren tot de beste van de wereld. In de muziek van deze tijd, de House, zijn de Nederlandse DJ’s onovertroffen.
Inderdaad, schaf kunstacademies en subsidies af!
op 13 06 2008 at 01:10 schreef Rens:
Alle kunst is volkomen nutteloos. (O. Wilde)
op 13 06 2008 at 08:08 schreef smeets:
Aan Max.J. Molovich,
Het kan nog erger: Een pyjamaparty: zucht!
Zie:
http://n8.nl/blog/2007/12/13/naar-bed-met-andy/
Nee, ze zijn niet nodig. Je ertegen afzetten is onmogelijk. Ze zien alleen zichzelf en hun eigen groep.
des groets Frans
op 13 06 2008 at 10:51 schreef babs:
Gisteren een biertje gedronken met de enige echte kunstenaar die ik ken. Een 25-jarige Argentijnse ober die elke week 2 doeken maakt en probeert te verkopen op het museumplein in Sevilla. Stierenvechters en Flamencodansers met name. En het is allemaal echt. Hij moet schilderen; leeft voor niks anders, hij kan schilderen; alles in zijn doeken beweegt en hij is totaal oprecht in zijn onderwerpkeuze; de actie en emotie van flamenco en stierenvechten is precies wat hij uit wil drukken.
v.a. 300 per doek, elke zondagochtend, museumplein Sevilla.
op 13 06 2008 at 12:23 schreef ReneR:
Kunst is een kwestie van smaak vooral.
Maar ik heb vele uitingen ervan nooit begrepen. Moet je daar dan een jarenlange studie voor volgen om het dan toch uniek of mooi te kunnen vinden? De oude meesters hadden de kunstacademie niet nodig; hooguit een leermeester die het talent kon zien.
Want het draait om gevoel en talent. Tegenwoordig schijnt het dat je beide mag ontberen. Het is als het praatje van een colporteur. Zolang het verhaal maar aan de man kan worden gebracht.
op 13 06 2008 at 13:06 schreef Yek:
Okay heer Smeets, laat ze een Echts poepie ruiken!
groet van ambachtelijk fotomaker Yek (sinds kort gevestigd op hoek Witte de Withstraat)
op 13 06 2008 at 13:36 schreef Frank Los:
Ach die lieve Frans toch. Waar maak je u zich toch allemaal druk om? Ik doe allemaal kreatieve dingen. Ik verdien er leuk geld mee. Ben ik een hoer? Ben ik een kunstenaar? Wat doet het ertoe? Ik leef.
op 13 06 2008 at 14:37 schreef Max J. Molovich:
Ah. De Supperclub. Ik had al zo’n vermoeden. Jaren geleden één maal geweest, en toen liepen er ook al negers met peniskokers rond. Het is ongelooflijk.
op 13 06 2008 at 16:15 schreef renzo:
Ik zal eens reageren met oud werk:
29 augustus 2007
over luie kunstbroeders
in de Volkskrant, een artikel van Rutger Pontzen:
"amsterdam – Een groep van 373 kunstenaars, onder wie bekende namen als Rineke Dijkstra, Joep van Lieshout en Peter Struycken, keert zich tegen het beleid van de twee grootste publieke kunstfondsen, het Fonds voor Beeldende Kunst, Vormgeving en Bouwkunst (Fonds BKVB), en de Mondriaan Stichting. Tezamen verdelen deze fondsen jaarlijks zon 35 miljoen euro aan rijkskunstsubsidies.
In een brief aan de directeur van het Fonds BKVB, Lex ter Braak, hekelt de groep het vermeende voornemen van beide fondsen de individuele subsidies af te schaffen of nog meer in te krimpen. Deze maatregel zou kunstenaars dwingen laagbetaalde baantjes aan te nemen die het ze schier onmogelijk maakt om zich artistiek en professioneel te ontwikkelen.
Aanleiding voor de brief, die op initiatief van de kunstenaars Lisa Couwenbergh en Ewoud van Rijn werd geschreven, zijn bijdragen van Ter Braak en Mondriaan-directeur Gitta Luiten aan het boek Second Opinion, dat eerder dit jaar verscheen. Daarin bepleiten zij herziening van het subsidiesysteem, omdat dit zou leiden tot middelmatige kunst en te afhankelijke kunstenaars"
Zij vinden dat kunstenaars als lui worden voorgesteld in het epistel van Ter Braak. Nou dat vind ik ook.
Wat denken kunstenaars toch verheven! Wat voelen ze zich beter. wat is er verdorie mis met laagbetaalde baantjes? waarom zou je je dan niet kunnen ontwikkelen?
Dat wil ik hen zeggen. Verdorie zeg, muzikant Spinvis werkte jarenlang bij de post om zijn gezin te onderhouden, voordat hij succes kreeg. Dat kunnen jullie, potsenmakers van Nederland, ook. waarom moeten wij jullie hobby financieren? Mijn hobbies worden ook niet gesubsidieerd hoor
Tekenend is een interview in Nieuwe Revu (nr.32, 2007). Britt Stubbe interviewt Spinvis en komt op zeker moment met de geniale vraag of zijn vrouw, na al die jaren posterijen, niet vond dat hij eens echt werk moet zoeken.
Zo, dus zo denkt menig journalist: postwerk is geen echt werk. Bah, wat een neerkijken.
Spinvis gaf het geweldige antwoord dat bij de post werken echt werk is.
Ongelooflijk hoe deze mensen neerkijken op laagbetaald werk. Ik kan het hen vertellen: als dat laagbetaalde werk niet gedaan wordt, dan stopt de samenleving abrupt, terwijl als er wat minder kunst gemaakt niemand dat zal merken.
