Religie en moraal
Jona Lendering
Zoals iedereen heb ik drie soorten meningen: tientallen voor consumptie aan de borreltafel, een handvol politieke en een paar echte. In de eerste categorie vallen de stelling dat de Nobelprijs voor de letteren door elke zelfrespecterende auteur moet worden geweigerd tot ‘ie is toegekend aan Bob Dylan, dat dikke mensen gezelliger zijn dan sportieve types, en dat “natuur” geen argument is om de Betuwespoorlijn niet aan te leggen, aangezien er na de dijkverzwaring van de late jaren negentig toch geen natuur meer is. Zoals ik al zei: dit is voor de borreltafel. Voor een grappiger mening geef ik de mijne graag op.
Aan andere oordelen houd ik langer vast. Als het om politiek gaat ben ik, om eens iets te noemen, een voorstander van het redden van onze planeet. Daarom ben ik voor elke maatregel die het produceren van afval en baby’s ontmoedigt. Die mening geef ik niet zo makkelijk op, maar het is niet onmogelijk. Misschien duurt het een dag voor ik toegeef, maar als iemand met argumenten komt, akkoord.
En ik heb ook een paar echt serieuze opvattingen, die ik voor geen argument ter wereld zal opgeven, omdat logica er irrelevant bij is. Ik heb het dan over religie, het onberedeneerbare gevoel dat elke wijsheid en logica van deze wereld tekortschiet. Sommige mensen zijn linkshandig, anderen zijn homoseksueel, weer anderen hebben een religieus zintuig. Hoe dat zo komt weet ik niet, het maakt ze niet tot betere of slechtere mensen, het ís er gewoon, en het is in elk geval voor mij belangrijk.
Omdat de logica dezer wereld voor een religieus iemand uiteindelijk tekortschiet, is een rationele discussie over godsdienst zinloos. Dat ik er nu toch over schrijf, is omdat minister Donner op zaterdag 17 december in toespraak in de Amsterdamse Hofkerk heeft beweerd dat religie nuttig is. “Religie,” zo houdt de bewindsman ons voor, “waarborgt de voortdurende ontwikkeling van normen en waarden.” En omdat hij onverdraagzaamheid wil voorkomen, meent hij dat het vak verplicht zou moeten worden onderwezen.
Ware ik een seculier mens, ik voelde mij beledigd. Donner impliceert en hij schijnt het nog te menen ook dat niet-religieuze mensen minder goed in staat zouden zijn tot duurzaam samenleven. Deze onbeschoftheid wordt geëvenaard door de kortzichtigheid waarmee hij over religie spreekt. Door te suggereren dat godsdienst nuttig zou zijn, reduceert hij haar tot iets van deze wereld. Dat is het nu net niet.
Een van de belangrijkste aspecten van een godsdienst is de ervaring die de gelovige heeft van dat wat ik hier gemakshalve zal aanduiden als het goddelijke. Deze ervaring is lastig in woorden is te vangen. Geloofsvirtuozen van alle gezindten kunnen er alleen over spreken door middel van metaforen (“het hemelse koninkrijk is als een mosterdzaad” bevat er alleen al drie), oxymorons (“hebt uw vijanden lief”) en ontkenningen (“religie begint waar het denken ophoudt”). Anders gezegd, de religieuze ervaring sluit slecht aan bij de menselijke logica. Net als intuïtie en liefde overigens.
Omdat deze ervaring zo persoonlijk is, is de kern van religie in feite anti-sociaal en daarom vallen er geen normen en waarden aan te ontlenen. Zo bezien is er weinig verschil tussen de gelovige die verder kijkt dan de uiterlijke vormen en de atheïst. Die zegt “er is niets dan deze wereld”, de ander zegt “er is wel iets, maar het is incommensurabel met onze wereld”, en geen van tweeën arriveert op religieus-gefundeerde normen en waarden.
Veel religieuze oriëntaties hebben dan ook geen verband met moraal. In het oude Griekenland draaide ’t om het offer en was de ethiek in hoofdlijnen een seculiere. De mystici van alle grote religies concentreren zich op de individuele godservaring en proberen deze wereld, met de daarin voorkomende normen en waarden, achter zich te laten.
