Buitenbeentjes
Lydia Vermeer
Volgens mijn grootvader is er soms een zieke, psychopathische tolerantie in dit land. Hij heeft ene Anton en ene Marcus gekend. Beiden politieke leiders en beiden aanhangers van een buitenlands terroristisch regime. Anton kon alleen degenen overtuigen die al overtuigd waren, Marcus was gevaarlijker. Hij had een geheel eigen waarheid.
Marcus was zelf afgereisd naar Parijs, had geen guillotine gezien en dus was Robespierre een groot mensenvriend. In Odessa had hij samen met Bernard Shaw gedineerd en van terreur en hongersnood niets gezien, dus waren Lenin en Stalin grote mensenvrienden. De broer van de Nederlandse minister-president was zo enthousiast over de nieuwe dageraad dat hij was vertrokken naar Moskou om te helpen met de aanleg van de metro. Hij was door de geheime politie doodgeschoten, maar ja, zei Marcus, als je een omelet wilt bakken moet je eieren breken.
Naar Anton luisterde nooit iemand, dat was te voorspellen. Maar Marcus was de clown van het parlement en kon op zo’n grappige manier schelden op de regeringen van de westerse democratieën dat veel mensen zich over hem amuseerden.
Anton had de pech dat zijn grote idool zijn land kwam bezetten. Marcus heeft ook wel eens gedroomd over grote macht, maar dat liep anders. Gelukkig maar. Wel kon hij blijven volhouden dat hij, nadat Duitsland in oorlog was geraakt met Rusland, persoonlijk de Duitsers uit Nederland had gejaagd.
Anton had geheuld met de vijand, werd ter dood veroordeeld en geëxecuteerd. Marcus heeft ook geheuld met de vijand, maar zijn land was niet door zijn grote idool bezet en hij kreeg geen straf. Sterker, een pressiegroep, aanhangers van hem, kreeg gedaan dat hij geëerd werd en dat een zaal van het parlement naar hem werd genoemd. Een raar verhaal van Opa. Zou hij aan het dementeren zijn? Maar hij zegt ook dat er eens een Stalinlaan in Amsterdam is geweest, die nu Vrijheidslaan heet. Hij hoopt dat het met die zaal ook zo zal gaan.
In de jaren dertig moest je nog erg oppassen als je opvattingen had die afweken van de heersende burgerlijke moraal. Voorlopers van nieuwe stromingen zijn soms eigenwijze mensen, worden soms maatschappelijke buitenbeentjes, op hun beurt intolerant tegenover andersdenkenden. Mijn opa zegt dat de zogenaamde vrijdenkers de wijsheid in pacht meenden te hebben. De eerste vegetariërs waren volgens hem erg onverdraagzame mensen.
Soms is het volgens hem andersom. Iemand voelt zich een maatschappelijke rebel en wil dat blijven. En wil daarom graag tegen het zere been van de conventionele burgers schoppen. Sommige museumdirecteuren zijn zo volgens hem. Hoe gekker het idee is waar iemand mee aan komt zetten, hoe meer kans hij heeft het etiket te krijgen van een achtenswaardig modern kunstenaar. Touwtjes, uit de muur naar beneden hangend. Een partij oud roest. Een blikje uitwerpselen. Of gewoon een vlak met rode verf. Zouden er veel landen zijn waarvan de overheid ten gunste van de verloedering van de kunst en de bespotting van de beschaving subsidies beschikbaar stelt?
Fragment uit Terug naar Ariadne: bespiegelingen van een naaktmodel, uitgeverij Panta Menei, 1998.
Algemeen, 30.10.2007 @ 14:26
31 Reacties
op 30 10 2007 at 18:30 schreef Paardestaart:
Ja hoor – het hele westen.
Maar dat is aan het veranderen, geloof ik
Ach – wat een woeste oorlog zal er straks over de wereld razen..
op 30 10 2007 at 22:21 schreef Theo Ichtus:
Vanwaar zo’n apocalyptisch visioen Paardestaart?
