Hard stuff
Anita Brus
Illustratie: Namio Harukawa
Ik was een tijd stil. Nu ik weer schrijf is dat een politieke daad volgens de Franse filosoof Jacques Rancière. Ik onderscheid mij ermee van de dieren. Dieren schreeuwen en janken van plezier, pijn of uit kwaadheid, terwijl mensen zich uiten in ideeën. Daarmee laten zij van zich horen en dat is politiek.
Althans, dat is wat ik leer in de Universiteit van Leiden tijdens de seminar ‘El lugar de lo político’ (de plaats van het politieke). Na een aantal jaren politiek bedrijven uit de losse pols vond ik het tijd worden voor een stevige aanpak. ‘Hard stuff’ is wat ik vond. Af en toe bijna niet te volgen, maar voor de goede verstaander bijzonder leerzaam, al zou het alleen al zijn om die enkele regels van Jacques Rancière.
Tegendraadse actie
Politiek is een tegendraadse actie van een ‘sujet’ met als doel een zekere orde te creëren die zijn eigen bestaan garandeert, leer ik in les 1. Een jongetje dat tegen zijn moeder zegt dat hij geen spruitjes lust bedrijft politiek. Of hij daarmee ook een zekere ‘orde’ creëert waarmee hij zijn bestaan garandeert is de vraag, maar hij uit zich tegendraads en dat is politiek.
Of het tegendraads uiten ook werkelijk ergens over moet gaan is en andere vraag. Ik hoor dat dit lang niet altijd het geval hoeft te zijn en iemand die dat zeer goed begrepen heeft is Geert Wilders. Volgens Chantal Mouffe (Belgische politieke filosoof) heeft de liberale politiek van de ratio en de consensus gefaald en moeten wij er nu een flinke portie passie tegenaan gooien.
Beestachtigheid
Terug naar Freud dus, in een ‘post-politiek’ tijdperk waarin de verschillen tussen links en rechts nagenoeg zijn weggevallen. Mouffe pleit voor strijd, al zegt ze er wel bij dat die strijd door middel van een parlementaire democratie moet worden ‘getemd’. Ik vraag mij af hoe wij het losgooien van alle remmen onder politici en in de media in de hand houden. Hoe ver willen wij nog opschuiven in de richting van de beestachtigheid en wie zet daar uiteindelijk een rem op?
Op Facebook trekt een foto voorbij van de dode Amerikaanse ambassadeur in Libië die op gruwelijke wijze over de grond wordt voortgesleept. Klopt het beeld en wat is de bron, vraagt iemand zich af. Hoe worden wij gemanipuleerd en in hoeverre laten wij onze ‘passie’ de vrije loop? Ik vraag mij af welke politiek ons moet gaan redden.
De volgende les gaat over populisme. Wordt vervolgd.
Anita Brus is docent in de Spaanse taal/literatuur/kunst en schrijft over tango in het tijdschrift La Cadena. Zij publiceert ook teksten in het Spaans en in het Nederlands op haar eigen weblog. Lees het verbijsterende relaas over haar domrechtse date. Volg haar op Twitter.
Anita Brus, 01.10.2013 @ 06:33
13 Reacties
op 01 10 2013 at 10:02 schreef Bertje:
In dit licht is een erg leerzaam boek:
“Chimpansee politiek” van Frans de Waal
op 01 10 2013 at 10:47 schreef MNb:
Wat ingewikkeld allemaal. En dan komt pseudowetenschapper Freud ook nog eens voorbij. Ik houd het maar bij wat ik 30 jaar geleden heb geleerd, toen ik nog eventjes op de VU zat:
“Politics has been defined by scholars as the authoritative allocation of values, where values stands for desired conditions or commodities and where authoritative denotes some form of legitimate process through which people regulate their interrelationships with respect to the question (en nu komt het) who gets what, when and how?”