Grosso modo kan worden gezegd dat het verband tussen religie en moraal alleen voorkomt waar heilige boeken bestaan met voorschriften voor godsdienstig correct handelen (vrijwel altijd cultische reinheid bij het offer). In zulke religies ontstaat een behoefte aan orthodoxie. Het zoroastrisme en jodendom zijn daarmee begonnen en het christendom en de islam zijn later dezelfde weg opgegaan.
Toen het idee eenmaal had postgevat dat er zoiets bestond als orthodoxie, werd het bereik van de religieus getinte voorschriften verbreed naar terreinen die daar aanvankelijk buiten vielen. De normen en waarden van een samenleving werden dan gentegreerd in de religie. Die behoefte aan orthodoxie en regels is historisch en sociologisch interessant, maar heeft noch met de eigenlijke religieuze ervaring noch met de beginfase van de boekengodsdiensten veel van doen.
Om op Donner terug te komen: hij maakt een aantal redenatiefouten. In de eerste plaats verwart hij, door religie tot moraal te reduceren, hoofd- en bijzaken. Als gelovige voel ik me tot op het bot gekrenkt: religie gaat over iets wat onuitsprekelijk veel belangrijker is dan normen en waarden. Verder: de minister meet religie aan iets wat toevallig bij het christendom voorkomt, maar op zich niets met religie als zodanig van doen heeft. In feite is zijn opmerking daarmee grievend voor iedereen die de ontwikkelingsgang van een boekgelovige niet heeft doorgemaakt. En in de derde plaats keert hij oorzaak en gevolg om. Religie waarborgt geen normen en waarden, maar is soms een uiting van wat maatschappelijk gewenst is.
Anders gezegd: als Donner wil spreken over normen en waarden, graag, maar laat hij dat doen in de lessen maatschappijleer.
Jona Lendering is oudhistoricus en publiceerde onder meer Alexander de Grote. De Ondergang van het Perzische Rijk (2004).
Jona Lendering, 02.01.2006 @ 14:55
28 Reacties
op 02 01 2006 at 15:28 schreef CS:
O,o, Peter is hier langs geweest:
http://img487.imageshack.us/img487/5743/smutforsmut0tg.jpg
GELUKKIG NIEUWJAAR IEDEREEN!
op 03 01 2006 at 11:42 schreef Dany:
Ik heb ook een afkeer van religie. Iedere religie. Maar hoezeer ik het ook haat om toe te geven, de meeste mensen zijn beter af met een geloof in een grote boze pappa die alles ziet, dan dat ze voor hun eigen gevoel puur op zichzelf aangewezen zijn.
De ware oplossing voor religie (want het IS een probleem) is dat mensen leren te leven zonder religie, ideologie, voetbalclub of wat voor leitmotif dan ook in hun leven, anders dan wat ze zelf bedacht hebben en waar ze zelf controle over hebben.
De meeste mensen zijn nog steeds niet het stadium ontgroeit van het willen verklaren van de bliksem door een man met een grote hamer. We weten nu hoe de bliksem werkt, maar van veel andere dingen snappen we nog steeds niets, en dus halen we god weer van zolder.
Wat ik helaas wel veel zie is dat de gelovige mensen die ik ken (en dan heb ik het even over niet-moslims, en die ken ik ook zat) over het algemeen gelukkiger zijn dan de niet-gelovige. Dat is niet omdat het geloof goed is voor ze, maar omdat zelfs het valse houvast dat het geloof deze mensen biedt meer is dan niet-gelovigen hebben. En klaarblijkelijk heeft vrijwel iedereen die behoefte. Het vereist een een grondige atheistische opvoeding om oprecht te kunnen zien dat er geen verschil is tussen geloof en bijgeloof, te beseffen dat je inderdaad op jezelf bent aangewezen en dat dat ook goed is.
Ik denk echter niet dat dat is wat Donner bedoelde.