De beschaving ten einde of cultuurpessimisme vanwege overbevolking en uitputten der natuurlijke rijkdommen?
Ik weet NIET wat er morgen gebeurt. Dat houdt het boeiend, vind ik.
op 30 10 2007 at 22:48 schreef Philippine:
Theo Ichtus, fijns. Dan kunnen we toch rustig gaan slapen.
op 30 10 2007 at 23:30 schreef Paardestaart:
Waarom?
Omdat ik het idee heb dat zo’n groot deel van de bevolking in de europese landen aan de kant staat en in het ootje genomen wordt voor wat betreft het landsbestuur en de inrichting van zijn eigen bestaan, dat er geen manier meer is om dat nog recht te breien, zonder de hele boel op zijn kop te zetten..
Als mensen geen vat meer hebben op hun eigen bestaan, en geen vertrouwen meer hebben in regering en pers ondermijn je het sociale contract dat maakt dat mensen bereid zijn om loyaal samen te werken.
Van dat vertrouwen en die loyaliteit wordt ernstig misbruik gemaakt door onze bovenbazen, die nu eenmaal het idee hebben dat zij over òns kunnen beschikken, en daarom hun plannen doorzetten doormiddel van leugen en bedrog.
‘We the people’ zegt ze heel weinig, vrees ik
op 31 10 2007 at 08:07 schreef Houriloper:
"Zouden er veel landen zijn waarvan de overheid ten gunste van de verloedering van de kunst en de bespotting van de beschaving subsidies beschikbaar stelt?"
Ja, we moeten naar een positieve kunst, die de maatschappij bevestigt en bejubelt. Alles wat ontaard, negatief en decadent is snel afschaffen. Hoera, ik kan niet wachten. Waar is mijn museum jaarkaart?
op 31 10 2007 at 08:29 schreef Peter Breedveld:
Weer een losse flodder. Karikatuur maken van andermans standpunt en dan die karikatuur aanvallen. Simplistisch.
Wat dacht je hiervan: we moeten naar een kunst die niet door de overheid, maar door mecenae of de kunstenaar zelf wordt gefinancierd. Wanneer een kunstenaar zijn uitwerpselen niet aan de straatstenen kwijt kan en er niemand is die hem onder de pannen houdt, zal hij een baantje moeten zoeken. Werken, net als wij, sterfelijke sukkels.
De interessantste moderne kunst komt nog altijd uit de VS, waar een kunstenaar zijn eigen broek overeind moet zien te houden.
op 31 10 2007 at 09:46 schreef Lagonda:
‘De interessantste moderne kunst komt nog altijd uit de VS, waar een kunstenaar zijn eigen broek overeind moet zien te houden.’
Daar heeft Theo van Gogh een mooi artikel aan gewijd: http://www.theovangogh.nl/cs.htm
op 31 10 2007 at 10:40 schreef Houriloper:
Niks karikatuur. Ik had het even niet over de financiering maar over de termen ‘verloedering’ en ‘bespotting van de beschaving.’
Dat komt rechtstreeks uit de kleinburgerlijke stalinistisch/hitleriaanse kunstopvatting.
op 31 10 2007 at 10:50 schreef Peter Breedveld:
Waarom nou weer ‘stalinistisch/hitleriaans’? Kleinburgerlijk, misschien. Maar enig begrip voor mensen die zich verbazen over de enorme subsidies die de overheid ervoor overheeft om zich in haar eigen zak te laten schijten, zou niet misplaatst zijn en zeker getuigen van ruimdenkendheid.
Hoe dan ook, stalinistisch/hitleriaans zou het zijn als een overheid kunstenaars subsidieert om onze leiders te bejubelen, het nieuwste vijfjarenplan aan de man te brengen. Dat is duidelijk ook niet wat Vermeer voor ogen staat.
