Orgasme

Hafid Bouazza

Illustratie: Miriam Pertegato

Er zijn passages, zinnen of zinsneden uit boeken die je in je jeugd gelezen hebt en die je altijd bijblijven. Misschien vervormd door het geheugen, maar het is meestal opvallend hoe selectieve Mnemosyne toch nauwkeurig kan zijn.

Ik herinner mij een zin uit de horror-roman The Wolfen (verfilmd in 1981 door Michael Wadleigh, met Albert Finney in de hoofdrol), over moderne weerwolven in New York, geschreven door Whitley Strieber, die ook de auteur is van (The Hunger (verfilmd door Tony Scott in 1983, met Catherine Deneuve, Susan Sarandon en David Bowie in de hoofdrollen). In het eerstgenoemde boek overdenkt het hoofdpersonage de orgasmes van zijn geliefde en dan komt de zin: ‘Als zij klaar kwam was dat als een trein.’ Nu ben ik ouder en droeviger (maar niet wijzer, al heb ik enige ervaring met orgasmes), maar ik weet nog steeds niet hoe een trein komt. Ja, op tijd of te laat, maar ik heb er niets orgasmatisch in kunnen ontdekken.

Een grotere indruk maakte de volgende zin van Vladimir Nabokov uit Transparent things, waarin de hoofdpersoon Hugh Person getergd wordt door de bizarre seksuele eisen van zijn overspelige vrouw, hoewel hij wel tekenen ontwaart die hem de zekerheid geven over haar climax:

…but his chief support lies in the never deceived expectancy of that daze ecstasy that gradually idiotized her dear features.

Hier kan Meg Ryan, beroemd geworden door een orgasme te simuleren in een vol restaurant in de film When Harry met Sally, nog een puntje aan zuigen. Haar simulatie was meer een imitatie van een pornofilmorgasme. In werkelijkheid zijn vrouwelijke hoogtepunten niet zo muzikaal, gestileerd en esthetisch, maar convulsief als een niesaanval; voordat die uitbarsting komt, is er altijd een kort oponthoud, een grimas van verwachting en verbazing en ik ben nog geen enkele vrouw tegengekomen die dát kan nabootsen. Hieraan kan de man zien of het klaarkomen oprecht is of niet. Het zit hem in de details. Er zijn, zoals we zullen zien, nog andere tekens waaraan een man kan zien hoe authentiek die kosmische uitbarsting is.

Het is de lezer misschien ontgaan, maar er worden al enige decennia onderzoeken gedaan naar de aard, het nut en evolutionaire functie van het vrouwelijk orgasme. Het mannelijk orgasme is eenduidig – zonder ejaculatie geen orgasme en geen voortplanting (tantra-seks even daargelaten) – zoals alles aan de mannelijke seksualiteit veel eenvoudiger is. De vrouwelijke seksualiteit is echter complex en nog steeds onderhevig aan controverses, zowel fysiologisch als sociobiologisch.

Zo is het bijvoorbeeld bekend dat vrouwen in staat zijn tot meervoudige orgasmes. (Het is oneerlijk verdeeld in de wereld, o broeders.) Maar er zijn gevallen bekend van prepuberale jongens die ook in staat zijn tot multiple climaxen. De man die voor zijn puberteit gemasturbeerd heeft, weet dat orgasme mogelijk is, echter zonder ejaculatie. Hoewel getallen mij onbekend zijn, zijn er ook mannen die zich snel herstellen na elke lozing en wie weet kunnen nieuwe chemische middelen van vele mannen een priaap maken.

De onkunde en vooroordelen over de vrouwelijke seksualiteit in het algemeen en het vrouwelijke geslacht (dat meest letterlijk en figuurlijk mishandelde lichaamsdeel) en orgasme in het bijzonder, hebben ongetwijfeld te maken met mannelijk onbegrip van en angst voor de vrouw. In het Victoriaanse tijdperk probeerde men de emotionele gesteldheid van de vrouw, die onder zware religieuze en huishoudelijke restricties te lijden had, te reguleren met opiaten en vooral morfine-injecties, hetgeen het percentage verslavingen onder vrouwen hoger bracht dan die van mannen. Ook grepen vele dames van de gegoede klasse naar laudanum of de injectiespuit, niet alleen om de huiselijke sleur en verveling te doorbreken, maar ook omdat het onbetamelijk werd geacht voor een vrouw om alcohol te drinken.

