Watchmen

Prediker

“Wat een kutfilm!” Het meisje dat vóór mij de bioscoop uitliep, kon nauwelijks ouder zijn dan twintig. Watchmen was duidelijk niet haar ding. Was het wel het mijne?

Gezet naast die andere superheldenfilm, The Dark Knight, met de terecht bejubelde Heath Ledger in diens rol als The Joker, valt de vergelijking voor de verfilming van het intelligente stripboek van scenarioschrijver Alan Moore en illustrator Dave Gibbons alleszins ongunstig uit.

Het tempo van de film ligt lager dan een EO-natuurdocumentaire; scenario en acteerwerk weten de psychologische lagen in de karakters onvoldoende uit te diepen, en afgezien van de beginscène tovert regisseur Zach Snyder (Dawn of the Dead, 300) geen actietaferelen op het scherm die op het netvlies blijven hangen. Wat maakt The Watchmen dan toch de moeite van het kijken waard?

Kort en goed: de misantropische visie op mens en maatschappij, waarmee Alan Moore het superheldengenre binnenstebuiten keert. Want Watchmen is geen film over super- maar over antihelden. De onderliggende premisse van het verhaal bestaat eruit dat mensen die werkelijk maskers en capes aantrekken om geboefte van de straat te vegen, niet de moreel zuivere helden zijn die we in de stripblaadjes te zien krijgen. Veeleer zijn het dubieuze figuren met problematische persoonlijkheden en getekende levens.

Moore in een interview met Comics Britannia: “A person dressing in a mask and going around beating up criminals is a vigilante psychopath. That’s what Batman is, in essence. And we came up with the character of Rorschach as a way of exploring what that batman-type, driven, vengeange-fueled vigilante would be like in the real world. And the sure answer is: a nutcase.”

Rorschach, vernoemd naar zijn – op de bekende inktvlekkentest lijkende – masker, is als kind akelig gepest vanwege zijn prostituerende moeder, door wie hij ook nog eens mishandeld werd. Hij is sociaal gestoord. Overdag zwerft hij over straat met een stuk bordkarton om het einde der tijden aan te kondigen. Hij vreet bonen koud uit blik, tikt rauwe eieren weg. En hij stinkt. Hij lijdt bovendien aan een schizoïde persoonlijkheid, waarin hij meent dat ‘Rorschach’ zijn ware identiteit is, en Walter Kovacs de schil.

Op straat vindt Kovacs een smiley-button in een plas bloed. Iemand werd vanuit van de dertigste verdieping uit een raam gegooid. Als gemaskerde wreker Rorschach gaat hij op onderzoek uit en ontdekt dat het slachtoffer, Richard Blake, één van de superhelden is: de Komiek. Vanuit het idee dat hier iemand achter moet zitten die gemaskerde wrekers wil omleggen, gaat Rorschach zijn oude vrienden langs om hen op te trommelen zich te weren tegen het naderende gevaar. Geen van hen neemt hem echter serieus.

Daniel Dreiberg, bijgenaamd de ‘Nachtuil’ (met bijpassend over-the-top kostuum), is een uitgebluste veertiger die zijn dagen doorbrengt met het rentenieren op zijn vaders kapitaal en het ophalen van verhalen bij zijn voorganger, Hollis Mason.

Mason was de voormalige Nachtuil, in de jaren veertig toen hij en een stel vrienden de ‘Minutemen’ begonnen: een verwijzing naar Amerikaanse patriottische milities in het koloniale tijdperk. De Minutemen bestond uit een brigade van avonturiers en circusartiesten die zo gefrustreerd waren over de krachteloosheid van politie en justitie, dat ze besloten het schorem dan maar zelf een lesje te leren. In maskers en extravagante kostuums, legt Mason uit, want dat deden de boeven in die tijd ook.

Dreiberg probeerde als gemaskerde held zoveel mogelijk in de sporen te treden van zijn idool Mason. Wetgeving die gemaskerde burgerwachten buiten de wet plaatste, heeft echter een einde gemaakt aan het uitleven van zijn droom. Rorschachs bezoek brengt pijnlijk aan de oppervlakte hoe betekenisloos Dreibergs bestaan eigenlijk is, bovenop een joekel van een kelder vol high-tech gadgets, inclusief supersonische jet.

Adrian Veidt, de enige van de Watchmen die uit eigen beweging publiek ging, heeft een miljardenimperium opgebouwd met merchandise rond zijn alter ego Ozymandias, lopend van actiefiguurtjes tot een parfumlijn. Hij gaat er niet alleen prat op de intelligentste mens op aarde te zijn, maar ook nog eens de snelste reflexen te hebben. Rorschach ziet hem als een sell-out en een hoer, maar zoals later blijkt is Veidt zo geobsedeerd met het verwerven van zijn plaats in de geschiedenis door de mensheid te redden van de ondergang, dat hij over lijken gaat.

