De dag waarop Links het licht uitdeed
Willem de Zwijger
Deze datum, 23 november 2004, markeert een moment met vijf sterren.
Drie weken daarvoor, op 2 november had het islamitisch terrorisme zich in Nederland gemeld, terrorisme van een nieuw type bovendien: gepleegd door een radicale moslim van binnenlandse oorsprong, en gericht tegen een bekende vrijspreker in plaats van tegen anonieme massa’s zoals eerder in New York en Madrid. Het effect op de vrije meningsuiting was dan ook dramatisch, en intimiderend.
Fortuyn werd omgebracht door iemand die meende op te komen voor de pelsdieren, maar de moordenaar van van Gogh wilde een essentieel onderdeel van onze grondrechten buiten werking stellen, namelijk dat we onze mond hielden over zijn geloof, en hij slaagde daarin in aanzienlijke mate.
Mohammed B. kreeg daarbij al snel steun uit onverwachte hoek. De gereformeerde Minister van Justitie Donner stelde naar aanleiding van 2 november op een CDA-congres voor het vanaf de jaren ’60 slapende strafrechtelijk verbod op smalende godslastering’ te heractiveren: hij was de eerste meelifter op de bagagedrager van Mohammed B.
De partijen die tot dan toe doorgingen als seculier (LPF, VVD, D66 plus de drie linkse partijen) waren woedend, en Lousewies van der Laan (D66) hun spreekbuis:
Er is grote onzekerheid, veroorzaakt door extremisten die onze vrijheid ondermijnen. Dat is zeer ernstig, maar in plaats van zich daarop te richten, zegt de minister van Justitie op een CDA-congres dat hij een stoffig, nauwelijks gebruikt wetsartikel over godslastering wil gaan oppoetsen. Waarom kiest de minister dit moment om die discussie te openen? Wil hij de onzekerheid vergroten? Welk signaal denkt de minister uit te sturen richting de extremisten die onze vrijheid van meningsuiting willen beperken? Is het zijn doel om de vrijheid van meningsuiting verder in te perken?
De Wit van de SP:
Het is niet de taak van een moderne pluralistische democratische rechtsstaat, de aanhangers ener godsdienstige overtuiging een speciale bescherming te verstrekken, die hij de aanhangers van bijvoorbeeld een politieke overtuiging onthoudt. Dit is een citaat uit het proces tegen Gerard Reve.
Wouter Bos (PvdA):
Wij hebben geen enkele behoefte aan een verbijzondering of een verscherping van de algemene normen die in de wet zijn vastgelegd betreffende het tegengaan van kwetsen, smaad of belediging. Als er straks sprake zou zijn van een concreet voorstel om een artikel dat nu in de wet staat, dat wel die indruk wekt en dat helemaal geen toegevoegde waarde blijkt te hebben ten opzichte van deze normen, uit de wet weg te halen, zullen wij dat steunen.
Jan Marijnissen (SP):
Mijn fractie zal elk initiatief om het wetsartikel te schrappen, steunen. Het land is in verwarring. Dat hebben wij vorige week in het debat ook al vastgesteld. Als het land in verwarring is, mag van het kabinet leiderschap worden verwacht. Ook mag worden verwacht dat het kabinet pal staat voor de vrijheden die deze democratie kenmerkt. Dan is het toch raar dat de zondag na het debat zo uitgebreid wordt gesproken over het plegen van een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting. Is dat niet een impliciet signaal aan degenen die steun hebben verleend aan de moordenaar, en dat misschien nog doen, dat het kabinet eigenlijk ook vond dat Van Gogh over de schreef ging?
Er kwam een motie van Lousewies van der Laan (D66), Marijke Vos (Groen Links) en Joost Eerdmans om te streven naar het schrappen van het verbod op smalende godslastering’. Later, volstrekt onopgehelderd, trok Vos haar handtekening terug.
Op 23 november werd over de motie-van der Laan (nr. 29800-VI, nr. 52); gestemd. Hier enkele stemverklaringen:
Jan de Wit (SP):
De fractie van de SP heeft de afgelopen dagen bij herhaling duidelijk gemaakt wat ons tandpunt is over artikel 147 inzake smalende godslastering. Mijn fractie is van mening dat dit artikel geschrapt kan worden. Echter, wij vinden dat het debat daarover op een onhandige manier is gestart. Bovendien vinden wij dat het debat op een onjuist moment plaatsvindt en dus ook de stemming. Het land is nog steeds in verwarring naar aanleiding van de gebeurtenissen op 2 november jongstleden. Wij vinden dat er een verkeerd signaal van uitgaat indien wij op dit moment over deze motie van mevrouw Van der Laan zouden stemmen. Onze voorkeur heeft het veeleer om het debat daarover te voeren op het moment dat wij in de volle breedte en in alle rust het debat over artikel 7 (vrijheid van meningsuiting) en artikel 9 (vrijheid van godsdienst) aan voeren. Mijn fractie zal daarom tegen de motie van mevrouw Van der Laan stemmen.
Femke Halsema (Groen Links):
Het artikel over godslastering is een dode letter in de wet en kan wat GroenLinks betreft verdwijnen. Dit hebben wij vorige week in het debat verdedigd en daarbij hebben wij ook steun gegeven aan de motie-Van der Laan. Onze steun betrof echter niet de partijpolitieke prestigekwestie die daarna is ontstaan. Nu het schrappen van een ruim vijftig jaar oud en niet gebruikt artikeltje door sommigen wordt verdedigd als de lakmoesproef van politieke correctheid [sic/wdz], wordt het gedram.