Zo schreef een vooraanstaande Engelse arts, Sir Almroth Wright in 1912: ‘Voor een man bevat de fysiologie en psychologie van vrouwen vele moeilijkheden. Hij is niet een weinig verbijsterd wanneer hij periodisch terugkerende fases van hypergevoeligheid, onredelijkheid en een verlies van elk gevoel voor proportie bij haar tegenkomt. Hij staat oprecht perplex wanneer hij geconfronteerd wordt met een complete verandering van karakter bij een zwangere vrouw. Wanneer hij getuige is van de neiging tot morele perversies van een vrouw wanneer zij zenuwziek is en van de fysieke amok die de pijn van een teleurgestelde liefde bij haar maakt, is hij geschokt. En het laat een griezelig gevoel achter in zijn geest wanneer hij ziet dat ernstige en langdurige geestelijke storingen zich vormen in verband met de naderende afsterving van haar voortplantingsorganen. Geen man kan zijn ogen voor deze zaken sluiten; maar hij voelt zich niet vrij om hierover te spreken.’

Menstruatie, zwangerschap en menopauze werden beschouwd als verschijnselen die het brein van de vrouw aantastten en daarom werd door sommige artsen onderwijs voor vrouwen afgeraden, omdat hun hersenen, toch al overbelast door voornoemde zaken, geen educatie zouden kunnen verdragen.

We zijn nu misschien veel verder in het Westen, maar de aanwezigheid van bepaalde culturen die bovenstaande met graagte zullen onderschrijven, en waar wij al te vaak de ogen voor sluiten, ontslaat ons niet van de vraag of we enkel in temporeel opzicht zijn opgeschoten, of ook in culturele en intellectuele zin.

De vagina roept nog steeds veel weerzin en vooroordelen op – de vagina dentata, een verticale monsterbek, schijnt als een watermerk door vele geesten en denkbeelden heen. De term schaamlippen alleen al spreekt boekdelen. Een katholieke feministe heeft ooit voorgesteld om dit woord te vervangen door venuslippen, hetgeen helaas geen doorgang heeft gevonden. Ik zal deze term vanaf nu wel gebruiken.

Het is opvallend dat het hoogst vermakelijke en informatieve boek De oorsprong van de wereld (Arbeiderspers, herziene druk 2003), met veel liefde voor het onderwerp geschreven door de seksuoloog Jelto Drenth, niet als omslag heeft het schilderij waaraan de titel ontleend is, namelijk dat meest sensuele schilderij van Courbet, dat een schier onbedwingbare behoefte tot cunnilingus oproept (tenminste bij één toeschouwer) en dat lange tijd niet geëxposeerd werd. Wel staat een vale zwart-wit reproductie naast het titelblad. Blijkbaar heeft de uitgever het niet aangedurfd of hebben boekhandelaars, die een vreemd preutse houding aannemen, een dergelijk omslagvoorstel afgewezen.

In het voorwoord van dit boek wordt vermeld dat veel vrouwen een afbeelding van hun vagina niet herkennen. Opvallend: blijkbaar hebben de permissieve jaren waarin vrouwen werd opgedragen met een spiegel hun vagijn te bekijken en lief te hebben niets opgeleverd. Misschien is het aan de man om de vagina lief te hebben en te besnuffelen tot in de details – een vagina ruikt sterker en alleen heel af en toe naar vis nadat het in contact is gekomen met sperma. De geur van een vagina wordt overigens gevormd door aminen, dat zijn afvalproducten van eiwitten. Jelto Drenths boek is een goede gids, ook voor de vrouw; het bevat niet alleen gedetailleerde tekeningen, maar ook complete inwendige routebeschrijvingen (‘stop uw vinger in uw vagina, ga ietsje dieper…’) en zijn gevoel voor humor zweemt door zijn teksten heen: ‘De baarmoeder lijkt een beetje op een geplette peer.’

Vrouwen gaan wat hun geslachtsdeel betreft ook niet vrijuit. Sommige vrouwen zijn nu eenmaal niet te vertrouwen met hun schoonheid. Dat ze zich insmeren met zalfjes en onderdompelen in reukwater, aangetrokken door exotisch klinkende namen als Coco Flanel, of Chanel, Armani, Miyaki – que sais-je! – en besmet door vluchtige modes en reclames, die de cosmetica-industrie verrijken en hun natuurlijke charmes verarmen, is tot daaraan toe. De modieuze mishandeling van de vagina is echter onvergeeflijk. Ik doel hier op het scheren van het schaamhaar en op het bijknippen van het schaamhaar in ‘leuke’ vormpjes, het meest gruwelijke van al wel de zogenoemde landingsbaan, die elke lust tot landen subiet wegneemt. Ik weet zelfs van een vrouw die het in de vorm van een roos had, tenminste dat is wat zij zei: het leek mij meer op een slecht geschoren lammetje. Er viel niets te scoren in die roos.

