Zeggen wat je denkt

Marijke de Jonge

Illustratie: Mirjam Vissers

In de 17e eeuw vochten ultracalvinisten en extreemcalvinisten in de Zeven Provinciën elkaar de tent uit – met woorden. Eerder werd in Europa een hardere godsdienststrijd gevoerd, maar in de als tolerant bekend staande Republiek werden lutheranen, quakers, shakers, baptisten, anabaptisten en honderden andere sekten hoogstens beschouwd als ketters, en joden en katholieken als halve staatsvijanden. Alleen agnosten en atheïsten hadden echt helemaal niks in te brengen. Als zij openlijk iets van hun levensbeschouwing lieten blijken, werden ze naar het rasphuis gestuurd. Totdat het tot verlichte geesten doordrong dat deze stand van zaken onrechtvaardig was omdat niemand de waarheid in pacht heeft als je die waarheid alleen met geloof en niet met feiten kunt onderbouwen.

Dus hebben we nu vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst en kun je zeggen dat links massamoordenaars aanbidt, rechts kippen wil vetmesten met dioxine, de paus achterlijk is omdat hij geen condooms wil uitdelen in Afrika en Bush een grotere terrorist is dan Osama bin Laden. Tja, soms komt die vrijheid van meningsuiting niet zo goed uit. Maar door dezelfde vrijheid kregen in vorige eeuwen ook atheïsten, socialisten, feministen en homo’s het recht hun ‘levensovertuiging’ uit te dragen. Net zoals moslims nu. De discussies werden niet zachtzinnig gevoerd. Spot, satire, demonstraties, polemieken, beledigingen, scheldpartijen, alle mogelijke wapens werden in de strijd gegooid, zonder dat we een begrafenis van een flamboyante politicus of een controversiële filmmaker/pamflettist moesten meemaken. Schoten werden er ook niet gelost. Het ging goed doordat iedereen besefte dat je mag geloven en zeggen wat je wilt, zolang je een ander niet hetzelfde recht ontzegt, en je je slagersmessen thuishoudt.

De problemen beginnen pas als er ‘idealisten’ opstaan die een hemel op aarde willen creëren en denken dat ze het recht hebben anderen met geweld hun mening op te dringen. Het wonderlijke is dat het streven naar een hemel op aarde altijd leidt tot totalitaire dictaturen, tot een hel dus. Experimenten met dat soort utopieën hebben we in Europa in de vorige eeuw beleefd met communisme, fascisme en nazisme. Wellicht ten overvloede: dat heeft tientallen miljoenen doden gekost.

Ook de fundamentalistische islam kent dat utopische denken. De islam is het enige ware geloof en pas als iedereen zich onderwerpt aan z’n regeltjes deugt de samenleving waarin wij leven. Wij zijn op aarde om Allah te dienen en daardoor in de hemel te komen. Als iedereen dat nou maar aanvaardt, is het paradijs op aarde nabij en kan de islam met recht de religie van vrede genoemd worden. Maar dat is de vrede van het kerkhof. Angst en frustratie zullen hoogtij vieren omdat niemand meer zichzelf kan zijn. Niemand heeft het recht zijn waarheid aan een ander op te dringen. De tijd van dat soort utopieën hebben we gehad en die wil ik nooit meer meemaken. Naar de hemel hoef ik al helemaal niet. Zeker niet naar Allah’s hoerenkast, waar ik mag toekijken hoe jihadi’s met 72 maagden aan het rollebollen zijn.

