Naakt de verlosser zien
Peter Breedveld
Illustratie: Mirjam Vissers
In vers 37 van het apocriefe evangelie van Thomas vragen de discipelen aan Jezus: Op welke dag zult u zich aan ons openbaren en op welke dag zullen wij u zien?’ En Jezus antwoordt: Als jullie je kleren aflegt zonder schaamte en dan je kleren opneemt en ze onder je voeten legt, zoals kleine kinderen, en eroverheen loopt. Dan zullen jullie de Zoon van de Levende zien en zullen jullie niet bevreesd zijn.’
Naakt zijn, in de christelijke traditie, is onbevreesd zijn voor de blik van God; niets voor hem of voor jezelf te verbergen hebben. Adam en Eva leefden in perfecte harmonie met zichzelf, met elkaar en met God. En zij waren beiden naakt, Adam en zijn vrouw; en zij schaamden zich niet’ (Genesis 2: 25). Maar toen aten ze, tegen de uitdrukkelijke wens van God in, van de vruchten van de boom van kennis van goed en kwaad en begon de teloorgang van de mens. Toen werden hun beider ogen geopend, en zij werden gewaar, dat zij naakt waren; en zij hechtten vijgeboombladeren samen, en maakten zich schorten’ (Genesis 3:7).
Onbevangen naakt zijn is er voor de mens vanaf dat moment niet meer in de bijbel. De zoons van Noach zien hun vader een keer naakt, maar dan is hij dronken en het brengt alle betrokkenen in grote verlegenheid. Noachs jongste zoon Cham wordt zelfs vervloekt, omdat hij zijn vader uitlacht.
Maar al die schaamte is blijkbaar zelfopgelegd, als je het evangelie van Thomas mag geloven. Ze weerhoudt mensen van contact met God. Leg je kleren af, word weer zo onbevangen als een kind, en de weg terug naar het paradijs ligt voor je open.
Alleen, het evangelie van Thomas staat niet in de bijbel. Het is een omstreden, vroegchristelijk document uit de derde eeuw na Christus en de meeste christenen kénnen het niet eens.
De Orde der Transformanten is een kerkgenootschap dat niet alleen de bijbel hanteert, maar ook andere vroegchristelijke documenten, zoals het Thomas-evangelie. Naakt-zijn speelt een belangrijke rol in hun leven. Als je naakt bent, haal je een barrière tussen jezelf en de anderen weg, legt Marla Baart uit. Daarom zijn vrijwel alle transformanten overtuigd naturist. Elk jaar gaan de transformanten met elkaar op vakantie naar een naturistenterrein. Meestal is dat in de Languedoc, het land der Katharen, waarmee de transformanten zich verwant voelen.
De transformantenbeweging bestaat reeds geruime tijd. De meeste transformanten waren al bij een rooms-katholieke of protestantse kerk aangesloten, maar voelden zich daar niet thuis. Op zondag een keer bij elkaar komen in een gebouw en dat was het dan, zegt Marla Baart, die van gereformeerde huize is. Er zit een knip tussen de kerk en de rest van je leven, licht transformant Eric Smeets, rooms-katholiek van oorsprong, toe.
Christelijk zijn is niet iets dat je op zondag doet, het beheerst je hele leven. Het is een way of life, aldus Marla Baart. Ze ging de bijbel kritisch bestuderen en stuitte op Handelingen 2, waarin het groepsgevoel’ wordt benadrukt: En allen, die geloofden, waren bijeen, en hadden alle dingen gemeen.’ Naar die vroeg-christelijke manier van geloofsbeleving wilden de oprichters van de orde terug. Dus niet alleen samen zingen in de kerk, maar ook met elkaar samenleven, gezamenlijk eten, elkaars kinderen opvoeden, studeren, op vakantie gaan, álles doen we samen.