Mag ik mijn goede lezers het volgende gedicht van Martin Bril ‘Goed nieuws’ onder de aandacht brengen:

Het einde van de kale kut

Dit zou een opdruk op een T-shirt moeten zijn en door elke wijze man gedragen worden. En dan begin ik niet eens over de onnodige, chirurgische ingrepen.

Keren wij terug naar het vrouwelijk orgasme. Elisabeth A. Lloyd heeft hierover een boek gepubliceerd, The case of the female orgasm, Bias in the science of evolution (Harvard University Press, 2005). Het doel van dit boek is tweeledig. Aan de ene kant neemt zij alle 21 verklaringen die door de jaren heen voor het vrouwelijk orgasme zijn gegeven gedetailleerd onder de loep, bekritiseert en toont de zwakheden ervan aan, voordat ze haar eigen favoriete verklaring geeft; en aan de andere kant onderzoekt ze hoe vooroordelen over de vrouwelijke seksualiteit het werk van wetenschappers zou lang hebben kunnen vertroebelen. Wij beperken ons tot het orgasme.

Het boek is een wetenschappelijke verhandeling en het contrast tussen haar sexy onderwerp en de academische toon is amusant. Het is geen gemakkelijke, maar wel een belonende zit om het te lezen en wie zich door de formele taal weet heen te worstelen, wordt af en toe beloond met beelden die opwindend zijn – op momenten dat je bedenkt waarover je aan het lezen bent en hoe close up dit alles beschreven wordt.

Het vrouwelijk orgasme wordt gekenmerkt door een sensorisch-motorische reflex waarbij de spiergroepen van het bekken en de genitalieën zich spastisch samentrekken. Een poëtische definitie luidt als gevolg: ‘een combinatie van golven van een zeer plezierige sensatie en een verhoging van spanningen, culminerend in een fantastische sensatie en een ontlading van spanning.’

Het orgasmatisch proces voltrekt zich in vier fasen. De eerste is de fase van opwinding door psychologische of fysieke stimulatie. In deze fase scheidt de vrouw via de vaginawanden vocht af; de vagina, clitoris en omringende celweefsels vullen zich met bloed, de borsten zwellen op en hartslag en respiratie nemen toe. Daarna komt de ‘plateau’fase, waarbij de seksuele opwinding intenser wordt, een plateau die (bij een vrouw) kan leiden tot een orgasme. De derde is de ‘orgasmische’ fase, die duurt enkele seconden en hierbij wordt de seksuele spanning ontladen in explosieve golven van een intens genot. Tenslotte is er de ‘reductie’ fase, een terugkeer naar de toestand vóór de opwinding, dat wil zeggen voor de man, want, zoals al gezegd, kan een vrouw meervoudige orgasmes beleven (soms tot twaalf); zij keert dan terug naar de plateaufase, vanwaar zij weer een climax kan bereiken. Er is een uitzondering: vrouwen die ejaculerend klaarkomen, keren, net zoals de man, terug naar de fase voor de opwinding.

Wat de motorische kant van het vrouwelijk orgasme-reflex betreft, spelen vijf spiergroepen een rol, al is er onenigheid over welke de meest essentiële zijn voor een orgasme. De eerste groep zijn de oppervlakkige spieren rond de vaginale opening. De tweede spiergroep ondersteunt de perineum (het gedeelte tussen vagina en anus), de celweefsels die rondom de bekkenorganen zitten en die ze ondersteunen. De derde groep bevat de ‘pubococcygeïsche’ spieren (spreek dit een paar keer snel achter elkaar uit), dat zijn de spieren die van het schaambeen (venusbeen bekt niet) naar het stuitjes (coccyx) lopen; verder bevat de derde groep de spieren die rondom de onderkant van de vagina lopen. Door deze laatste spieren te spannen, kan een vrouw haar seksuele opwinding verhogen. Sommige vrouwen kunnen al klaarkomen door deze bekkenbodemspieren te spannen. De baarmoeder zelf behoort tot de vierde groep en tenslotte vormen de spieren die rondom de lengte van de vagina lopen de vijfde groep.