In het bovenstaande maak ik een uitzondering voor de islam. Dit is een zodanig kwaadaardige ideologie dat de ‘voordelen’ (als die er al zijn, ik kan ze zo niet bedenken) ZO ondergesneeuwd worden door de nadelen dat de wereld inderdaad veel beter af zou zijn zonder. Van het geloof van Balkenende heb ik weinig of geen last. Van dat van de Dalai Lama nog minder. Maar van dat van Ahmedinejad…
op 03 01 2006 at 12:40 schreef Peter Breedveld:
Donners verhaal heeft dezelfde strekking als iets wat de atheïst W.F. Hermans eens zei (ik citeer uit m’n hoofd, want ik kan het met Google niet vinden): ‘Eén priester heeft meer effect dan duizend politiemannen’.
Voor een cynische ongelovige als Hermans is deze elitaire observatie natuurlijk minder erg dan voor een vrome gelovige als Donner.
Maar hij heeft wel gelijk. Niet iedereen kan nou eenmaal zo verlicht zijn als ik. Hou het domme volk er maar onder met de angst voor de hel en uitzicht op een beter leven in het hiernamaals. Het blijft wel explosief materiaal natuurlijk: het loopt uit de hand als dat volk opeens de aandrang voelt om ook mij koste wat kost het licht te laten zien.
Krijg nou wat, volgens mij zit ik hier gewoon te pleiten voor een stevige verstrengeling van kerk en staat.
op 03 01 2006 at 14:08 schreef Frans Groenendijk:
1)@Dany "dat de gelovige mensen die ik ken over het algemeen gelukkiger zijn dan de niet-gelovige."
Mensen met Downs-syndroom lijken ook heel gelukkig. De gelukkigste mensen zijn natuurlijk de mensen die in coma liggen met een infuus in de arm voor voedsel en een electrode in het hersendeel verantwoordelijk voor gelukzaligheidsgevoel. Dat laastste werkt beter dan een orgasme. (het infuus is ook niet echt nodig).
2)@Dany/Peter,
Kennen jullie dit wel: http://moses.creighton.edu/JRS/2005/2005-11.html
"better off without him"?
op 03 01 2006 at 22:46 schreef CS:
Right, wat hebben we een goede ervaringen met het instrumenteel inzetten van religie.
Het instrumenteel, slinks en schijnheilig inzetten van geloof is erg populair onder conservatieven. Het doorprikken van die opgeblazen schijnheiligheid is meestal heilzaam; als bij een hielblaar die is ontstaan na het lopen op te grote schoenen.
Gelukkig hebben wij Lousewies, die alle al dan niet oprechte gelovigen de macht over ongelovigen uit handen zal slaan, aangemoedigd door haar Frontaal-Naaktaward.
op 04 01 2006 at 10:23 schreef jessie mans:
Heel goed stuk Marijke.
Als je met je boerenverstand gaat nadenken hoe religie ontstaan is kom je op jouw stuk uit.
Het is zo logisch als je het maar krijgen kunt.
Waarom dit tot op de dag van vandaag doorgaat daar heb ik menig uurtje denkwerk en discussies inzitten.
Moet toch iets chemisch in de hersenen zijn.
Net als verliefdheid. En nog veel meer.
We weten nog zo weinig van de werking van de hersenen.
Maar ja, de wetenschap is jong. Wel heel spannend allemaal.
Tja, Donner. Buiten dit soort geraaskal is het heel erg dat die man nog in het pluche zit.
Maar dat is een geheel andere discussie die ik steeds minder gevoerd zie worden omdat religie bijna/helemaal op nr. 1 staat.
Peter: dit is een hint.
Er is meer dan religie.
Maar goed, we zitten ermee en het moet opgelost worden.
Laten het dan eens daar over hebben.
We zitten niet op religie (burger)oorlogen te wachten.
In het verleden zijn we allemaal aan onze trekken gekomen en ik dacht dat ook gelovigen daar genoeg van hadden.
Zelfs binnen 1 religie is menig conflict uitgelopen in geweld.
Elke grote hedendaagse religie kent dit.
Daar we allemaal prettig willen leven hebben we afgesproken dat religie binnenshuis thuishoort. Einde gekijf.
In Nederland waren we al een heel eind op weg.
