De Naakte Waarheid

16 Reacties

op 20 12 2007 at 08:32 schreef filantroop:

Over de perceptie van het naaktmodel heb ik mezelf altijd vragen gesteld. Hoe ervaart ze het zo expliciet geobserveerd te worden? Misschien is de vraag waarom de ene mens er ooit toe kwam de andere mens naakt uit te beelden, nog interessanter.
Het mannelijke naakt is minstens net zou oud als het vrouwelijke, hoewel we in recentere tijden bijna uitsluitend met vrouwelijke naakten geconfronteerd worden. Lucian Freud daargelaten, want van zijn hand zijn nogal wat mannelijke naakten bekend.
Maar goed, mijn voorkeur betreft vooral het vrouwelijke naakt, en die voorkeur heb ik in zaligheid vele keren mogen aanschouwen sedert ik voor het eerst op de academie een naakt vereeuwigde.
Hoewel ik me haast te vertellen, dat ik een beetje gekleed weer veel fascinerender vind dan helemaal naakt. Juist dat beetje gekleed biedt ruimte voor aanwakkerende fantasieën bij de beschouwer, en het nodigt uit te verbeelden wat aan het oog onttrokken is.

Het naakt in de schilderkunst schoof geleidelijk van religieuze motivatie de richting in van de lusten, die in de negentiende eeuw een schilderkunstig hoogtepunt bereikte. Er werd zelfs hier en daar nadrukkelijk verwezen naar erotische activiteit, zoals bij de ragfijne tekeningen van Gustav Klimt van masturberende vrouwen.
Van de sadomasochistische, posthomo-erotische schilderijen van de met pijlen doorboorde heilige Sebastiaan in de laatgotiek, renaissance en barok, naar de wulpsheid van de in lange kousen gehulde courtisanes, is een enorme stap. Het stichtelijke maakte plaats voor de in de kunst lang gemuilkorfde lusten, en amoureuze situaties werden, zij het soms onder protest, door befaamde schilders opgetekend.
Mijn favoriete schilderij in deze stemming is van de hand van George Hendrik Breitner. Een liggende vrouw, in het voor de schilder vertrouwde aardverf-tonalisme neergezet.
Haar gelaat wordt geabstraheerd gehouden door schaduw. Een boa van bont bedekt haar borsten en slingert omlaag tot aan het bruinrode karpet. Haar rug op een stoelzitting, haar benen rusten op een met draperie bekleed taboeret.
Het schilderij zindert van intimiteit, en niets doet vermoeden dat het model zich ervan bewust is dat ze geobserveerd wordt door de schilder. Alsof hij haar bespied door een sleutelgat in haar boudoir en haar heimelijk vereeuwigde voor de gretige beschouwer.
Maar wat ze dacht toen Breitner haar schilderde zullen we helaas nooit weten.
De kans dat hij haar schilderde zoals ze daar lag is klein, want van Breitner weten we dat hij vaak naar de foto’s schilderde die hij van zijn modellen maakte. Bovendien maakte het impressionisme en het daaraan inherente a la prima-schilderen het ook niet langer noodzakelijk dat een model een schijnbare eeuwigheid bloot moest voor de schilder.
Misschien voor zowel het model als de schilder een ontnuchtering, hoewel modellen in die dagen eerder uit armoede poseerden dan omwille van passie, en de armzalige potkachels de ateliers zelden voldoende warmte schonken.

op 20 12 2007 at 08:43 schreef Peter:

Van de sadomasochistische, posthomo-erotische schilderijen van de met pijlen doorboorde heilige Sebastiaan in de laatgotiek, renaissance en barok, naar de wulpsheid van de in lange kousen gehulde courtisanes, is een enorme stap.

Nou, zoals jij het beschrijft, is het verschil niet eens zó groot.

Jij zegt dat je een beetje kleding ‘spannender’ vindt en suggereert dat dát de bedoeling zou zijn geweest van schilders als Courbet, die zich niet bezighielden met goden en godinnen, maar met mensen van vlees en bloed, ‘spannende’ schilderijen maken. Maar volgens mij luidde Courbet gewoon een tweede Renaissance in de schilderkunst in, door de mens centraal te zetten. De mens in al zijn of haar kwetsbaarheid.

Courbet begon met het onthullen van de waarheid en dat is waarom het publiek zo geschokt was. Daarom hebben volgens mij nog steeds zoveel mensen moeite met naakt (ik heb het niet over glamourfotografie), vanwege die ongenadige waarheid.

op 20 12 2007 at 09:34 schreef filantroop:

Op Courbet doelde ik hier niet, hoewel zijn nogal vlezige vrouwenlandschap van dijen, buik en bossage, die hij voor een Ottomaanse diplomaat schilderde om in diens badkamer achter een paarse voile verborgen te blijven, ook niet vrij te pleiten is van lustopwekking.
Overigens was Jean Auguste Dominique Ingres weer wat eerder dan Courbet in de negentiende eeuw actief met het centraal stellen van de mens in de schilderkunst. Maar niet in het scherpe realisme van de socialist Courbet, maar in de idealisatie van de vrouw, zoals met zijn odalisken in het ronde schilderij van het Turkse bad.
Werden we hier onlangs niet vervuld met een exposé van oriëntalisme?

op 20 12 2007 at 10:16 schreef Peter:

Klopt. Hoezo?

op 20 12 2007 at 10:25 schreef filantroop:

