Red de Antilliaanse democratie!
Thomas Cool
Op 27 januari 2006 zijn er op Curaçao verkiezingen voor de Staten van de Nederlandse Antillen. Een sleutelfiguur is Stanley Brown, de lijsttrekker van Lijst 4, MOD.POR. Dit is een beweging die wil proberen om de democratie op de Antillen te redden. Die democratie is namelijk nogal ernstig in gevaar.
Nederland lijkt zich nog van weinig bewust. Minister Pechtold van Koninkrijksrelaties lijkt zich vooral zorgen te maken of hij door het parlement en de media nog wel serieus wordt genomen, en daarbij speelt een rol hoeveel de Nederlandse burger nog voor de Antillen wil betalen. Maar het zou beter zijn wanneer het besef doordrong dat de democratie op de Antillen in gevaar is en dat dit kabinet Balkenende dreigt mee te gaan werken aan het ontstaan van een nieuw Suriname.
Het is wonderlijk gesteld met de Antillen. Hieronder staat een tabel met enkele kerngegevens. Inmiddels woont bijna de helft van de Antillianen in Nederland, met een werkloosheid die nadert aan die op de eilanden. Elk jaar besteedt Nederland minstens zo’n 170 miljoen euro aan de Nederlandse Antillen en Aruba, dus ongeveer 1000 euro per Antilliaanse Antilliaan per jaar.
Tot voor kort werkten de eilanden van de Antillen zo goed en kwaad als het ging met elkaar samen. In de Cariben zijn de Antillen een succesverhaal. Op de website van het bestuurscollege van Curaçao staat (nog ongewijzigd van een paar jaar terug, dus gelukkig nog niet verwijderd door een al te ijverige ambtenaar):
Curaçao maakt deel uit van de Nederlandse Antillen, samen met het nabijgelegen Bonaire, en de in het Engelstalig oostelijk deel van het Caraïbisch gebied gelegen eilanden Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius. Samen vormen deze vijf eilanden een autonoom deel van het koninkrijk der Nederlanden. Nederland en het nabijgelegen Aruba behoren ook tot het Koninkrijk. Aruba scheidde zich in 1986 af van de Nederlandse Antillen en werd autonoom deel van het Koninkrijk der Nederlanden met een eigen status. Onafhankelijkheid is geregeld onderwerp van discussie, maar bij een referendum in 1993 sprak 74 procent van de Curaçaose stemgerechtigden zich uit voor behoud van de status quo, zodat de vijf eilanden bij elkaar blijven en de banden met Nederland gehandhaafd blijven. De overige vier eilanden hadden een soortgelijke referendum uitkomst. Ondanks verschillen in taal en cultuur voelen mensen van de Nederlandse Antillen duidelijk een sterke verbondenheid met elkaar. (Bron: www.curacao-gov.an onder het kopje Curaçao N.A., 16 december 2005)
Het uiteenvallen van de Antillen begon al toen Aruba op 1 januari 1986 de Status Aparte kreeg (d.w.z. een land met ministers werd) en de wens daartoe op Sint Maarten ook begon te groeien.
Op 8 oktober 2004 stelde de Commissie Jesurun in het rapport Nu kan het
nu moet het! dat de dubbele bestuurslaag (van zowel de centrale overheid van de Antillen als de eilandelijke overheden van de afzonderlijke eilanden) contraproductief was:
Er bestaat grote ontevredenheid over het staatsverband van de Nederlandse Antillen. Het draagvlak daarvoor is nagenoeg verdwenen. De dubbele bestuurslaag belemmert bovendien een effectieve oplossing van maatschappelijke vraagstukken zoals armoedebestrijding, onveiligheid, economische ontwikkeling en beheersing van de openbare financiën. (p6)
Op 8 april 2005 was er een referendum op Curaçao. Met een opkomst van 55 procent stemde 68 procent voor een Status Aparte voor Curaçao, en daarmee voor de opheffing van de Antillen. De sterke verbondenheid waarvan eerder sprake was lijkt zo te zijn verdwenen. Er is nu een proces ingezet tot fragmentatie waarbij Curaçao en Sint Maarten de Status Aparte zouden krijgen (dus het worden landen met ministers), en waarbij de kleine eilanden Bonaire, Saba en St. Eustatius tot Koninkrijkseilanden (een nieuwe uitvinding) worden.
Belangrijk om te constateren is dan:
1) De politici maken misbruik van het referendum, zie mijn eerdere analyse, Een les in democratie op de Nederlandse Antillen. Het kernpunt daarin is dat weliswaar 68 procent in het referendum voor de Status Aparte stemde, maar dat de opkomst slechts 55 procent was, zodat van de stemgerechtigde bevolking slechts 37 procent daarvoor was. Dit is geen basis voor constitutionele veranderingen.
2) Het Rapport Jesurun maakt geen sterke indruk. Wie kijkt naar de samenstelling van de Commissie ziet dignitarissen van de eilanden met daarnaast een vertegenwoordiging van Nederland bestaande uit:
a) Mr Dr G.D. Dales, burgemeester van Leeuwarden,
b) P. Rosenmöller, voormalig lid van de Tweede Kamer
c) Drs J.C. Blankert, oud-voorzitter VNO-NCW.
Een commissie met zo’n samenstelling heeft een geloofwaardigheidsprobleem.