Sterk betoog van Van Gogh, waarnaar Lagonda linkt:
Natuurlijk komt er meer troep uit- Amerika, er wordt meer gemaakt en bet aantal consumenten is wat groter, nietwaar? Maar ik belief een cultuur op z’n hoogtepunten to beoordelen, niet op z’n middelmaat. En ik wil Hofland aanraden, te gaan kijken naar een Amerikaanse debuut als The Virgin Suicides van Sofia Coppola – om te huilen zo mooi. Of naar een Belgisch meesterwerk als C’est arrivé près de chez vous een buitengemeen zwarte komedie. Privé gefinancierd en lichtjaren verder en beter dan de beste Nederlandse subsidiefilms, helaas.
op 31 10 2007 at 10:56 schreef Lagonda:
En Amerika heeft ons tevens "Manos: The Hands Of Fate" geschonken — de slechtste film ooit gemaakt, en dat is ook een prestatie.
Mocht ik ooit mogen aanschuiven als Zomergast bij de VPRO, dan zal ik met deze film mijn kijkavond besluiten.
op 31 10 2007 at 11:05 schreef Ernst:
Zoals het in totalitaire regimes was, is het nu hier, ook in onze musea voor moderne kunst hangt alleen die kunst die in de ogen van de subsidiegever -en dat is nog steeds de overheid- genade kan vinden.
En tegenwoordig is de overheid kennelijk niet meer uit op zingende arbeiders en vrolijke soldaten die naar een rode dan wel zwarte toekomst marcheren, maar op kunst die een normaal mens meestal niet mooi vindt, touwtjes, stront, geklieder en noem maar op. Met een beetje goed wil zou je hier overigens een verzinnenbeelding (verheerlijking?) van het huidig overheidsbeleid in kunnen zien.
Hoor ik een museumdirecteur, dan denk ik vaak, wat is dit voor een geklets, en waarom is er zoveel dedain voor mensen die ‘niet avantgarde’ genoeg zijn om de hoge overwegingen van de avontuurlijke ambtenaar niet willen begrijpen?
Ik vind de ‘oude’ kunst veel mooier, en dat geldt en voor de beeldende kunst en voor de muziek.
En die kunst, die werd gewoon in opdracht vervaardigd, niet in opdracht van een zich modern wanende ambtenaar maar van degene die het betreffende kunstwerk ook echt aan zijn eigen muur wilde hangen en er voor wilde betalen, dan wel er naar wilde luisteren.
Maar ‘mooi’ is inmiddels een verdachte kwalificatie voor kunst, iets moet dat niet zijn, maar zoiets vaags als spannend, grensverleggend, normvervagend of wat niet al. Kortom, in vage termen probeert men te verhullen dat de keizer geen kleren aan heeft.
op 31 10 2007 at 11:11 schreef Houriloper:
Ik vind ook veel kunstsubsidies niet terecht, aan de andere kant zal ik niet ontkennen dat er andere kunstopvattingen legitiem zijn dan de mijne.
Stalinistisch/hitleriaans vraagt om positieve helden, positief denken (of wat daarvoor door moet gaan). Körperkultur, onverzettelijke arbeiders met vierkante schouders. Dat hoeft niet direct de staat te verheerlijken, indirect natuurlijk wel – wij zijn hier zo gelukkig, mooi, sterk, vastberaden…
Ik denk dat kunst per definitie kritisch en uitdagend moet zijn, binnen elke mogelijke maatschappij. Of het nu gesubsidieerd wordt of niet.
op 31 10 2007 at 11:13 schreef Houriloper:
Maar uiteraard niet aléén kritisch en uitdagend. De rillingen gaan me over de rug als ik een rietveldstudent hoor zeggen dat ze hun diepste zieleroerselen niet willen verpesten door het aanleren van technische vaardigheden.
op 31 10 2007 at 11:19 schreef Houriloper:
En ‘mooi’ is nogal subjectief – pas smaalde iemand hier nog over Picasso. Dat vind ik nu mooi. En de ogenschijnlijke eenvoud van zijn grootste werk komt niet door het gebrek aan techniek, maar getuigt juist van een groot vakmanschap. Als je zijn allervroegste werk ziet, is dat nogal traditioneel, maar technisch perfect. Veel kunstenaars draaien het echter om; zij denken dat originaliteit op zichzefl voldoende is, zonder te streven naar vakmanschap.