Dat het je dus niet ontgaan kan zijn dat de schilderkunst van de negentiende eeuw veelomvattend was, en ons talloze idiomen toont na een ruime eeuw stilstand.
Overigens heb ik soms de neiging te denken dat de Franse schilderkunst iets te dominant als toonaangevend voorgesteld wordt, en buiten-Franse invloeden nogal eens verwaarloosd worden.

op 20 12 2007 at 10:32 schreef Peter:

Eens! Britse schilders uit diezelfde periode worden schandelijk verwaarloosd.

op 20 12 2007 at 11:31 schreef filantroop:

En op dat punt vinden we elkaar pontificaal. Bovendien vormde dat land in de negentiende eeuw een ruimhartig asiel voor schilders die er zich graag (tijdelijk) vestigden, waaronder James Abbott McNeill Whistler en John Singer Sargent, James Tissot, en niet te vergeten, onze eigen Lawrence Alma-Tadema, die na zich ontworsteld te hebben aan het Hollandse calvinisme zich tot de adelstand wist te schilderen.
Hoewel de altijd knorrige inspecteur Morse hem een pornograaf noemde, gesouffleerd door de misdaadschrijver Colin Dexter. Gelukkig worden we in die aflevering ruimhartig bediend door de ogenschijnlijk onderkoelde doch in werkelijkheid zeer passionele Patricia Hodge, zodat ik hierover vergevingsgezind kan zijn.

De Victoriaanse periode was ook allesbehalve zo puriteins als sommigen ons willen doen geloven. Maar toch decent gekleed, en vooral onderhuids zwemend van frivoliteit.

op 20 12 2007 at 12:18 schreef Peter:

Weer eens, al ken ik sommige van de door jou genoemde schilders niet. Google brengt redding.

Dat van die broeierige Victoriaanse seks is prachtig verwerkt in één van mijn favoriete romans, The French Lieutenant’s woman.

Benieuwd wat je van de illustraties in de volgende editie van FN zult vinden, Fil. Daarbij wordt uit weer een totaal ander vaatje getapt.

op 20 12 2007 at 12:55 schreef Compli:

Toch kan naakt ook wel eens verschrikkelijk ontnuchterend werken en derhalve de waarheid van een prikkelend vernisje ontdoen. Het blijft een kwestie van perceptie en stemming, vind ik.

op 20 12 2007 at 15:50 schreef filantroop:

Louter zedenverwildering onder een keurig laagje feuilletee, toen in het Victoriaanse tijdperk. Zelfs Ferdinand Domela Nieuwenhuis sprak er schande van.
Maar toch, de contradictie tussen geveinsd puritanisme en het verholen, scabreuze leven, was verfijnde stof voor literatuur.
John Fowles’ “The French Lieutenant’s Woman” echter nooit gelezen, zodat ik het gemis niet weet in te schatten. De speelfilm van Karel Reisz, met het scenario van de latere Nobelprijs voor letterkunde-winnaar Harold Pinter, heb ik nog wel op mijn netvlies schemeren.

De prenten waarmee je weldra Frontaal Naakt gaat verluchtigen zullen toch niet over pilsener, weiber und gesang gaan, gezien het andere vaatje waaruit getapt gaat worden?
Laat ik hopen dat het niet de etnopornografica (nieuw woord dus meteen meneer van Dale gebeld) van herr von Gloeden betreft.

op 20 12 2007 at 15:55 schreef Peter:

Wees gerust, smaakvolle plaatjes in kerstsfeer worden het.

op 20 12 2007 at 20:31 schreef John:

Lijkt me een interessant expiriment. Hetzelfde naaktmodel door een groep geklede en een groep naakte mensen laten schilderen die vooraf nog niet weten in welke groep ze terecht komen.

op 21 12 2007 at 12:18 schreef Peter:

Waarom lijkt je dat interessant, John?

op 22 12 2007 at 12:24 schreef John:

Om mn hypothese te testen natuurlijk.

op 31 12 2007 at 16:42 schreef michel:

beste mensen
Ik ben amateeur schilder en zoekend naar een plekje onder de zon waar ik lekker van de zomer kan schilderen kwam ik jullie discussie tegen….het is me uit het hart gegrepen…ik wil er wel wat verder bij filosoferen……
op de academie vind ik dat naaktposeren altijd een sfeer hebben…."van kijk eens wij kunstenaars gaan verantwoord 0om met bloot"Ik vind dit hypocriet…..
Waarom niet gewoon genieten van bloot en bloot zijn….als je bloot wil zijn….waarom zo’n sfeervan taboe om erotiek????/
Geniet gewoon lekker van elkaar als je dat wil.
Als jullie dus eens willen experimenteren doe ik graag mee!En als je een plekje onder de zon weet waar men van de zomer niet moeilijk doet….ik houd me aanbevolen…

op 31 12 2007 at 16:44 schreef michel:

beste mensen
Ik ben amateeur schilder en zoekend naar een plekje onder de zon waar ik lekker van de zomer kan schilderen kwam ik jullie discussie tegen….het is me uit het hart gegrepen…ik wil er wel wat verder bij filosoferen……
op de academie vind ik dat naaktposeren altijd een sfeer hebben…."van kijk eens wij kunstenaars gaan verantwoord om met bloot"Ik vind dit hypocriet…..
Waarom niet gewoon genieten van bloot en bloot zijn….als je bloot wil zijn….waarom zo’n sfeervan taboe om erotiek????/
Geniet gewoon lekker van elkaar als je dat wil.
Als jullie dus eens willen experimenteren doe ik graag mee!En als je een plekje onder de zon weet waar men van de zomer niet moeilijk doet….ik houd me aanbevolen…