Ging zeer plezierig. Af en toe werd er nog wel geprovoceerd om een discussie op gang te brengen (meestal een schrijfer, soms tv, soms uit onverwachtte hoek) maar het was uiteindelijk bespreekbaar.
We zijn alleen wat in gedut. We zijn zo gewend dat er te praten valt.
En dan sluit je een compromis waar iedereen (tijdelijk) mee kan leven. Maar ook dan moet het bespreekbaar blijven. Voor iedereen.
Alles lijkt tegenwoordig wel in steen gebeiteld.
En toen kwamen de moslims met hun ouderwetse religie.
En meenden dat religie ook in het openbare leven thuishoort.
Net als wij vroeger.
En ze kwamen met velen in een relatief kort tijdsbestek.
Clash of culture!
We moeten de draad maar weer oppakken.
Religie en overheid strikt gescheiden.
Ik heb inmiddels sterk mijn twijfels over bijzonder onderwijs.
Een betere naam zou zijn: indoctrinatie scholen.
Laat mensen vrij in hun keus.
Een goede keus kan je pas maken als wat je ouder bent.
Nu is niet elke school met religie een verschrikking maar het kan wel heel snel fout gaan.
Kinderen zijn zo makkelijk beïnvloedbaar en als je als (bijna)volwassen mens daar weer vanaf wilt dan kan dat heel veel moeite en verdriet kosten.
Sommige mensen worden er zelfs zwaar depressief van.
op 04 01 2006 at 12:06 schreef marjan:
Lendering heeft gelijk, het gelijk stellen van religie aan het opleggen van normen en waarden ,is een grove belediging voor mensen die waarde hechten aan religie.
Bolkenstein heeft vroeger ook ooit eens beweerd ,dat hij het, voor het verstevigen van de normen en waarden in de samenleving, goed zou vinden als mensen weer meer religieus zouden worden.
Hijzelf is atheist,maar voor het "gewone volk" vond hij het een goede zaak.
Ik vond het een grove belediging voor gelovigen,dat hun religie werd gezien als middel om "het volk"koest te houden.
En ik was dan ook benieuwd naar de reacties.
Maar ik las alleen instemmende reacties van christenen.
Ik was verbaasd:vond dan alleen ik dat religie met heel andere zaken te maken had, dan alledaagse normen en waarden?En dat religie daar niet voor misbruikt mag worden?
Daarom ben ik blij met dit artikel van Lendering.
op 04 01 2006 at 12:44 schreef Marijke de Jonge:
God zit in de hemel elk goed daadje van me turven, stuurt satan op mn pad om me ertoe te verleiden tòch dat chocolaatje te nemen of de buurvrouw te beledigen, als ik het zelf even niet meer weet staan er engelen voor me klaar om wonderbaarlijke reddingen te verrichten, en als ik klaar ben met leven kijkt hij op het scorebord om te kijken of ik 72 maagden of het eeuwig durend hellevuur verdiend heb. Hoe is dat idee gegroeid?
‘Ik kan niet leven met onzekerheid. Ik moet mijn leven onder controle hebben, anders ga ik aan angst en stress ten onder’. Maar waar heb ik mee te maken? Met onweer, droogte, aardbevingen, overstromingen en meer van dat soort nare onberekenbare fenomenen die mijn leven doorlopend in de war sturen. Waar komen die natuurverschijnselen vandaan? Daar moeten hogere machten achter zitten. Ik wil dat die hogere machten zich een beetje inhouden, dus moet ik ze te vriend houden. Dus verbrand ik twee duiven en een geit, verdrink mijn grootmoeder in het moeras of hak het hart van jongelingen uit.
‘Een samenleving kan niet functioneren zonder regels’. Het is vermoeiend elkaars vrouwen te verkrachten, elkaars ezels en kamelen te jatten, elkaar om het minste of geringste de hersens in te slaan en voortdurend wraak te moeten nemen voor al dat onrecht. Maar wie laat zich de wet stellen door zijn gelijke? Daar is een hogere macht voor nodig. Dus laat Mozes zich de Tien Geboden sturen en worden bijbel en koran Het Woord van God.