Dr. Manhattan, vernoemd naar het Manhattan-project sinds een laboratoriumongeluk de atomaire structuur van zijn lichaam veranderde en hem in het ultieme wapen veranderde, is de enige van het stel met werkelijk bovenmenselijke krachten: het vermogen atomen naar believen te manipuleren. Het Pentagon zag onmiddellijk zijn potentie en zet hem in als troefkaart in de Koude Oorlog. Dankzij dr. Manhattan won de VS de Vietnam-oorlog, zodat Richard Nixon genoeg populariteit verwierf om de grondwet te wijzigen en nu aan zijn vijfde termijn bezig is.

Jawel, in een wereld mét superhelden verloopt ook de geschiedenis anders. Niet noodzakelijk ten goede ook: om te compenseren voor de dreiging die van dr. Manhattan uitgaat, heeft de Sovjet-Unie zijn nucleair arsenaal verveelvoudigd en zijn de spanningen tot een climax opgelopen, zodat het vijf voor twaalf op is de tijdtafel van de nucleaire holocaust. Dr. Manhattan heeft echter zo zijn eigen problemen, aangezien hij emotioneel steeds verder af komt te staan van het menselijke perspectief, inclusief dat van zijn liefdes. Hij lijkt ook nog eens kankerverwekkend te zijn, wanneer blijkt dat iedereen die lang in zijn nabijheid heeft verbleven, de ziekte opgelopen heeft.

Iedereen, behalve zijn huidige vriendin, Laurie Juspeczyk, alias Silk Spectre II. Van kinds af voor die rol klaargestoomd door haar moeder, superheldin annex pin-up girl ‘Sally Jupiter’, voelt ze zich in een keurslijf gepropt. De toch al getroubleerde relatie wordt er niet beter op als Laurie dat ze verwekt is door de man, die haar moeder eerder geprobeerd had te verkrachten: de Komiek.

De Komiek zelf wordt door middel van de herinneringen van de verschillende personages gestalte gegeven. Voor een superheld is hij opvallend kwaadaardig. Doden is tijdverdrijf voor hem, en hij is er goed in. Met hetzelfde genoegen waarmee hij soldaten van de Vietcong met een vlammenwerper bewerkt, schiet hij protesterende Amerikanen af. Wanneer zijn Vietnamese neukertje hem confronteert met haar zwangere buik, zegt hij haar ijskoud de wacht aan. Als zij daarop zijn gezicht open haalt met een stuk gebroken glas, aarzelt hij geen seconde een kogel door haar borstkas te jagen. Om vervolgens zijn kompaan dr. Manhattan de les te lezen dat die zijn klep moet houden omdat hij er bijstond en er slechts naar keek.

Het bestrijden van criminelen biedt voor deze sociopaat een excuus om te moorden. Met evenveel arbeidsvreugde legt hij echter J.F. Kennedy om. Dat volgt uit zijn door en door cynische kijk op de wereld: uiteindelijk maakt het allemaal niets uit. In tegenstelling tot de overige Watchmen gelooft de Komiek niet dat hun inspanningen een betere wereld dichterbij brengen. Al die fraaie idealen verbloemen slechts dat de wereld wordt aangestuurd door de onaantastbare machinaties van de macht, die de mensheid ertoe doemen zichzelf te vernietigen. “It don’t matter squat because inside thirty years the nukse are gonna be flyin’ like maybugs and then Ozzy here is gonna be the smartest man on the cinder.”

Voor de Komiek is de hele menselijke onderneming dan ook één grote grap. Totdat hij er achter komt dat de Watchmen pionnen zijn in een misdadig plan van wereldwijde omvang, en hijzelf het voorwerp is van een wrange grol: hij blijkt al die jaren toch ergens in te hebben geloofd, namelijk de morele onkreukbaarheid van de groep superhelden waarvan hij deel uitmaakte. En juist dat blijkt gebaseerd op een leugen.

Watchmen is geen film waarover je de volgende dag laaiend enthousiast je collega’s vertelt. Daarvoor vormt ze teveel een compromis tussen een filosofische vertelling en een popcornrolprent met wat actiehelden die hun pief-paf-poef doen. De film biedt echter naast een paar uur verstrooiing wel een toegankelijke kennismaking met het verhaal en de karakters van het gelijknamige stripboek, waarop ze is gebaseerd. Genoeg reden dus de DVD mee te pakken als ‘ie binnenkort afgeprijsd in de schappen van de Free Record Shop ligt. En daarna als de wiedeweerga naar de stripwinkel voor het rijk gelaagde en complexe origineel.

Prediker (oogst van 1976) heeft het veel te druk met het aanpakken van webloggende booswichten en hun handlangers om in een masker en cape de straten af te struinen.

Tweet

Prediker, strips, 01.11.2009 @ 10:57

[Home]
 

Δ