Daarom wonen de meeste transformanten in een woongemeenschap in Hoeven, Noord-Brabant, die ze compound noemen. Acht grote huizen, in combinatie met omliggende woningen, bieden woonruimte aan circa vijfenvijftig transformanten. Ze betalen gezamenlijk de hypotheek en het eten en als iemand iets niet kan betalen, bijvoorbeeld de vakantie, een schoolexcursie of de contributie van de sportclub, is daar een potje voor. Omdat iedereen elkaars kinderen opvangt, hebben de bewoners de gelegenheid en de tijd om zich te laten scholen of een studie te doen. De kinderen gaan naar normale scholen, de volwassenen hebben normale banen. Baart was tot voor kort directeur van een vereniging van 23 scholen, Smeets is IT-directeur.
Naakt in de kerk zitten doen de transformanten niet. Maar als het warm is, maakt het niemand iets uit of je naakt op de compound loopt, vertelt Marla Baart. Soms eten we naakt, ik geef mijn jongste kind nog borstvoeding en dan is dat wel zo praktisch. Vanaf de openbare weg kan niemand ons zien, dus we zijn de omgeving niet tot last. Dat vinden we erg belangrijk.
Dat naakt-zijn moet niet alleen letterlijk worden genomen, blijkt tijdens de preek van voorganger Robert Baart (Marla’s echtgenoot) in een gereformeerd kerkgebouwtje in Moerdijk. In je blote kont lopen, is dat naakt zijn?, vraagt Baart retorisch aan zijn toehoorders in de nokvolle kerkzaal. Je kleren uitdoen is één ding, maar echt naakt zijn betekent dat je je smerige kleed van jaloezie, bezitsdrang, faalangst, luiheid, valse trots en negativiteit hebt afgelegd. Naakt zijn is eerlijk en oprecht zijn, je niet verstoppen voor jezelf en voor anderen. Jezelf durven geven voor elkaar, je hart openen. Durf jij naakt naar jezelf in de spiegel te kijken? Pas dan ben je naakt als transformant, preekt Baart.
De preek wordt vooraf gegaan door een katholiek aandoend ritueel, waarbij twee jongens, die eruit zien als koorknapen maar die acolieten’ worden genoemd, een opvallend vormgegeven kruis ronddragen (het kruis heeft een hartvormig gat in het midden en de horizontale balk heeft de vorm van arendsvleugels), plechtig de bijbel aan Baart overhandigen en een sjerp om zijn schouders hangen.
Het zijn geen doorsnee kerkgangers, de transformanten. Het gros bestaat, schat ik, uit dertigers en veertigers. Ook zijn ze van zeer verschillende pluimage. Neem het echtpaar Baart. Marla Baart is een kleine, knappe jonge vrouw met zeer kortgeknipt haar en een open, naturel gezicht. Ze is alternatief gekleed en doet denken aan een GroenLinks-meisje. Robert Baart is een grote, charismatische man met een kaalgeschoren hoofd in een flamboyant pak. Hij lijkt op Pim Fortuyn.
Dezelfde diversiteit is in de zaal te zien: er zijn snelle jongens met verzorgde kapsels en keurige pakken, keurige huisvaders en moeders en alternatieve jongens en meisjes. Er zijn veel vrouwen die hun hoofd bijna kaalgeschoren hebben, maar net zoveel vrouwen met modieuze kapsels. Schuin achter mij zit een vrouw haar kind borstvoeding te geven. Er zijn veel kinderen, veel adolescenten zelfs. Iedereen is vriendelijk en lacht.
Smeets gaat naast me in de kerkbank zitten. Als je een vraag hebt, mag je die gerust stellen, zegt hij. Je hoeft hier niet stil te zijn. Dat merk ik. Door de kinderen in de zaal wordt er gehuild, geginnegapt, zelfs over de banken geklommen. Niet dat ze totaal geen aandacht hebben voor de dienst. Integendeel. Ze worden er ook actief bij betrokken. De dienst begint namelijk met een aantal sketches door een groepje tieners. In de sketches wordt het leven van mensen in de matrix op de hak genomen.