Statistieken wijzen uit dat tien tot vijftien procent van de Europese en Amerikaanse vrouwen geen orgasme beleven. Ze zijn, met andere woorden, niet ‘orgasmisch’. Lloyd geeft vele statitistieken, vooral leunend op de bevindingen van de beroemde seksuloog Kinsey, maar ze is terecht voorzichtig met de getallen. Want wat zulke rapporten niet vermelden, is of een vrouw tijdens de gemeenschap klaarkomt met of zonder handmatige stimulatie van de clitoris, door zichzelf of haar bedgenoot. Het vrouwelijk orgasme moet als een autonoom verschijnsel worden beschouwd en niet alleen in verband gebracht met seksuele gemeenschap. Het is opvallend dat de meerderheid van de vrouwen niet masturbeert door vaginale insertie, niet in imitatie van de copulatie dus, maar door stimulatie van de clitoris en soms de kleine venuslippen (eindelijk!). Vrouwen die zichzelf wel bevredigen door vingers in de vagina te steken, stimuleren tegelijkertijd tevens de clitoris. Ook zijn er vrouwen bekend die masturberen door buiklings te liggen en hun schaambeen tegen een oppervlakte te schuren. Behalve de clitoris als troon van genot, is er nog de felbestreden ‘twaalf uur positie’, namelijk de G-spot, een plek net onder het schaambeen dat gemakkelijk met de vingers te bereiken is en die bij sommige vrouwen een verhoogde opwinding teweegbrengt.

Overigens is het niet alleen de hogere vrouwelijke primaat in staat tot orgasme. Ook bonobo’s en chimpansees zijn in staat klaar te komen, niet tijdens de gemeenschap (die duurt een luttel aantal seconden), maar wanneer het ene vrouwtje een andere bespringt en haar geslacht tegen haar rug wrijft. Ook in laboratoria konden bepaalde apen via handmatige stimulatie tot een orgasme gedreven worden.

Niet in staat om te geloven in genot dat slechts zichzelf dient, hebben evolutionisten zich het hoofd gebroken over de functie en het nut van het vrouwelijk orgasme. Ongetwijfeld breken ze die geleerde hoofden nog steeds. Het grote discussiepunt is of het een aanpassing was gedurende de evolutie of niet. Een aanpassing is gedefinieerd als ‘elk aspect van structuur, gedrag, of psychologie dat voortgebracht is door het proces van natuurlijke selectie.’

Lloyd pleit voor een niet-adaptieve functie en ze weet mij in elk geval te overtuigen, al duurt de controverse nog voort en weten we niet of er nieuwe inzichten zullen komen. De bekendste verklaring voor een adaptieve functie komt van de etholoog en evolutionist Desmond Morris, de schrijver van het lezenswaardige boek The naked woman, een lofzang op het lichaam van de vrouw, letterlijk van top tot teen. Al is hij te simplistisch in zijn tweedeling van ‘man de jager’ en ‘vrouw de verzorgster’.

Zijn theorie is dat het vrouwelijk orgasme dient om de band tussen man en vrouw te versterken. Het orgasme van de vrouw zou de man de zekerheid geven dat zij trouw aan hem bleef, wanneer hij de grot verliet om te gaan jagen. De veelvoudige copulatie van ons soort zou een teken zijn dat wij niet copuleren om nageslacht te verwekken, maar om onze wederzijdse band hechter te maken door seksuele beloningen. Zo’n beloning zou het vrouwelijk orgasme zijn. Al is hij wel verbaasd dat een vrouw langer de tijd nodig zou hebben om klaar te komen (‘tussen de tien en twintig minuten’, dixit Morris) dan een man. Dit is niet waar, wel tijdens de gemeenschap, maar niet bij masturbatie: onderzoek heeft uitgewezen dat het een vrouw evenveel tijd kost om klaar te komen als een man.

Morris gaat verder: ‘Nadat beide partners een orgasme hebben beleefd tijdens de gemeenschap, dan volgt er gewoonlijk een aanzienlijke periode van uitputting, ontspanning en vaak slaap.’ Nogmaals, dit geldt voor de man, niet voor de vrouw, die, zoals gezegd, na een orgasme terugkeert naar de plateaufase, op weg naar nog een orgasme. Vrouwen die een enkel orgasme beleven, voelen zich integendeel energiek en opgewekt. Het valt te vrezen voor Morris dat, terwijl hij postcoïtaal in slaap viel, zijn vrouw zich lag te verbijten. Die wetenschappers toch! Je zou toch denken dat empirisch onderzoek ook geldigheidswaarde heeft. Dat blijkt ook uit zijn opvatting dat de penis van de hogere primaten (de man) extra dik is zodat hij de vrouw beter kan stimuleren; de stoten van het mannelijk bekken zouden de externe genitaliën zo heftig heen en weer trekken en duwen dat de clitoris gemasseerd wordt om het vrouwelijk orgasme te vergemakkelijken. Hij noemt dit ‘virtuele masturbatie’, van de vrouw welteverstaan. Waarom vrouwen dan niet vooral masturberen door dit gedrag te imiteren, is een vraag die hij ongesteld laat. De enige positie waarbij de clitoris van de vrouw tijdens seks direct gestimuleerd wordt, is als zij bovenop de man ligt.