op 31 10 2007 at 13:54 schreef Peter Breedveld:
Je moet ook niet streven naar vakmanschap. Vakmanschap is een middel om je originaliteit te exploiteren. Maar ik begrijp wat je bedoelt. Volgens mij zijn we het eens.
op 31 10 2007 at 16:16 schreef filantroop:
@Breedveld
Een standpunt over de kunsten dat ik graag deel. En in belangrijke mate omdat ik van onbehoorlijk nabij de kunsten in Nederland heb zien vervallen tot een overheidsverschijnsel dat thuishoort in totalitaire systemen.
Er was een periode dat Nederland het hoogste percentage beeldend kunstenaars van de wereld in leven hield met de BKR. Niet dat het Nederlandse volk zo getalenteerd was, maar de BKR vormde een aantrekkelijke rede om het eens als beeldend kunstenaar te proberen.
De criteria om er voor in aanmerking te komen waren zo lichtvaardig dat ik me een omhooggevallen verpleegster herinner die haar konterfeitsels voor een riant bedrag aan vadertje staat wist te slijten.
Nog erger werd het nadat de BKR afgeschaft werd en er de individuele kunstsubsidie voor in de plaats kwam. Vanaf dat moment kon een klein panel van vermeende deskundigen gaan bepalen wat door vadertje staat als kunst aangemerkt moest worden. En dat in een tijd dat een befaamde museumdirecteur niet doorhad dat één van zijn meesterwerken met een verfroller gerestaureerd was, en deze zonder snotteren kon beweren dat Joseph Beuys de grootste kunstenaar van de eeuw was, hoewel er nog een kwarteeuw te gaan was.
Geen wonder dan ook dat voor tachtig miljoen florijnen Mondriaans onaffe Victory Boogie Woogie aangekocht kon worden. Zelfs de titel was al verouderd, want Charly Parker blies al een aardig riedeltje bebob toen Mondriaan op bejaarde leeftijd zich nog aan de Boogie Woogie verlustigde met lijm en reepjes.
Een tijdje terug werd ik getroffen door een zedenschets op mijn platte beeldscherm, waarin de verrukte kreetjes slakende Sonja Barend op bezoek ging op het New Yorkse atelier van Karel Appel, die toen al een Aziaat zijn werk in elkaar liet timmeren. Nog fluks kwam de in leder gehulde Fuchs langs om het alles nog even te beredeneren.
Een gemis vond ik het echter dat er niet even wat Blut und Boden-doekjes van Appel getoond werden die hij tijdens de bezetting voor het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten vervaardigd had in de tijd dat Mondriaan zijn Victory Boogie Woogie in elkaar prutste.
Ach, laten we het maar de kunst van het weglaten noemen.
op 31 10 2007 at 16:50 schreef babs:
Kunstsubsiedies maken veel kapot, maar Ernst en Filantroop overdrijven.
De moderne kunst waar zij het over hebben, houdt zich op de vrije markt prima staande. Mondriaan en Appel worden ook door mensen aangekocht die wel hun eigen geld erin stoppen. En musea worden gesubsidieerd, maar lang niet zo veel als vroeger en musea met moderne kunst moeten voor een fors gedeelte hun eigen inkomen bij elkaar sprokkelen. Kan allemaal nog veel beter, maar voorlopig krijgt het Concertgebouw meer subsidie dan de Heineken Music Hall en het zou me niet verbazen als het Rijksmuseum veel meer subsidie krijgt als het Stedelijk en het Groninger Museum bij elkaar.
op 31 10 2007 at 17:53 schreef Houriloper:
Vakmanschap is inderdaad een middel, maar zonder dat middel wordt je niet bepaald door wat je kunt, maar door wat je niet kunt. Stel een concertviolist die nooit een stuk uit zijn hoofd leert, een oefening doet, omdat hij zijn eigen individuele expressie niet wil ‘vervuilen’. Dat is ondenkbaar. In de beeldende kunst kan dat zomaar!
op 31 10 2007 at 20:28 schreef filantroop:
De vrije markt betreffende de actuele kunst, waarover je het hebt Babs, is een sterk door overheidsbemoeienis beïnvloede. Die volgt namelijk de museale trends en de sterk indicerende individuele kunstsubsidies.