De matrix? Dat is de buitenwereld, de maatschappij, legt Smeets uit. Een verwijzing naar de film. Voor wie de niet-ingewijden: The Matrix is een enorm populaire science fiction-film over een schijnwereld, waarin mensen gevangen worden gehouden door zeer geavanceerde computers met een bewustzijn. In de matrix leven de mensen in gezellige gezinnetjes, leidt Robert Baart de sketches in. En die gezinnetjes gaan wel eens bij elkaar op bezoek. Hoe dat toegaat, wordt door de jongeren voorgespeeld. Echtparen die foeteren op elkaar: Hè, takkenwijf! Wat ben je toch altijd met je uiterlijk bezig! en die de schijn ophouden voor andere echtparen.
De volgende sketch gaat over het strand. Matrix-mensen die moeilijk doen met handdoeken, bang dat iemand ze in hun blootje ziet. Ik ben blij dat ik transformant ben, spreekt een jongedame tot de zaal. Ik hoef niet zo krampachtig met mijn lichaam om te gaan. En als mensen zo nodig naar me willen kijken… En nu keert ze uitdagend haar achterwerk naar het publiek toe: Watch my precious body! Daarmee krijgt ze de lachers op haar hand.
In de derde en laatste sketch spelen de transformanten-kinderen matrix-kinderen, die elkaar proberen af te troeven met gameboys en playstations. Aan het eind zegt een jongen: Wat maakt het uit wat je hebt? Wij zijn toch transformanten.
Waarom zo afgeven op de buitenwereld?, vraag ik na de dienst aan Robert Baart. Hij ziet dat niet zo. Die kinderen bereiden die sketches zelf voor, ze geven hun eigen mening weer. Onze manier van leven bevalt ze blijkbaar erg. Ze worden wel eens uitgenodigd op feestjes van kinderen die niet op de compound wonen, maar ik geloof dat ze het bij ons echt gezelliger vinden.
De naam transformanten’ verwijst naar de plicht die elk mens volgens de bijbel heeft om zijn talenten te ontwikkelen, om er alles uit te halen wat er in hem zit. Op de compound is iedereen wel ergens goed in, en daar geeft hij cursussen in aan de andere bewoners: een muziekinstrument bespelen, stijldansen, Baart heeft het een paar keer nadrukkelijk over gevechtssporten. Een gevechtssport leren vormt een onderdeel van de opvoeding van de kinderen, vertelt hij. Om weerbaar te worden. Het geeft ook zelfvertrouwen, waardoor het op een echt gevecht minder snel zal uitdraaien. Ik werp tegen dat het er toch niet naar uitziet dat de compound binnenkort zal worden belegerd door matrix-mensen, maar Baart bedoelt iets anders: Mijn vader is twee jaar geleden in Amsterdam midden op de dag neergestoken, een lid van onze kerk is verkracht. Mensen die voor hun mening uitkomen, kunnen alleen al om die reden worden aangevallen. Zoals bijvoorbeeld Theo van Gogh. Ik vind dat je je moet kunnen verdedigen.
En hoe zit het met het toekeren van de andere wang, zoals Jezus voorschrijft? O, maar dat betekent niet dat je over je moet laten heenlopen, pareert Baart. De betekenis van deze bijbeltekst is veeleer dat je de ander kunt laten weten dat zijn klap op de wang jou niet beïnvloedt. Eigenlijk zeg je door het toekeren van je andere wang: Hier, ik heb er nog een. Durf je het daar nu soms ook te proberen, nu ik inmiddels voorbereid ben?
Dit is een bewerkte versie van een artikel dat verscheen in het laatste nummer van Naturisme magazine.
Algemeen, 08.01.2007 @ 23:51
5 Reacties
op 09 01 2007 at 21:45 schreef elten:
"De Orde der Transformanten is een kerkgenootschap dat niet alleen de bijbel hanteert, maar ook andere vroegchristelijke documenten, zoals het Thomas-evangelie. Naakt-zijn speelt een belangrijke rol in hun leven."
Peter, ik gun het ze van harte, maar heb je ook naar het Waco effect gekeken?
Of het Charles Manson effect?
Welke verlosser gaat het eigenlijk om?
Het past wel in deze tijd, dit eindtijdig sektarisme.