Wouter Bos (PvdA):
Ik concludeer daarom het volgende. Het echte debat over grondrechten, inclusief de vrijheid van meningsuiting en de vraag naar de grenzen van die vrijheid van meningsuiting, moet nog steeds plaatsvinden op een beter moment met meer tijd, meer zorgvuldigheid en meer aandacht dan bij een vragenuurtje of tweede termijn van een Justitiebegroting mogelijk is. ( ) Met het oog op deze overwegingen zal de PvdA tegen de motie van mevrouw Van der Laan stemmen.
Marijnissen bijvoorbeeld, constateerde op 12 november nog dat het land in verwarring was, de politiek dus leiderschap diende te tonen voor de vrijheden die de democratie kenmerken en dat het handhaven van het verbod op godslastering daarmee een impliciet signaal zou zijn aan de tegenstanders van de democratie. Partijgenoot de Wit zag op 23 november dat het land nog steeds in verwarring was, en verklaarde dat volgens de SP juist van het willen afschaffen van het verbod een verkeerd signaal zou uitgaan.
Het debat moest, volgens de sprekers van links, maar eens in alle rust, tijdens een echt debat over de grondrechten worden voortgezet. Het opkomen voor de vrijheid van meningsuiting, waar van Gogh voor was vermoord, werd op sterk water gezet.
De gevolgen van deze capitulatie waren dramatisch. Een enkeling zegde zijn partijlidmaatschap op, dat was het ergste niet, maar vervolgens ging de beerput open. Op 30 november 2004 publiceerde Geert Mak een artikel in NRC-Handelsblad waarin de islamcritici uit kelders naar het daglicht toekropen, en later werd deze gedachtengang uitgewerkt in een pamflet’ waarin van Gogh postuum werd zwartgemaakt en vrijdenkers stelselmatig in verband werden gebracht met het bruine gedachtengoed uit WO II. Het echte probleem was volgens Mak niet dat op 2 november de grondrechten ernstige averij hadden opgelopen – we waren nu eenmaal gedoemd tot kwetsbaarheid’ – maar dat de moslimminderheden doelwit waren van vreemdelingenhaat en racisme.
In die gedachtegang was veel geoorloofd, en een stoet scribenten en columnisten nam de voorstanders van vrijheid en grondrechten onder vuur met een heel rijtje scheldwoorden: fascisten, racisten, haatzaaiers, vrijheidsfundamentalisten, hysterici, neo-Jacobijnen, beeldenstormers en Volksnationalisten. De ‘vrijheidsfundamentalisten’ zelf werden nauwelijks meer gehoord, op een enkeling als Afshin Ellian na, niet alleen omdat ze bij gebrek aan ruggesteun en bescherming vanuit de staat hun leven niet zeker waren maar ook bleek later uit wetenschappelijk onderzoek omdat de krantenkolommen voor hen gesloten bleven.
Bovendien, nu de woordvoerders van de liberale, tolerante en seculiere meerderheid goeddeels monddood waren gemaakt, greep de religieuze onderstroom zijn kans om ook op de bagagedrager van Mohammed B. te springen: Maria van der Hoeven kwam met “Intelligent Design” als alternatief voor de biologische wetenschap. Agnes van Ardenne wist te melden dat solidariteit met de hongerende medemens toch uitsluitend langs godsdienstige lijnen vorm kon krijgen. Duizend christelijke basisscholen wezen, decennia na Eucalypta de heks, Ti-ta-tovenaar en Catweazle, ineens op godsdienstige gronden het thema “toveren” van de kinderboekenweek af.
En dat echte debat over de grondrechten, waarin volgens links in alle rust de vrijheid van meningsuiting geregeld zou worden? Het zal U verbazen, maar dat is al geweest. Op 22 en 24 februari 2005 debatteerde de Kamer (hier, hier en hier), niet gehinderd door enige journalistieke belangstelling, urenlang over dit thema.
De Partij van de Arbeid, de SP noch Groen Links stelden echter bij die gelegenheid voor de smalende godslastering te schrappen, ze liepen met de grote boog om het thema heen. Elementair kiezersbedrog. Klaas de Vries van de PvdA nam het democratisch gehalte van die eerzame SGP maar eens onder de loep (de sigarenrokende Bonders en Gekrookte Rieters zouden in geen geval gaan schieten), en Femke Halsema hield zich zes pagina’s stenografisch verslag lang liever bezig met de Rechten van het Dier dan met de Rechten van de Mens.
Overigens, D66 deed het nauwelijks beter. Lousewies van der Laan was in geen velden of wegen te bekennen, het woord werd voor haar partij gevoerd door Boris van der Ham die evenmin als links met een initiatief kwam. In een uitwisseling van van der Ham met Minister de Graaf – Minister Wie ook weer? – zei de laatste het volgende:
“Al wordt het artikel over godslastering sinds een kleine veertig jaar niet gebezigd, ik ben van mening dat het eruit halen ervan wel eens een maatschappelijk ongelukkige betekenis kan krijgen, nu sinds enkele maanden een gevoelig debat wordt gevoerd. Dat beogen u en uw fractie ook niet.”
En zo kreeg dus de vrijheid van meningsuiting een maatschappelijk ongelukkige betekenis.
Links had op 23 november 2004, toen het er echt om ging, een monumentale gelegenheid de piketpalen van de seculiere samenleving op de juiste plaats in de grond te slaan, en helder te maken dat seculier Nederland zich niet laat intimideren of zijn vrijheid af laat pakken. En liet het moment lopen.
Willem de Zwijger is ‘de stem van politiek incorrect links’. Zijn weblog is een rijke bron van wijsheid en inzicht en zou veel meer bezoekers moeten trekken.
Algemeen, 02.12.2005 @ 17:18
RSS