Over subsidies aan muziekpodia had ik het hier overigens niet.
De facto zijn hele perioden uit de historie van de beeldende kunst uit musea geweerd. Feitelijk hetzelfde hetwelk in vroegere jaren juist met de moderne facetten van de beeldende kunst gebeurd is.
Toch nog even een glorieus dieptepunt niet ongenoemd laten, waar Rudi Fuchs als toenmalig directeur van het Haagse Gemeentemuseum voornemens was Picasso en Monet uit de collectie te verkopen om Kiefer aan te schaffen. De brave borst is uiteindelijk met een schuldenlast voor het Museum vertrokken.
op 01 11 2007 at 09:16 schreef Houriloper:
Je hebt het mis, Fil – ik heb jaren gewerkt op helpdesken en het zijn vaak studentes; ik heb er nog een paar voor mijn geestesoog staan… En dan nog wel rechtse studentes, vaak economie of zo. En die zijn weliswaar wat minder slim, maar véél lekkerder dan hun linkse zusters.
op 01 11 2007 at 13:29 schreef babs:
De vrije markt betreffende de actuele kunst (..) is een sterk door overheidsbemoeienis beïnvloede. Die volgt namelijk de museale trends en de sterk indicerende individuele kunstsubsidies.
Dat is volgens mij acherhaald. Musea met moderne kunst kunnen de markt niet meer volgen. De richting die ze nu nemen is verzamelaars helpen bij aankoop en vervolgens het werk in bruikleen krijgen. Uitstekende onstructie, waar weinig of geen subsidie voor nodig is.
En als het al waar is, dat de vrije markt achter het gesubsidieerde circuit aanloopt, dan is dat bijzonder knap van het gesubsidieerde circuit. Gewoonlijk loopt de vrije markt voorop, de subsidiesponzen proberen haar buiten adem bij te benen. Zonder te willen geef je Fuchs en co te veel eer.
op 01 11 2007 at 15:47 schreef filantroop:
Dat naamsbekendheid van actuele kunstenaars door museale aankopen en/of individueel kunstsubsidies bepaald wordt is een fenomeen dat nooit opgehouden is sedert het in zwang raakte. De marktwaarde van een kunstenaar wordt er mede door bepaald.
Parallel, maar buiten deze invloed, wordt een deel van de hedendaagse kunst door vraag en aanbod geïndiceerd, en daar betreft het de buitenmuseale kunst, die vanwege de geaardheid als controversieel gezien wordt door het museummanagement en het ambtelijke apparaat.
Over dit verschijnsel sprak de Amsterdamse kunstenaar Nicolaas Wijnberg in de jaren tachtig van de vorige eeuw zijn banvloek uit door te spreken over de kleine apartheid in de kunst. Deze kunstuitingen vallen al vele decennia buiten de door musea en overheid gezegende revenuen, wat zonder twijfel invloed gehad heeft op de ontwikkeling van de beeldende kunst in ons land.
Hele kunststromingen zijn na het eind van de tweede wereldoorlog buiten de collectievorming van musea en overheid gebleven.
Waar de Belgen zo verstandig waren de verkoop naar het buitenland van werken van Paul Delvaux en René Magritte te verbieden, vonden Nederlandse kunstpotentaten het nodig om onze Magisch Realisten aan de onderbroekenverkoper Loek Brons over te laten.
Het in bruikleen geven van kunst door musea is vooral een verschijnsel dat de oudere segmenten van de kunst betreft. Veelal omdat het daar veiliger en beter verzekerd is. Bovendien is het conserveren er vaak in betere handen.