‘Een maatschappij kan niet functioneren zonder leiding’. Die mooie terpen, piramides en kerncentrales waren er nooit gekomen zonder een gecoördineerde aanpak of beleidsplannen in zesvoud. Maar wie laat zich leiden door zijn gelijke? Daar is een hogere macht voor nodig. Dus krijgen faraos en andere machthebbers sinds Uruk goddelijke status en wordt de paus de plaatsvervanger van Petrus op aarde.
‘Waar kom ik vandaan en waar ga ik naartoe? Ik kan me er niet bij neerleggen dat het leven niet meer is dan in het zweet mijns aanschijns brood eten, poepen, piesen, neuken, kinderen krijgen, ruzie maken en doodgaan. Het leven wordt draaglijker als er na afloop een beloning op me wacht. Dus verzin ik een leven na de dood. Dus kunnen archeologen zich nog eeuwen zoet houden met het zoeken naar de schatten die met de doden zijn meegegeven opdat zij in het hiernamaals comfortabel verder leven.
En natuurlijk de synthese van deze redenaties: ‘Als ik volgens de regels leef en de goden te vriend hou, kom ik in de hemel’. Waar ik eeuwig 72 maagden mag neuken. Dat is toch een troostende gedachte?
op 04 01 2006 at 13:51 schreef CS:
Dat was dan een beetje dom van de vaak zo verstandige heer Bolkesteijn.
Elke religie kan zich keren tegen de staatsmacht; geloof leidt niet slechts tot braafheid en volgzaamheid en gemeenschapszin. Religie is net zo hard een enorm subversieve kracht, een splijtzwam, die tot verzet en opstandigheid aanspoort, tot staatsondermijning en burgeroorlog.
Neem nu de islam, die enerzijds kan aanzetten tot berusting en aanvaarding: ‘mashallah’, ‘het is gods wil dat ik in armoede leef, ik leg me er bij neer, in het hiernamaals komt het goed’. (Hetgeen overigens ook leidt tot economische stagnatie.) Anderzijds kan de islam aanzetten tot het opstaan tegen de status quo, sla de krant maar open. (Overigens ook niet bevorderlijk voor economische groei.)
Helaas zijn er nog steeds ijdele, arrogante conservatieven – die ook in de Nederlandse politiek zo tot hun recht komen – die uitgaan van het principe van de clerus en het kapitaal: "houd jij ze dom, dan houd ik ze arm".
op 04 01 2006 at 14:02 schreef Adrie van der Horst:
Ach, als er één waarheid is, dan komen we daar absoluut niet dichterbij als ieder van ons zich inbeeldt gelijk te hebben. Dit lijkt me een les voor alle orthodoxen en fundamentalisten van alle religies en alle -ismen..
Onze persoonlijke religieuze taak is om naar de waarden achter de woorden te zoeken en niet om de ander met jouw interpretaties om de oren te slaan.
Maar het lijkt mij niet onmogelijk dat als religie ontdaan is van bijgeloof,tradities en onbegrijpelijke dogma’s overeenkomst toont met de wetenschap. Immers, geopenbaarde wijsheid (door de Godsdienststichters) mag natuurlijk nooit in tegenspraak zijn met ontdekte waarheid (Wetenschap). Als dat toch zo is dan is één of beiden fout.
Stel dat die overeenkomst daadwerkelijk zou kunnen worden aangetoond. Daarmee zal de wereld één grote éénmakende, reinigende kracht bezitten die alle oorlogen, onenigheid, tweedracht en strijd zal wegvagen?
De vraag rijst namelijk op of wij (de mens) wel in staat zijn om zelf een werkend concept voor de mondiale problemen op te stellen zonder gebruik te maken van deze overeenkomstige wijsheden.
op 04 01 2006 at 14:17 schreef CS:
Welke overeenkomstige wijsheden? Waarom 1 waarheid? Wat is een religie zonder bijgeloof, tradities of dogma’s?
op 04 01 2006 at 15:19 schreef Adrie van der Horst:
Ben ik zo naïef als ik stel dat er maar één "waarheid" kan zijn, al is die is die moeilijk door iemand te claimen.
Met overeenkomende waarheden bedoel ik de "openbaringen" van Godsdienststichters die in overeenstemming te brengen zijn met wetenschap en het gezond verstand. (En zeg nu niet te snel dat dit onmogelijk is.)
