Niet Erdoğan bepaalt Turkijes toekomst
Fréderike Geerdink
Illustratie: Helen Hyde
Misschien wel de duidelijkste manier waarop mensen laten zien dat ze niets van de Koerdische beweging in Turkije snappen, is te zeggen dat er achter de schermen een ‘deal’ is gemaakt tussen de Koerdische HDP en Erdogans AKP. Dat zie je ook weer nu de dramatische ontwikkelingen in Turkije zich afgelopen maandag in hoog tempo opvolgden. Het begon ‘s ochtends met het bericht dat de advocaten van de gevangen Koerdische leider Öcalan hun client voor het eerst sinds 2011 hadden mogen bezoeken, gevolgd door het nieuws dat de kiesraad had besloten dat de verkiezingen in Istanbul over moeten. Als dát geen deal was! De Koerden krijgen weer contact met hun leider, de AKP krijgt de leiding over Istanbul terug!
Niets van dat al, natuurlijk. Al moet ik toegeven dat ik aanvankelijk geneigd was te geloven dat de langdurige isolatie van Öcalan op gevangeniseiland Imrali was doorbroken door het bezoek van zijn advocaten. Dat was belangrijk nieuws in verband met hongerstakingen die al sinds november vorig jaar bezig zijn in (en in een aantal gevallen buiten) Turkse gevangenissen.
De eis van de hongerstakers is dat de isolatie van Öcalan wordt doorbroken. Dat een bezoekje door Öcalans broer afgelopen januari niet voldoende was, lag er toen dik bovenop, maar dit zou wel eens anders kunnen zijn. Immers, het ging om de advocaten, die in de hele politieke dynamiek cruciaal zijn. En er kwam een persconferentie, wat in januari niet het geval was geweest.
Hongerstakingen
Vervolgens kwam er Öcalan-speak (hier de hele verklaring in het Turks, Koerdisch en Engels). Dat is een speciaal soort taal die niet heel makkelijk onder de knie te krijgen is. Tenminste, ik studeer er al jaren op en ook voor mij blijft het vaak gissen wat hij nou precies bedoelt te zeggen.
‘Met alle respect voor het verzet van de vrienden in en buiten de gevangenis, zouden we willen benadrukken dat zij niet zo ver in hun verzet moeten gaan dat het hun gezondheid bedreigt of resulteert in de dood.’
Ga er maar aanstaan. Moeten de hongerstakingen nu wel of niet doorgaan? Uiteindelijk is Öcalans woord nog altijd wet dus hem begrijpen is van belang.
De hongerstakingen gaan wel door, bleek al snel. Want het gaat de stakers en de hele Koerdische beweging erachter niet slechts om een bezoekje aan Öcalan. Hij moet weer een volwaardige gesprekspartner worden en de Turkse staat moet oprecht het pad richting vredesonderhandelingen inslaan, met andere woorden oprecht toewerken naar een oplossing voor de Koerdische kwestie. Erdoğan gaf er de afgelopen jaren al weinig blijk van daarin geïnteresseerd te zijn en daar is de afgelopen weken geen verandering in gekomen. Kijk bijvoorbeeld alleen al naar de behandeling van de moeders van hongerstakers in het gevang die een persverklaring willen geven in een park in Diyarbakır.
Ongeldige verkiezingen
Toen kwam het nieuws over de verkiezingen in Istanbul er overheen. De AKP verloor die van uitdager Imamoğlu van de grootste oppositiepartij de CHP. In het kort: dat pikt Erdoğan niet en dus moet het over. Imamoğlu won niet alleen omdat hij vooralsnog de indruk wekt een geloofwaardige, eerlijke, oprecht inclusieve leider te zijn, maar ook omdat de HDP geen kandidaat naar voren schoof en haar aanhangers opriep op hem te stemmen. Dat deden de Koerden.