Ik kots op deze mentaliteit. Het is duidelijk: deze kunstenaars zijn bepaald geen levenskunstenaars en houden liever hun hand op. Maar het ergste is wel het neerkijken op een bepaald werk. Al die kunst heeft deze kunstenaars niet gebracht tot ook maar enige zinnige levenservaring, dat blijkt wel.
op 13 06 2008 at 16:57 schreef Gerrit Cnossen:
Nog ff wachten .. maar
" Het Officiële Museale Cirquit.. ?! " krijgt vast en zeker een Waterhoofd en is bang dat dat gaat ploffen .. (Ze danse nog ff op de Vulkaan van belangrijkheid.. ) en dat ze vervolgens dat water slechts voor menselijke maat prijzen aan de man zal moeten brengen .. hun inferieurdere
" Domme massa.. " weer zal moeten
" ontmoeten .."
op 14 06 2008 at 11:23 schreef Saira:
Subsidies afschaffen, omdat iedereen de plicht heeft zijn/haar eigen broek op te houden. Als je gezond van lijf en leden bent, hoor je niet op de zak van een ander te teren.
Kunstacademie’s hoeven niet afgeschaft te worden. Het moet m .i.mogelijk blijven dat iedereen een aantal jaar kan studeren naar eigen interesse. Maar daarna gewoon zelf verantwoordelijkheid nemen en desnoods spreekwoordelijk gaan vakkenvullen bij de Appie, dat moeten de afgestudeerden van de "zwaardere" studies ook.
op 14 06 2008 at 19:18 schreef wout eenhoorn:
Heerlijk stukje. Altijd gedacht dat ik de enige was die er zo over dacht. Durfde dat eigenlijk niet zeggen uit angst voor een imbeciel uitgemaakt te worden.
Mijn dag kan niet meer stuk.
op 15 06 2008 at 08:03 schreef Rigo Reus:
Van gekruiste kip naar gekruisigde kikker (ik heb het over de beeldende kunst:plastieken, schilderijen etceters)- ah, wat kan kunst toch heerlijk zijn. Ik dacht trouwens te signaleren dat de tendens heutzutage is om de kunst wat meer te relativeren. En dat vind ik een goeie ontwikkeling: motiveer de aanschafprijs maar. Kunst is gewoon 1 van de onderdelen van ons dagelijks leven, niet iets heiligs of verhevens.
op 15 06 2008 at 20:10 schreef Daan:
Kunstacademies moet je niet helemaal afschaffen, maar je moet er in plaats van doezend, maar 4 handhaven (Groningen, Amsterdam, Arnhem en Rotterdam)
Vervolgens moet het niveau naar universitair niveau worden opgekrikt (dat is ook de reden dat ik Den Haag niet noem, er is geen Universiteit in Den Haag, Arnhem kan met de Radbout universiteit in Nijmegen gaan samenwerken).
Dat betekend dat kunstenaars niet alleen ‘leuk en interessant’ broddelwerk moeten maken, maar ook theoretisch en inhoudelijk worden uitgedaagd. Inclusief degelijk Kunsthistorisch onderwijs, Semantiek, Filosofie, Sociologie en Geschiedenis. Wat mij betreft ook een pakket met Beta vakken op universiair niveau. Daarnaast moet een eindwerk de waarde van een thesis hebben, inclusief verantwoording op niveau.
In bijna ieder land is kunstacademie een universitaire studie, waarom niet in Nederland. Voor iedere leuke creatief zonder de nodige bagage en intelligentie is er het grafisch lyceum en een ratjetoe aan HBO opleidingen zoals ‘kunst& management’ en ‘Mode en Marketing’ (die zijn er immers nu ook al bij de doezend)
Verder ben ik van mening dat Striptekenen ook gewoon een afstudeerrichting binnen ‘illustratie’ en/of ‘grafisch vormgeven’ en/of ‘autonoom schilderen’ moet zijn. :p
op 22 06 2008 at 13:07 schreef filantroop:
Vroeger had je twee Academies voor Beeldende kunsten waar de docenten professor waren. Eén in Amsterdam en één in Maastricht. Eén van die Professoren heb ik redelijk goed gekend.
Toen ergens in de jaren tachtig de adjunct-directeur van de Haagse Academie voor Beeldende kunsten mij toeriep dat niet talent maar intelligentie het criterium voor toelating was op die academie, was ik een gewaarschuwd mens. Hoe ze deze eigenschap indiceerden was mij echter een raadsel. Een IQ-test?
Dat deze adjunct voordien zelf nooit iets indrukwekkends op kunstgebied het levenslicht had laten zien, deed me meteen al vermoeden dat hij zijn functie aan zijn grote intelligentie te danken had, ondanks dat die me nooit tevoren opgevallen was.
Het was de tijd dat jonge Russen naar Nederland kwamen om hier hun geschilderde bloemen te verkopen om van de opbrengst ervan moderne kunst te leren maken op een Nederlandse academie. In de Sovjet-Unie was dat namelijk onmogelijk, en in Nederland was het aantal academies waar men nog realistisch kon leren schilderen beperkt tot twee: Artibus te Utrecht, en Minerva te Groningen.
Sindsdien is kunst steeds verder weggedreven in een overheidsideologie. Zeg maar, de tegenovergestelde weg van het culturele staatsdirigisme in het derde rijk en de Sovjet-Unie, met als slimme wegbereiders de BKR, en de latere Individuele Kunstsubsidie.
En volgens mij zucht ons land daar nog steeds onder.
RSS