Religio betekent slechts: binding
Onder religie zonder bijgeloof, tradities of dogma versta ik niet de verzameling menselijke maaksels van nu, die ik maar moet geloven.
Godsdienststichters hebben een overeenkomstige universele boodschap uitgebracht, naast richtlijnen die slechts bedoeld waren voor de tijd en plaats waarin ze leefden.
Die boodschap is verouderd, en werkt nu (net als bedorven medicijnen) als vergif.
De volgelingen van alle religies hebben er in de tijd een karikatuur van gemaakt.
Met God is dood gooien we wellicht het kind met het badwater weg.
op 04 01 2006 at 17:32 schreef CS:
Da’s niet naief, maar Westerse logica. De oude Griekse filosofen kwamen ook uit op 1, 1 Waarheid, de ‘arche’. Polytheisten hebben helemaal niks met dergelijke eenduidigheid. De Franse postmoderne filosofen van de vorige eeuw evenmin. Ook in de sociale wetenschappen en de fysica begon die eenduidigheid te wankelen, waarna onder meer de systeembenadering tot ontwikkeling kwam.
Niet alle religies zijn openbaringsgodsdiensten. Het streven naar overeenstemming tussen bijvoorbeeld bijbelse uitspaken en gezond verstand is onmogelijk, omdat de bijbel zichzelf veelvuldig tegenspreekt. Dat getuigt niet van gezond verstand, toch?
Wat is die binding die overblijft van religies die ontdaan zijn van bijgeloof, traditie en dogma?
Wat is die overeenkomstige universele boodschap van godsdienststichters als Jezus en Mohammed? Dat homoseksualiteit niet deugt, bijvoorbeeld? Je moet toch toegeven dat het leeuwedeel van de religies het daar wel over eens is!
Overigens, reeds eeuwen en eeuwen trachtten mensen al overeenstemming te krijgen over God, hetgeen nooit gelukt is. Daarom hebben we ‘M in het Westen naar het privedomein willen verbannen (en dat is helaas nog niet helegaar gelukt).
op 04 01 2006 at 17:57 schreef Adrie van der Horst:
Het kan zijn dat het ‘leeuwendeel’ van de volgelingen van Jezus en Mohammed en andere religieuze stromingen vinden dat homoseksualiteit niet deugt. Ikzelf lees dat niet in de geschriften.
Dat anderen dat wel doen en hun interpretatie als de enige waarheid presenteren is realiteit, maar volgens mij hoeft niemand te geloven op gezag van een ander.
Iedereen die kan lezen en begrijpen heeft de plicht om zelf de zaak te onderzoeken en voor zichzelf een eigen overweging te maken.
op 04 01 2006 at 19:00 schreef CS:
Hoe wou je in die godverdomde jezusnaam ooit tot overeenstemming komen over religieuze zaken, als je juist die zaken verwerpt waarover toch zo’n beetje wel overeenstemming is tussen de grote godsdiensten, zoals de heteroseksuele norm?
Enne, er staan nog wat vraagjes open…
op 05 01 2006 at 12:33 schreef Adrie van der Horst:
Ja, als je het zo stelt acht ik het ook niet mogelijk om overeenstemming te bereiken.
Maar ik vraag me af welke andere alternatieven we nog hebben.
Kunnen we de religies met wortel en tak uitroeien? Dat lijkt me eveneens onmogelijk.
Mensen hebben hun denkvermogen, hun gezond verstand. Daarmee onderscheiden ze zich in dit ondermaanse van andere wezens.Ze hoeven dus niet blindelings achter een één of andere malloot aan te rennen. Daarvoor is het wel nodig dat iedere homo sapiëns door scholing in staat wordt gesteld om zich te ontwikkelen. Daar ontbreekt het aan. Veel mensen op onze aardbol kunnen helaas nog niet lezen en schrijven.
Ik schreef een paar postjes terug dat de religieuze boodschappen verouderd zijn en dat ze nu de boel verzieken. Ze zijn in de klauwen gevallen van lieden die slechts uit zijn op macht.