Verder zouden de ontspanning en uitputting van de vrouw na een orgasme, haar ertoe dwingen te blijven liggen, zodat ze het sperma beter kan absorberen. Er zijn andere theorieën die stellen dat een vrouwelijk orgasme bedoeld is zodat de baarmoeder het zaad beter kan opzuigen. Onderzoek lijkt dit te ontkrachten, want tijdens een orgasme trekt in sommige gevallen een baarmoeder zich wel samen, maar zij kantelt ook, waardoor juist zaad wordt afgestoten.

En wat betreft de bandversterking, enige jaren geleden is er een onderzoek verschenen waaruit bleek dat vrouwen die regelmatig of altijd een orgasme hebben bij een partner, een hormoon aanmaken die de hersengedeelte, waarin gevoelens van tederheid en aanhakelijkheid zetelen, stimuleert. Dit lijkt hem gelijk te geven, maar het is een gevolg van het vrouwelijk klaarkomen, niet de oorzaak ervan.

Een andere bizarre verklaring voor het vrouwelijk orgasme zou zijn dat een vrouw via een orgasme een spontane abortus zou uitvoeren! Zij zou dit doen of uit angst dat een nieuwe partner een vreemd kind vermoordt, of om te laten zien dat zij een vreemde foetus voor hem opoffert. Daarom, zo gaat de theorie verder, komen vrouwen tijdens verkrachtingen altijd klaar. Dit is te gruwelijk voor woorden, maar geloof het of niet, het is serieus genomen en in vele boeken opgenomen. Dat zwangere vrouwen seks en orgasmes hebben en gezonde kinderen voortbrachten werd, neem ik aan, vergeten.

De enige verklaring die Lloyd accepteert en die overtuigend lijkt, is een simpele: vrouwen komen klaar omdat een man moet klaarkomen om zijn sperma te lozen. Volgens deze theorie is het vrouwelijk orgasme een potentieel of een capaciteit die alle zoogdieren hebben, maar alleen actief is bij sommige soorten. ‘Mensen verschillen hierin primair van andere zoogdieren, dat bij sommige mensen technieken van voorspel en gemeenschap voldoende intense en ononderbroken stimulatie geven voor vrouwen om een orgasme te bereiken.’

Dit potentieel bij vrouwen is een bijverschijnsel van embryologische ontwikkeling. In de vroegste stadia van de ontwikkeling van het menselijke embryo, hebben mannelijke en vrouwelijke embryo’s dezelfde fysieke karakteristieken – het enige wat ze onderscheidt zijn de chromosomen, niet externe seksuele karakteristieken. Dit stadium duurt voort totdat het mannelijk embryo hormonen ontvangt. Ontvangt het embryo geen nieuwe hormonen, dan wordt het embryo een meisje. (Beginnen we eigenlijk allemaal als een vrouwelijk wezen? Een bioloog op de BBC heeft eens gezegd dat we aanvankelijk in de baarmoeder allemaal vrouwelijke hersenen hebben.) En men moet niet vergeten dat de clitoris en de penis ‘dezelfde’ zijn, het zijn homologe organen. De celweefsels en de weefsels die erectiel zijn en die betrokken zijn bij zowel het vrouwelijk als het mannelijk orgasme, komen voort uit een en dezelfde embryologische bron.

Het is te vergelijken met mannelijke tepels. Mannen hebben tepels omdat vrouwen ze nodig hebben om kinderen te zogen en bij sommige mannen zijn de tepels net zo seksueel gevoelig als bij vrouwen. En zo is er ook een opvallende overeenkomst tussen het vrouwelijke en mannelijke orgasme. Dezelfde spiergroepen spelen een rol, evenals de samentrekkingen van deze spieren. Zoals Kinsey zei: ‘Mannen zouden beter bereid zijn om vrouwen te begrijpen, en vrouwen om mannen te begrijpen, als ze zich zouden realiseren dat zij hetzelfde zijn in hun basale anatomie en fysiologie.’

Maar wat wel te benijden valt aan het vrouwelijk orgasme, is dat het genot is in zijn autonome, puurste vorm; genot dat zich in zichzelf oprolt als een tevreden kat.

Hafid Bouazza (1970) schildert, componeert, kookt, goochelt, bedwelmt, prikkelt de zinnen en verruimt de geest met zijn woorden. Onderga zijn boeken. Dit artikel is eerder gepubliceerd in Deng.

Tweet

Algemeen, 19.07.2007 @ 17:48

[Home]
 

Δ