Is de boodschap misschien dat we onze talenten moeten ontwikkelen?
Het is wel een verademing na zes afleveringen van Frontpage mag.
op 09 01 2007 at 23:10 schreef Peter Breedveld:
Dit is een repo, Elten. Er is geen boodschap. Althans, niet van mij.
op 13 01 2007 at 12:01 schreef Adrie:
" …Als jullie je kleren aflegt zonder schaamte en dan je kleren opneemt, ze onder je voeten legt zoals kleine kinderen en eroverheen loopt. Dan zullen jullie de Zoon van de Levende zien en zullen jullie niet bevreesd zijn. …"
Ja denk ik dan: "oude kleren moet je eens een keer uittrekken en weggooien! Om daarna een nieuw kloffie aan te schaffen zónder je druk te maken om wat ‘men’ er van vind."
En met ‘kinderlijke ogen’ de zaken eens onbevangen onderzoeken, dát zouden we allemaal van tijd tot tijd eens moeten doen! Want hoeveel onzin neem je eigenlijk niet steeds voor waar aan?
Dus zou Jezus niet zoiets bedoeld kunnen hebben als:
"… In die dagen raad Ik jullie aan om te stoppen met die domme ceremonieën en riten die je voorouders hebben bedacht, je vooroordelen af te leggen en je gezond verstand te gebruiken. Je zul dan ontdekken dat de wereld drastisch veranderd is, en … je zult Mijn vernieuwde Boodschap begrijpen…. en beseffen dat alles een logische samenhang heeft in de evolutie van de mensheid."
op 19 01 2007 at 01:39 schreef dick boersema:
Historisch misschien wel de wijdst over de aardbol verspreide misvatting luidt dat Noach zijn zoon Cham en zijn nakomelingen vervloekte omdat Cham hem uitgelachen zou hebben.
Peter Breedveld schrijft dit nu ook. Karel van het Reve heeft er al eens op gewezen, en ik doe het nu maar weer, dat de schande voor Noach er niet in lag dat Cham hem uitlachte of bij zijn broers te kijk zette, maar slechts dat Cham zijn naaktheid heeft GEZIEN.
Dit is althans wat we op basis van de tekst in Genesis kunnen opmaken. Kennelijk strijdt dit met ons idee van rechtvaardigheid. Daarom is er in de loop der tijd een versie van het verhaal in zwang gekomen – die van de onbehoorlijke Cham – dat aan de ene kant Noach vrijpleitte van schuld (terwijl híj toch naakt was gaan liggen, en bovendien stomdronken was), en aan de andere kant een morele grond vormde om de nazaten van Cham (‘de negers’) als inferieur te beschouwen en dus als slaven te mogen inzetten.
Hier de betreffende pericoop, Genesis 9 in de Statenvertaling:
20 En Noach begon een akkerman te zijn, en hij plantte een wijngaard.
21 En hij dronk van dien wijn, en werd dronken; en hij ontblootte zich in het midden zijner tent.
22 En Cham, Kanaäns vader, zag zijns vaders naaktheid, en hij gaf het zijn beiden broederen daar buiten te kennen.
23 Toen namen Sem en Jafeth een kleed, en zij leiden het op hun beider schouderen, en gingen achterwaarts, en bedekten de naaktheid huns vaders; en hun aangezichten waren achterwaarts gekeerd, zodat zij de naaktheid huns vaders niet zagen.
24 En Noach ontwaakte van zijn wijn; en hij merkte wat zijn kleinste zoon hem gedaan had.
25 En hij zeide: Vervloekt zij Kanaän; een knecht der knechten zij hij zijn broederen!
26 Voorts zeide hij: Gezegend zij de HEERE, de God van Sem; en Kanaän zij hem een knecht!
op 19 01 2007 at 07:47 schreef Peter Breedveld:
I stand corrected, meneer Boersma. U hebt helemaal gelijk. Hoe kom ik er toch bij dat Cham zijn vader zou hebben uitgelachen? Misschien is me dat zo op school verteld.
Ik moet toch eens beginnen de beide Reves te lezen.
RSS