Dat impliceert dat we een hernieuwde boodschap nodig hebben die de puinhopen op kan ruimen.
Mijn stelling is dat het buiten ons vermogen (van de mensheid) ligt om vanuit de veelheid van zowel spirituele – als materialistische opvattingen consensus te bereiken. Dat kan alleen als er een gemeenschappelijke basis onder kan worden geschoven. Een (nieuwe) religie zou dat kunnen bewerkstelligen.
Natuurlijk zouden stromingen kunnen proberen om met geweld, politieke overheersing of economische dwang, hun dogmas aan de wereld op te leggen, maar ik vrees dat daaruit nooit een stabiele wereldorde zal ontstaan.
op 05 01 2006 at 14:05 schreef CS:
Wat fijn dat je je niet uit je tent hebt laten lokken door mijn gevloek; dat was de ‘kwetstest’ om te onderzoeken of je geen relifreak bent die wel respect eist maar dat niet geeft.
Verder ben ik het helemaal met je eens, behalve dan dat religieuze boodschappen verouderd zouden zijn en in handen gevallen van machtwellustelingen. Naar mijn idee zijn religieuze boodschappen namelijk altijd al vanuit een verlangen naar macht over anderen gebruikt – niets nieuws onder de zon.
Overigens heb ik net als Jona last van een ‘reli-gen’, om het maar eens zo uit te drukken. Toen ik Theologie ging studeren viel mij vooral op hoe ordinair, hoe dun en hoe leeg godsdienst is. Spiritualiteit houd ik sindsdien liever voor mijzelf.
op 09 01 2006 at 20:21 schreef Adrie van der Horst:
Ach, zon reli-gen heb ik waarschijnlijk wel.
Als kind toog ik braaf elke ochtend met een hongerige maag naar de kerk waar ik een hostie te eten kreeg en ging ik daarna met mijn boterhamtrommeltje in mijn vuistjes geklemd naar school.
Ik had een tien op mijn rapport voor kerkbezoek, maar durfde bij het biechten niet al mijn kinderzonden aan de zwartgerokte plaatsvervanger van god te vertellen. Dát voelde niet lekker.
Onschuldig of funest voor mijn kinderziel? Daar heb ik nu nog geen oordeel over. Ik heb er geen trauma van overgehouden.
Ik voel me wereldburger en behoor tot geen enkele godsdienst, behalve bij die, die ik in mijn naïviteit voor mezelf heb geconstrueerd. Vanuit eigen onderzoek en met eigen ogen. Ik kan immers lezen en nadenken! Ik kan aannemen en dat later aan de hand van meer gegevens weer bijstellen of verwerpen.
Ik sluit het bestaan van het niveau van geestelijk leven hoger dan het menselijke niet uit. Ik accepteer dat er door de zichtbare wereld van het zijn een opgaande lijn loopt van het elementaire deeltje, het mineraal via het plantenrijk en het dierenrijk tot het geestelijk menselijk wezen. Om logische reden neem ik aan dat deze lijn eerder begint (misschien geen begin heeft) maar ook verder doorloopt. Naar oneindig? Dat weet ik niet. Dat is met mijn menselijke ogen niet te zien.
Als de boodschappers die aan het begin stonden van de wereldgodsdiensten mensen van vlees en bloed waren en de verhalen die zijn overgeleverd enigszins op waarheid berusten dan hadden ze het tijdens hun leven niet makkelijk. Ze werden nogal eens lichamelijk hard aangepakt of lieten het loodje. Ook heden ten dage worden andersdenkenden soms genadeloos afgemaakt. Vaak ter glorie van de verspreiding van de ideeën die ze brachten.
Het is natuurlijk een manco dat we niet weten niet wat de werkelijke woorden waren die ze spraken. Wat we nu uit de evangeliën weten is pas decennia later opgeschreven in woorden die een andere betekenis hadden dan ze heden hebben. Ook de Koran is niet door Mohammed zelf neergepend op die schouderbladen, hijzelf kon dat niet. Wat we nu kunnen lezen zijn interpretaties van mogelijk eens gesproken woorden door een mens, (wellicht een zeer bijzonder mens) die we niet begrijpen en waaraan daarna hele generaties hebben zitten sleutelen en ingekleurd hebben met de meest fantastische verhalen.