Deze definitie heeft met het wegvallen van de links-rechts tegenstelling en met het populisme geen enkel probleem.
op 01 10 2013 at 15:30 schreef Joachim Stolzer:
MNb:
De definitie die jij weergeeft, is helemaal niet minder ingewikkeld en problematisch dan bijvoorbeeld die van Rancière. Wat moet ik mij, om maar eens wat te noemen, voorstellen bij “allocation of desired conditions”? En wat is een “legitimate process”? Een gewelddadige staatsgreep kun je volgens mij moeilijk een ‘legitimate process” noemen, maar is toch duidelijk een politiek verschijnsel.
Bovendien houdt deze defintie te weinig rekening met de symbolische waarde van politiek bedrijven. De streng-christelijke partijen in ons parlement weten heus wel dat ze hun standpunten m.b.t. bijvoorbeeld abortus in het huidige sociale klimaat nooit kunnen omzetten in concrete realiteit. Vanuit een “allocation”-standpunt is al hun moeite op dat vlak derhalve volkomen zinloos. Toch heeft ook dat soort politiek volgens mij een functie. Zoals het versterken van de inwendige cohesie van bepaalde christelijke subculturen.
op 01 10 2013 at 15:30 schreef Brenda van der Veer:
…de verschillen tussen links en rechts nagenoeg zijn weggevallen.
Soms ontmoet ik iemand die beweert dat de tegenstelling tussen ‘rechtse’ of ‘linkse’ politiek niet meer van deze tijd is. Vaak blijkt dat degene die zo’n opmerking maakt ‘gewoon’ rechts te zijn.
Sinds de val van de Sowjet-Unie zijn de termen ‘rechts’ en ‘links’ opnieuw gedefinieerd als labels voor politieke ideeën die extreem, onrealistisch en ideologisch van aard zouden zijn. Dat leidt dan tot de conclusie dat er een politiek bestaat die niet ‘links’ of ‘rechts’ is. Een derde weg waarin zowel het extremisme als het hebben van een ideologie wordt afgewezen, dat behept is met realiteitszin en vooral pragmatisch is. Volgens mij is die gedachte toch echt een modieus cliché dat voor de nodige verwarring zorgt.
op 01 10 2013 at 16:28 schreef Sasha berkman:
hear hear brenda!
De PVV bv is toch echt rechts!
op 01 10 2013 at 16:33 schreef Leo Schmit:
@ Brenda, Ik denk niet dat Brus met de opmerking dat de verschillen tussen rechts en links zijn weg gevallen een rechts standpunt inneemt. Maar in algemene zin heb je gelijk. ‘Links’ zal dat verschil niet opheffen, ‘rechts’ maar al te graag. Dan hebben ze immers gewonnen.
Ik begrijp je volgende opmerking over de ‘derde’weg’ niet zo goed, maar ik zie daar niets in.
op 01 10 2013 at 22:40 schreef Sasha Berkman:
Die derde weg bestaat niet. Dat staat toch vast nu?
op 02 10 2013 at 04:20 schreef Leo Schmit:
Sasha, als Brus vraagt: ‘Hoe ver willen wij nog opschuiven in de richting van de beestachtigheid …?’ dan veronderstelt dit toch echt dat de tegenstelling links – rechts is vervangen door de tegenstelling ‘beschaving – beestachtigheid’. Wat hierbij opvalt is dat zowel ‘rechtse’ als ‘burgerlijke’ (Noorse term) als ‘sociaal-democratische’ partijen hierbij aanschuiven. Wat zeg ik? Zelf de linkse SP doet mee!