Eén van de belangrijkste regels in Nederland en de rest van het westen is dat je mag geloven wat je wil, maar dat een ander het recht heeft jouw geloof te beschouwen als onzin. Als gevaarlijke onzin zelfs. Ook heeft iedereen het recht de spot te drijven met ideeën, mensen en gebeurtenissen die ze niet zien zitten. Die spot is meestal niet bedoeld om ‘gelovigen’ te beledigen maar voor eigen consumptie, voor Deense lezers van een krant die om uitverkochte maagden willen lachen of voor Nederland 2-kijkers die graag bevestigd willen zien dat anderen net zo lekker progressief denken als zij. Al is al dat ‘zeggen wat je denkt’ natuurlijk een affront voor zeloten, boomknuffelaars, en mensen die hun school hebben afgemaakt en het dus allemaal beter weten. Maar waar is toch het idee vandaan gekomen dat vrijheid en tolerantie betekenen dat iedereen je een toffe peer moet vinden?

Veel preken voor eigen parochie dus, waar tegenwoordig bijkomt dat iedereen nog in het antifascistische verzet zit ook. Dat houdt in dat ‘anderen de mond snoeren’ net zoals ‘zelfverloochening’ een nationale hobby is geworden. Antifa, schooldirecteuren en andere strenggelovige aanhangers van de weg-met-ons-kerk zien met een Nederlands vlaggetje, een gesprek in het Nederlands in Nederland en het verdedigen van de vrijheid van meningsuiting onze solidaire, pluriforme maatschappij al instorten. Volgens NOS-journaal en Rondom Tien is het handjevol racisten dat thuis stiekem Heil Hitler repeteert en af en toe een feestje organiseert, stukken gevaarlijker dan de sukkels die op hoge toon respect eisen voor hun vrouwenverzamelende krijgsheer en westerlingen haat verwijten als die het niet zo zien zitten geïntimideerd te worden. Fundamentalistisch atheïsten menen dat alle religieuzen samen er straks voor gaan zorgen dat we op school alleen nog maar Intelligent Design breien krijgen. De postmoderne diepe denkers die de geschreven media bevolken denken dat je een eind maakt aan fascisme door veel te hakken op Verlichtingsfundamentalisten, en op volkomen geassimileerde immigranten die het verdedigen van onze zuurverdiende waarden tot hún strijd hebben gemaakt. Tot mijn grote schaamte overigens. Het is m’n eer te na dat het vooral Nieuwe Nederlanders zijn die schijnen te weten wat onze samenleving waard is en er dus pal voor staan, en zelfs bereid lijken er voor te gaan liggen.

Waar hebben ze allemaal zo’n last van? Van preken? Van Heil Hitler-feestjes? Van woorden? We hebben geen last van denkbeelden, we hebben last van gedrag. Dáár zou de grens moeten liggen. Bij intimidatie en geweld. Een mensenleven is belangrijker dan een of andere godheid. Daar hebben we er over de wereld tientallen van. Dat alleen al zou je al aan het twijfelen moeten brengen. Abstracte begrippen als ‘eer’ en ‘cultuur’ zouden al helemaal geen rol mogen spelen. Als je het met woorden niet af kan, mankeert er wat aan je sociale vaardigheden. Daar zijn cursussen voor. Vrijheid, spot en discussie, gaat boven respect voor religie of ideologie, juist omdat we elkaar niet meer willen onderdrukken of de tent uit willen vechten. Als je wat te mekkeren hebt, ga je maar de politiek in. Dat zijn de belangrijkste erfenissen van de Verlichting.

‘Het is immers al lang zo ver gekomen dat men eigenlijk alleen maar kan zien wat iemand is – christen, Turk, jood of heiden – door zijn uiterlijke verschijning en kleding of doordat hij deze of gene kerk bezoekt of, ten slotte, doordat hij deze of gene mening is toegedaan en bij een of andere meester pleegt te zweren. Voor het overige leiden allen hetzelfde leven’, schreef Spinoza 350 jaar geleden in z’n Theologisch-Politiek Traktaat (vertaling F. Akkerman, Wereldbibliotheek Amsterdam). Waar willen wij heen?

Ik weet even niets bijdehands te schrijven over Marijke de Jonge

Tweet

Algemeen, 23.10.2006 @ 17:40

[Home]
 

Δ