Wat het conserveren van actuele kunst betreft is dat veelal een strijd tegen beter weten in. Want in die regionen heeft men vaak het besluit genomen effect boven materiele kwaliteit te plaatsen. Zeer recente kunst is daarom vaak moeilijk te conserveren.
op 01 11 2007 at 16:51 schreef filantroop:
Met ontsteltenis zag ik dat in de navolgende zin een pijnlijke fout geslopen is die ik bij deze graag wil wegnemen: Het in bruikleen geven van kunst door musea, moet zijn: Het in bruikleen geven van kunst aan musea.
Mocht ik met dit kwellende falen Frontaal Naakt schade toegebracht hebben, dan zal ik de eventuele kosten als zorgzame filantroop graag op me nemen, mits ik die verhalen kan op mijn aan jajem verslaafde letterzetter. Ach, zijn vrouw heeft het al zwaar genoeg met hem.
op 02 11 2007 at 10:13 schreef babs:
Een prachtig pleidooi voor subsidie, Filantroop. Waardeloze Nederlandse troep, wordt dankzij een beetje subsidie wereldwijd gewilde handelswaar.
op 02 11 2007 at 10:40 schreef filantroop:
Wereldwijd gewilde kunstenaars dankzij subsidie? Op de ranglijst van Artfacts (2005) betreffende de honderd belangrijkste moderne kunstenaars komen slechts twee Nederlanders voor. Op een schamele drieënveertigste plaats Vincent van Gogh, zesenvijftig staat Willem de Kooning. En ik herinner me niet dat ze ooit subsidie genoten hebben.
Het is allang een voldongen feit dat contemporaine Nederlandse kunst internationaal geen rol speelt, de subsidie ten spijt.
op 02 11 2007 at 13:08 schreef babs:
Het is allang een voldongen feit dat contemporaine Nederlandse kunst internationaal geen rol speelt, de subsidie ten spijt.
Mee eens, maar in tegenspraak met wat je hiervoor beweerde:
Dat naamsbekendheid van actuele kunstenaars door museale aankopen en/of individueel kunstsubsidies bepaald wordt is een fenomeen dat nooit opgehouden is sedert het in zwang raakte. De marktwaarde van een kunstenaar wordt er mede door bepaald.
op 02 11 2007 at 14:37 schreef filantroop:
Nee Babs. Ik duidde op nationale naamsbekendheid. Internationaal speelt subsidie en nationale bekendheid van Nederlandse kunstenaars geen enkele rol.
op 04 11 2007 at 13:02 schreef Tjerk:
Kijk, kijk: wat vind ik daar via een artikel over Ina Brouwer op de website van Carel Brendel? Een verhaaltje over haar voorganger Marcus Bakker op de bekende internetencyclopedie.
Ook de entries over Paul de Groot, en de in 1958 door Groot en Bakker uit de partij gezette Henk Gortzak en Maria Elisabeth Lips-Odinot zijn de moeite waard.
op 04 11 2007 at 14:13 schreef filantroop:
Voor wat diepere informatie over Paul de Groot, Marcus Bakker en tijdgenoten verwijs ik graag naar de werken van de uitgeverij van de CPN, Pegasus, die toentertijd geheel onder dwangmatige supervisie van geharde stalinisten stond. Zo ongeveer wat de Nenasu voor de NSB was.
Wat Marcus Bakker zelve betreft, valt op dat velen diens verschuiving van stalinisme naar het vooral door Enrico Berlinguer begeesterde eurocommunisme (dat een mildere versie van het communisme bedoelde te zijn), voor zoete koek nam, en hem de naamgeving van een zaaltje van ons parlement vergunde. Maar ja, toen waren we wel miljoenen slachtoffers van het stalinisme verder.
op 25 11 2007 at 23:27 schreef Claudia:
Bij de pagina,
http://www.peterbreedveld.com/archives/
Is het niet een idee om te vermelden wie wat geschreven heeft?
op 26 11 2007 at 12:25 schreef Peter Breedveld:
Ja, dat is een heel goed idee. Ik moet eens bekijken hoe ik categorieën kan maken in het archief.