Het kernpunt is dat de dubbele bestuurslaag juist voor democratische controle zorgt. Ook in Nederland zijn er besturen van gemeente, waterschap, provincie, land, EU, en dat kan soms inderdaad inefficient zijn, maar, het kernpunt blijft dat besturen elkaar hierdoor controleren, dat er discussie ontstaat, dat er in de kranten over geschreven wordt, zodat uiteindelijk een beslissing onder democratische controle tot stand komt, en niet in de kleine kamertjes achteraf van een almachtige centrale overheid.
Het Rapport Jesurun gaat aan dit aspect voorbij. Het Rapport stelt wel dat het gaat om een democratische rechtsstaat, maar, het lijkt erop dat men nog niet goed begrijpt hoe de democratische rechtsstaat werkt. Dat hoeft niet te verbazen, want Dales, Rosenmöller en Blankert staan niet bekend als diepe vorsers van de democratie.
De Antillen zijn zo klein dat een modern bestuur met al zijn specialistische details en eisen steeds moeilijker wordt. Dat de grotere politieke partijen op de eilanden dan toch voor de opheffing van de centrale bestuurslaag kiezen, kan alleen omdat het hun politiek goed uitkomt. Zij weten zich dan immers bevrijd van de kritische blik van de andere eilanden, terwijl zij ook weten dat Den Haag ver is. Tot nu toe houden de eilanden elkaar in de gaten en protesteren ze wanneer ze misstanden zien, maar dat zou straks wegvallen, en dan zijn de eilanden geheel afhankelijk van het kritische vermogen van Nederland, dat echter niet zo goed ontwikkeld is. Op de eilanden kunnen zo enkele machtige elites het dan voor het zeggen krijgen, waarbij de vriendjespolitiek, corruptie en het regeren over de ruggen van de armen, wat nu al problemen zijn (zie het citaat van het Rapport Jesurun), nog verder zullen kunnen toenemen.
Het is opmerkelijk dat het kabinet Balkenende en de Tweede Kamer tot nu toe de indruk wekken dit alles best te vinden.
De situatie rondom de Nederlandse Antillen doet me denken aan een passage in het boek The enigma of Japanse Power van Karel van Wolferen (1990). Deze vraagt aan Japanners of zij zich verantwoordelijk voelen voor de oorlog tegen Mantsjoerije die Japan in de jaren ’30 begon. Het antwoord is nee. De gevraagde Japanners vinden dat een paar generaals de macht over het leger overnamen en dat dezen die oorlog zijn begonnen. Dus niet Japan als geheel maar slechts een kliekje dat de macht greep. Het idee van een eenheidsstaat en een gezamenlijke verantwoordelijkheid ontbreekt. Voor Westerlingen is Japan aldus moeilijk te begrijpen. Westerlingen zijn geneigd om een regering of een land verantwoordelijk te houden terwijl Japanners meer geneigd zijn om de chaos van het leven te zien waarbinnen elk moment de machtsverhoudingen kunnen wijzigen.
Op dezelfde wijze kan de situatie rondom de Nederlandse Antillen beschreven worden. De gemiddelde Nederlander zal de Antillen worst wezen. Er zijn alleen wat ambtenaren in Den Haag die er een hobby aan hebben om die eilanden te administreren, reisjes te maken, te vergaderen, en gelden te verdelen, en er zijn wat politici die zich af en toe kunnen profileren op tv en in de krant, en dat is het dan.
Begrijp me goed, ik schets hier een beeld, slechts om een idee over te brengen. Het zou natuurlijk heel flauw van mij zijn om al die mensen die zich zeer serieus met de Antillen bezig houden zo te beschrijven als hobbyisten. Dat doe ik dus niet. Ik wil slechts het beeld schetsen van een Nederlandse bevolking die zich weinig aantrekt van wat er op de Antillen gebeurt en van een Haagse Kaasstolp die ook vooral met zichzelf bezig is.
De Haagse Kaasstolp impliceert ook dat, wanneer de Antillen uiteenvallen, het twijfelachtig is dat Nederland de rol van democratische controleur zal overnemen. Wellicht keren oud-koloniale gewoonten terug ? In alle waarschijnlijkeid zal er weinig democratische controle zijn, noch vanuit de eilanden noch vanuit Nederland.
Zoals het al wonderlijk is dat het kabinet Balkenende überhaupt meegaat in de ondemocratische uitleg van het referendum op Curaçao. Dit kabinet had ook al een probleem met het referendum omtrent de EU.
Kortom, het beste is dat Nederlanders toch maar interesse krijgen voor de situatie en ook steun geven aan Stanley Brown. Het doel van MOD.POR is dat de Antillen als eenheid een provincie van Nederland kunnen gaan worden.
Het zijn dus hele cruciale verkiezingen en wie honderd euro of meer kan verspijkeren doet goed werk door deze over te maken naar RBTT Bank t.n.v. Stichting Chirino 01.01.47.713 (Swift code RBTTANCU, IBAN: NL.48.ABNA.052.650.7063). Of, wie de kassen van het internationale bankwezen niet wil spekken kan het bedrag ook overmaken op mijn giro bij de postbank 3736767 o.v.v. MOD.POR dan zorg ik dat het daar terecht komt.
Thomas Cool staat in Curaçao nummer 2 op de lijst van MOD.POR. Hij is econometrist, auteur van Voting theory for democracy (2001) en samen met journalist Hans Hulst auteur van De ontketende kiezer (2003).
Algemeen, 14.01.2006 @ 01:49
RSS