Logisch dat die zogenaamde ‘derde weg’ hier niets bij heeft in te brengen. Welke politiek (politicus) dan wel, vraagt Brus. Welnu, als de geschiedenis een voorbeeld is, dan verschuift de zaak nog wat verder totdat de harde kern van de beestachtigheid haar kans schoon ziet en haar burgerlijke en sociaal-democratische jaknikkers op laat pakken en … de rest laat zich raden
op 02 10 2013 at 10:21 schreef Ana:
Inderdaad, Leo. Dat heb ik willen zeggen. Plus dat ook de politieke filosofie opschuift in de richting van het toelaten van allerhande sentimenten. Volgens Mouffe moeten wij die ’temmen’, maar de vraag is hoe. Noch ‘links’ noch ‘rechts’ houdt zich in wat dit betreft en de PVV stookt het vuurtje uiteraard lekker op. By the way; de term ‘burger’ is in zwang geraakt in de 19de eeuw met de opkomst van een middenklasse in Europa.
op 02 10 2013 at 13:09 schreef Brenda van der Veer:
De ‘derde weg’, zoals ik die hierboven beschrijf, is geen op zichzelf staande politieke stroming, zoals de derde weg van de PvdA, maar een vorm van concensus. Het gaat mij om de vraag waarom het electoraat bepaalde politieke ideeën als realistisch ervaart.
Noch ‘links’ noch ‘rechts’ houdt zich in wat dit betreft
Dat heeft onder andere te maken met opportunisme. De Britse politica Theresa May legde onlangs de link tussen immigratie en criminaliteit in haar toespraak op het congres van de Conservative Party (tories). Daarmee probeert zij te voorkomen dat haar achterban op UKIP gaat stemmen. Dit soort ideeën worden acceptabel naarmate ze vaker door de gevestigde partijen worden uitgesproken.
PVV stookt het vuurtje uiteraard lekker op
Zonder de PVV brandt het vuurtje ook.
op 02 10 2013 at 14:26 schreef Leo Schmit:
Ik ben benieuwd hoe het in Noorwegen afloopt. Daar heeft Hojre (rechts) met de Noorse PVV (Fremskritsparti – bruin) een kleine minderheid. De Noorse PVDA (AP), die 8 jaar heeft gezeten, is nog wel de grootste maar kan met kleine ‘linkse’ partijen geen meerderheid vormen. De Kristelijke partij en de Noorse versie van D66 (Venstre) hebben afgezien van de uitnodiging tot deelname aan een vier partijen regering met H en F, maar ze hebben wel een gedoogafspraak getekend. Asielbeleid en uitzettingsbeleid hebben bij die afwijzing ook een rol gespeeld naast andere redenen, die het maatschappelijk belang van hun aanhang betreffen. Met de gedoogafspraak kan H nu een regering vormen samen met F. In Noors jargon heet dat blauw-blauw (versus rood-groen wat er hiervoor zat). In feite is het blauw-bruin, met ‘burgerlijke’ steun.
op 04 10 2013 at 16:40 schreef Leo Schmit:
Jammer dat niemand hier verder op in gaat, want Brus stelt een belangrijke vraag: Welke politiek is in staat de verschuiving naar de beestachtigheid te stoppen en welke politici zijn bereid daaraan mee te werken? Voorlopig hebben we alleen de burgerlijke Pechtold die zijn nek uitstak. De rest huilt mee met de wolf in het bos.
Verder doet Peter zijn best, maar hij is geen politicus.
Voor de duidelijkheid, ik heb niks tegen wolven.
op 04 10 2013 at 19:50 schreef Thomas E:
“Welke politiek is in staat de verschuiving naar de beestachtigheid te stoppen”
Leo, die vraag is simpel te beantwoorden: Geen enkele. Als de PVV en de VVD samen volgens de laatste peilingen al zo’n 52 virtuele zetels hebben, dan snap je zelf wel hoe de vlag erbij hangt. Zéker als je voelt dat er onder de PvdA, de SP en 50Plus ook flink wat kiezers zitten die de verhuftering niet schuwen, zeker als het op multicultuur aankomt. Iedere partij die hiertegen opstaat, is veroordeeld tot een ondergeschikte rol. Heel misschien zou een Nieuwe Nederlanders Partij op de duur een vuist(je) kunnen maken.