Erdoğan voorzag natuurlijk dat de kiescommissie de verkiezingen in Istanbul ongeldig zou verklaren want hij roert daar in de pap, en door Öcalan zijn advocaten te laten ontmoeten, hoopt hij Koerden van die alliantie weg te trekken. Lastige is: de Koerden zijn niet te koop. Die willen een oplossing, en ze weten dat de CHP daarvoor niet de aangewezen partij is maar zien wel dat Erdoğan eerst ernstig verzwakt moet worden voor er vooruitgang kan worden geboekt en dat Imamoğlu de man is die het kan doen. Maar daar schreef ik al eerder over.
Wettelijke maatregelen
Erdoğan gaat dus niet slagen in zijn opzet. De hongerstakingen gaan door. Dat is een toenemend probleem voor hem want het verzet – zowel de hongerstakingen als de solidariteit met de hongerstakers – zorgt voor problemen in de gevangenissen en voor toenemende onrust op de straten in vooral Koerdistan. Kijk eens hoe onverzettelijk de moeders nu zijn! En de voormalige co-leider van de HDP die zelf ook in het gevang zit, Demirtaş, zal via zíjn advocaten – of via een telefoontje met zijn echtgenote – de Koerden oproepen opnieuw op Imamoğlu te stemmen.
Imamoğlu laat zich ondertussen de pis niet lauw maken en roept zijn aanhang op zijn verkiezingsbijeenkomsten te laten schitteren door een boodschap van vrede, en de hatelijkheden en het zaaien van verdeeldheid aan team AKP over te laten. Imamoğlu is nu al aan de winnende hand. Dat is mooi, maar belooft ook gevaar: Erdoğan doet niet al deze moeite om opnieuw te verliezen en hij heeft al op ‘wettelijke maatregelen’ gezinspeeld om de verkiezingen dit keer ‘eerlijk’ te laten verlopen. Hou je vast.
Erdoğan’s kandidaat, Binali Yıldırım, geeft er trouwens op geen enkele manier blijk van burgemeester van Istanbul te willen worden of er zelfs maar de energie voor te hebben, maar dat terzijde.
Vuile spelletjes
Maar om ons ervan te doordringen dat de HDP en de bredere Koerdische politieke beweging niet geïnteresseerd is in een-tweetjes met de AKP of met wie dan ook die niet oprecht aan Turkijes problemen wil werken, hoeven we slechts naar het verleden van de beweging te kijken.
Luister maar naar Demirtaş, die in deze toespraak in februari 2015 zei:
‘Vanaf hier richt ik mij aan al onze vrienden en broeders en zusters. Laat iedereen ervan doordrongen zijn, iedereen met een progressieve, pattriotische, linkse, socialistische instelling, iedereen die gelooft in de vrije toekomst van dit land, Alevieten, Soennieten: de HDP is geen partij van handelaren of goedkope onderhandelingen, geen partij die achter gesloten deuren vuile spelletjes speelt. Wie ons niet kent maar wil leren kennen, adviseer ik nog eens naar ons verleden te kijken. Heeft Mazlum Doğan onderhandeld? Of Ibrahim Kaypakkaya? Mahir Çayan, Deniz Gezmiş? Laat ze daar naar kijken.’
Vrijheid of de dood
Je ziet dat bij dat rijtje namen het applaus pas echt losbarst. Het zijn stuk voor stuk linkse revolutionairen die stierven voor hun idealen (Deniz Gezmiş, afgelopen maandag 47 jaar geleden overleden) terwijl ze het best met de staat op een akkoordje hadden kunnen gooien om hun leven te redden.
Vrijheid of de dood, met een rotsvast vertrouwen dat de strijd gaat leiden tot die vrije toekomst. Inspirerender wordt het niet. En ik zal het zelf ook weer in mijn oren knopen. Het nieuws kan nog zo meeslepend zijn, het draait om déze overtuiging. Ook nu weer: niet Erdoğan bepaalt Turkijes toekomst, al lijkt dat misschien zo, maar zij die geloven in hun idealen.
Fréderike Geerdink is journalist. Als Turkije-kenner en Koerdistan-correspondent leert ze veel over Nederland. Steun haar met een financiële bijdrage op Patron.
Fréderike Geerdink, 08.05.2019 @ 07:08
RSS