Dat die boodschap vervolgens diende – tot op de huidige dag, voor eigen gewin en glorie van machthebbers, daarin kan ik helemaal vinden. Want dat is duidelijk te zien in wat er (is) gebeurd.
Maar toch: tussen de regels in de Heilige Boeken zijn wonderbaarlijke verhalen te lezen.
op 10 01 2006 at 13:07 schreef Michiel Mans:
Beste Adrie van der Horst,
Met ‘gelovigen’ als u zouden er weinig problemen zijn.
op 10 01 2006 at 18:18 schreef CS:
Waarom is het een gemis, dat we niet rechtstreeks met Mozes, Jezus en Mohammed van gedachten kunnen wisselen? Jezus heeft zelfs nooit bestaan!
op 10 01 2006 at 19:00 schreef Klaasvaak:
Het probleem is dat de meeste mensen eenvoudigweg te dom zijn om rationeel of wetenschappelijk na te denken en zolang de menselijke evolutie op dit niveau blijft hangen zullen er dus ook tal van mensen, instanties en zelfs sekteachtige organisaties zijn die hiervan gebruik en/of misbruik maken.
Wat wel wordt gezegd is dat religie ook allerhande goede zaken met zich meebrengt. Dat is niet waar, het zijn de grote groepen mensen waarvan het brein wat minder ver is geovolueerd die ook ergens goed voor kunnen zijn.
op 11 01 2006 at 09:27 schreef Adrie van der Horst:
Over religieuze "Denkbeelden" in een modern jasje kun je o.a. lezen op: http://www.bahai-denkbeelden.nl/denkbeeld007.html :
" … Religie in universele zin heeft de mens tot zijn grootste geestelijke prestaties bewogen.De mens dankt aan religie bijna al zijn klassieke monumenten en kunstwerken. Van de culturele objecten die de wereldgemeenschap als haar voornaamste erfenis beschouwt, vertoont het merendeel een verbinding met het religieuze. Alle tijdloze dichters, denkers, schilders, componisten en geleerden zijn religieuze mensen geweest, en alle grote beschavingen hebben een transcendent middelpunt gehad. Waar het Heilige ontbreekt verwelken beschavingen, zoals tegenwoordig in oost en west.
Maar – "Waar veel licht is, is ook veel schaduw" (Goethe). …)
op 12 01 2006 at 13:54 schreef CS:
Wat een pretenties.
Waar het volk danst rond de transcendente totem, dáár verwelkt de beschaving.
op 12 01 2006 at 14:52 schreef CS:
Aangezien in elke schaduw een heel klein beetje licht aanwezig is, vraag ik het recht op de man af:
Adrie, deel jij de overtuiging van de Bahai, dat Mírzá Husayn-‘Alí Degene is Die Door De Báb was Beloofd?
op 12 01 2006 at 21:56 schreef Adrie van der Horst:
Het leven van Mírzá Husayn-‘Alí vind ik heel bijzonder.
Deze rebel kwam als balling via omzwervingen in de gevangenis van Akko (in een uithoek van het toenmalige ottomaanse rijk) terecht dat toevallig palestina heet. Wat hij heeft geschreven is zeker het bestuderen waard. Om dat in het licht van de gebeurtenissen van pakweg de laatste 200 jaar te zien vind ik ronduit uitzonderlijk.
Of deze man, Baha’u’llah, messiaanse aanspraken heeft moet iedereen maar voor zichzelf uitmaken.
op 13 01 2006 at 13:09 schreef CS:
Ik heb eeb beetje m’n buik vol van de negentiendeeeuwse profeten; het was toen erg in de mode, nieuwe godsdiensten oprichten. De meeste die in die tijd ontstonden trachtten de voortschrijdende natuurwetenschappelijke inzichten te rijmen met atavistische wereld- en godsbeelden.
op 13 01 2006 at 22:55 schreef Adrie van der Horst:
Tja, we moeten het onkruid maar met het graan laten opschieten.
op 14 01 2006 at 15:25 schreef CS:
Wil je nou brood of stenen?